38.Праблематыка і паэтыка «тэатра абсурду». Аналіз адной з «антыдрам» (с. Бэкет, э. Іанеска, в. Гавэл, с. Мрожак, т. Стопард, г. Пінтэр).

Тэатр абсурду - адна з самых яркіх з'яў у літаратуры сярэдзіны XX стагоддзя. Творчасць С. Бекета, Э. Іанеска перавярнула ўсе ўяўленні пра сутнасць і формы тэатральнага мастацтва. Свет у творах тэатра абсурду паўстае алагічным, глабальна бессэнсоўным, што суправаджаецца пачуццём роспачы, безвыходнасці, адчуваннем краху ўсіх светапоглядных падыходаў і трактовак сучаснага быцця чалавека.

Дыялогі персанажаў недарэчныя і бессэнсоўныя, трагізм гэтай абсурднасці перадаецца праз паўсюднае выкарыстанне прыёмаў гратэскака, абсурдызацыі, іранічнага смеху. Э. Іанеска зваў свой тэатр "антытэматычным, антыидэалагічным, антырэалістычным". Паколькі сучасны свет знаходзіцца ў стане распаду, то на сцэне павінен запанаваць распад татальны: слоў, дзеянняў, характараў, акалічнасцяў, драматургічных канонаў, жанраў і стыляў.

Можна вылучыць шэраг рыс паэтыкі тэатра абсурду:

*звычайна адсутнасць сюжэтнай лініі; замест яе выкарыстоўваюцца цыклы "вольна бягучых выяў", якія ўплываюць на тое, як публіка інтэрпрэтуе п'есу;

*у цэнтры ўвагі знаходзіцца неспасціжнасць свету ці спроба рацыяналізаваць ірацыянальны, неўпарадкаваны свет;

*мова выступае як перашкода зносінам, якая, у спаю чаргу, у яшчэ большай ступені ізалюе індывіда, такім чынам робячы гаворку практычна бескарыснай.

Іншымі словамі, абсурдысцкая п'еса стварае асяроддзе, у якой людзі з'яўляюцца самотнымі, падобнымі на блазнаў персанажамі, якія валакуцца па жыцці таму, што не ведаюць, што яшчэ можна рабіць. Часта персанажы застаюцца разам толькі таму, што баяцца заставацца ў адзіноце ў такім незразумелым свеце.

Іанеска «Лысая спявачка».

У драматургіі гэтага кірунку, як правіла, няма бачнай інтрыгі, няма сюжэту. Аўтары парой наўмысна "разбіваюць" усякі сюжэт, пазбаўляючы яго якой-небудзь узаемазвязанасці. Яны нават адмаўляюцца ад рэалізму і ў гэтым няма нічога абсурднага. Ніхто з іх не кажа, што чалавек сам па сабе абсурдны, але ўсё гэта робіцца для таго, каб пазбавіцца ад звыклых уяўленняў, клішэ і прабіцца да фундаментальных праўд, асновам быцця чалавека. "Тэатр закліканы вучыць чалавека волі выбару - пісаў Іанеска - … а ён не разумее і ўласнага жыцця і самога сябе. Вось адгэтуль… і нарадзіўся наш тэатр" .

"Лысая спявачка" - першая п'еса франка-румынскага драматурга Эжэна Іанеска. Напісана ў 1948 году, упершыню пастаўлена Нікаля Батаем у парыжскім Тэатры паўночнікаў; прэм'ера адбылася 11 траўня 1950 г. П'еса не мела поспеху - датуль, пакуль знакамітыя пісьменнікі і крытыкі, у ліку якіх Жан Ануй і Раймон Кено, не падтрымалі яе. П'еса стала адной з самых часта папулярных у Францыі.

Сюжэт. Дзеянне ўяўляе сабою гутарку ў ангельскай хаце ў наваколлях Лондана, які робіцца ўсё больш дзіўным, бессэнсоўным і алагічным. Удзельнікі гутаркі - дзве шлюбныя пары, Сміты і Мартены, прыслужніца і пажарнік.

Аналіз. Асноўная ідэя п'есы не ляжыць на паверхні, што характэрна для большасці п'ес тэатра абсурду. Прынята лічыць, што яна выяўляе марнасць спроб асэнсаванай камунікацыі ў сучасным грамадстве. Тэкст мае шмат высноў, не адпаведных спасылкам, што стварае ўражанне, што персанажы нават не слухаюць адзін аднаго ў апантаных спробах быць пачутымі. Калі п'еса ставілася першы раз, лічылася, што гэта можа быць пародыя. У эсэ, напісаным для крытыкаў, Іанеска заявіў, што ў яго не было намераў напісаць пародыю.

Паводле Іанеска, у яго было некалькі варыянтаў фіналу, у тым ліку кульмінацыя, у якой "аўтар" ці "дырэктар" супрацьстаіць публіцы, і нават варыянт, у якім у публіку страляюць з кулямётаў. Урэшце было абрана таннейшае рашэнне - цыклічнасць п'есы. Іанеска сказаў у адным з інтэрв'ю: "Я жадаў напоўніць п'есу сэнсам, паўтарыўшы яе з двума персанажамі. Такім чынам, канец становіцца пачаткам, але, паколькі ў п'есе дзве пары, першы раз яна пачынаецца са Смітамі, а другі - з Мартэнамі, маючы на ўвазе ўзаемазаменнасць персанажаў: Сміты - гэта Мартены, а Мартены - гэта Сміты".