Мова I соцыум

Мова з'яуляюцца сродкам фармiравання i выражэння думкi, срод­кам узаемаадносiн пам1ж людзьм1. Гэта спалучае ix у адно цэлае -чалавечую мову, або проста мову.

Мова - з'ява грамадская, сацыяльная. Яна icнye толью у грамадстве, пран1звае усе сферы матэрыяльнай i духоунай дзейнасц1 чалавека i непасрэдна звязана з ус1м1 праявам1 яго сацыяльнага быцця. Мова забяспечвае бесперапыннасць этн1чнага i культурнага разв1цця лю­бой грамадскай супольнасц1, з'яуляецца спосабам захавання адз1нства народа у прасторы i часе, формай перадачы ад пакалення да пакалення сацыяльнага вопыту i духоунай культуры народа.

Мова мае сацыяльны характар, таму што «яна аснова i форма грамадскай свядомасц1 i разам з тым ун1кальны i ун1версальны сродак знос1н людзей, феномен духоу­най культуры чалавецтва»

Гукавая мова узн1кла больш за 100 тысяч гадоу таму назад, у эпоху пераходу ад неандэртальца да чалавека сучаснага тыну. Гэта i м1фолага-рэл1г1йныя уяуленн1 пра мову як дар Бога, канцэпцыя «грамадс­кай дамоуленасц1». Згодна з апошняй канцэпцыяй, мова узн1кла як вын1к сумеснай дзейнасц1 першабытных людзей. Неабходнасць узгадняць свае дзеянн1, дасягаць узаемаразумення стымулявала з'яу-ленне пэуных гукавых комплексау. Мова дапамагла людзям вылучыцца з жывёльнага свету, разв1ць свае мысленне, весц1 паспяховую барацьбу з с1лам1 прыроды i дасягнуць таго прагрэсу, як1 мы наз1раем у цяпераиш1 час.

Пры дапамозе мовы людз1 абменьваюцца 1нфармацыяй, наладжваюць кантакты, выказваюць адз1н аднаму свае думк1, пачуцц1.

Taк1 ун1версальны характар мовы вызначае i разнастайнасць яе функцый.

Асноуным1 базавым1 функцыям1 з'яуляюцца камун1катыуная (сродак узаемааднос1н) i пазнавальная, цi кагн1тыуная (сродак пазнання). На базе камун1катыунай i пазпавальнай функцый мовы разв1ваюцца рэгулятыуная (наладжванне кантактау), акумулятыуная (захаванне традыцый, г1сторы1, культуры i г. д.), нам1натыуная (найменне прадметау, з'яу), эмацыйная (выражэнне эмоцый, пачуццяу), эстэтычная (здольнасць уздзейн1чаць на чала­века не толк1 зместам), этн1чная (с1мвал нацьй, сродак этн1чнай кансал1дацы1).

У словах i выразах кожнай мовы замацоуваюцца вын1к1 пазнавальнай дзейнасц1 асобных людзей i усяго народа. Мова адлюстроувае светапогляд, ментал1тэт, тэмперамент, асабл1васц1 мыслення i пс1х1к1, нацыянальна-культурную адметнасць пэунай грамадскай супольнасщ. Мова замацоувае усё тое, што прынята называць культурай. Мова з'яуляецца спецьфчным спосабам 1снавання i захавання культуры.

Мова з'яуляецца не толыа важнейшым сродкам камун1кацы1, але i асноуным спосабам фарм1равання i выяулення думк1.

Важнейшай прыкметай нацьп, асновай яе культуры з'яуляец­ца нацыянальная мова. Нацыянальная мова - гэта сродак п1сьмовых i вусных знос1н пам1ж людзьм1 пэунай нацы1. Яна складаецца у адпаведны перыяд сацыяльнага i эканам1чнага разв1цця народа, у эпоху утварэння нацы1. Беларуская нацыянальная мова пачала фарм1равацца у першай палове XJX ст., а канчатковае станауленне яе завяршылася у 20-я гг. XX ст. 1снуюць дзве формы беларускай на-цыянальнай мовы: дыялектная i л1таратурная.

Дыялектная мова - гэта мова, на якой гавораць людз1 пэунай мясцовасц1, тэрыторы1.Дыялекты аб'ядноуваюць групу цi групы мясцовых гаворак, як1я маюць агульныя асабл1васц1 у фанетыцы, граматыцы, лекс1цы. Беларуск1я гаворк1 падзяляюцца на два дыялекты: пауночна-усходн1 i пауднёва-заходн1. Пам1ж iмi знаходзяцца пераходныя гаворк1, ix называюць яшчэ сярэднебеларуск1мь

Л1таратурная мова - гэта вышэйшая, унармаваная, апрацаваная, упарадкаваная форма нацыянальнай мовы, якая выступае у вуснай i п1сьмовай разнав1днасцях. Cicтэмy нормау лггаратурнай мовы складаюць: арфаэп1ныя, арфаграф1чныя, лекс1чныя, словаутваральныя, марфалапчныя стыл1стычныя нормы.