37. “Тэатр абсурду”: сэнс паняцця, асаблівасці мастацкай тэхнікі “антыдрам”

Сітуацыя, у якой адбываецца зараджэнне новага тэатра: - зварот Францыі пасля 2 Сусветнай вайны да амерыканскага капіталу за дапамогай; - спусташальныя вайны 16 гадоў у калоніях паразу. Падрыў стану дробнай буржуазіі, якая была незадаволеная палітыкай дзяржавы і пры гэтым адчувала недавер да дэмакратычных сілах. Гэта і абумовіла песімізм, адсутнасць логікі ў жыцці, яе абсурднасць. Найбольш поўнае свой выраз иррационализм знайшоў выраз у філасофіі экзістэнцыялізму: жыццё як хаос, адчай, страх, безвыходнасць, кароткачасовасць чалавечага быцця, і яго адзінота (Ж. П. Сартр, А. Камю). Але ў адрозненне ад іх, новыя драматургі ня засяроджваюць сваю ўвагу на праблеме адказнасці або сітуацыі выбару.Ўплыву на станаўленне тэатра абсурду (у тэатры абсурду няма новых ідэйных канцэпцый): 1) тэатр Метэрлінка (сцэнічны мінімалізм, марыянеткавага); 2) нямое кіно; 3) літаратура сноў і кашмараў (з антычнасці і барока); 4) творчасць франц. драматурга Альфрэда Жар (хаатычнай формы драмы, моўная вынаходніцтва, раскладанне слоў)  ўплыў на сюррэалістаў (Г. Апалінэр) 5) драма «смочкі Тэрэзія» Г. Апалінэра (адмаўленне логікі, катэгорый месца і часу, адсутнасць праўдападобны), і інш.

Прадстаўнікі: Ф. Аррабль, іт. Дзіна Буццати, Анг. Сімпсан і Г. Пінтэр, Амер. Э. Олби, падлогу. С. Мрожак, чэх В. Гавел, франц. Бэкет і Э. Ионеско.

У адрозненне ад французскіх экзистенциалистов, Анты-тэатр стаў тэатрам антиреалистичности, антирациональности, тэатрам немагчымага. Першыя досведы па стварэнні новага «авангардысцкіх тэатра» сталі Артюр Адамаў («Пародыя» 1947), С. Бекет («У чаканні Гадо» 1951), Э. Ионеско («Лысая спявачка", "Насарог"). Самі прадстаўнікі называлі свой тэатр - тэатр насмешкі.

Асноўныя рысы:

1) парадыйныя прайграванне палажэнняў экзістэнцыялізму: тэма чалавечага адзіноты, роспач і страх перад смерцю ўспрымаюцца і паказваюцца як кашмар, «фізічнае ўзрушэнне». З дапамогай спецыфічнага камізму, чорнага гумару адбываецца збавенне ад страхаў і асцярог.

2) Моўныя прыёмы: непераадольнае адзінота выяўляецца ў маналагічнага пабудове драмы, у бясконцым пабудове слоў і прапаноў, у рэфрэнам, якія выказваюць нуды і пустату, у паўзах, якія ствараюць ўражанне ізаляванасці, у паўторы пытанняў не чакаючы адказаў, што паказвае немагчымасць зносін. Мова запаўняе час і замяшчае прастору.

3) Змешванне жанраў, важнасць эфектаў, гукавых уяўленняў, паказ фокусаў, блазнаванне.

4) Частае імкненне да мінімізацыі тэксту, адсутнасці дзеянні. Калі ж гэта вонкавае дзеянне ёсць, то яно грунтоўна апісваецца.

5) Уплыў сюррэалістычнай тэатральнасці: выкарыстанне мудрагелістых касцюмаў, масак, бессэнсоўных вершаў, правакатыўнымі зваротаў да гледачоў.

6) Няма выразнага часовага падзелу (на дні, месяцы, гады), а то і гэты падзел наогул адсутнічае.

7) праблематыка ў самаідэнтыфікацыі, камунікатыўнай праблеме, праўдзівасці-памылковасьці.

8) адсутнасць (сыход ад) драматычнага канфлікту: ёсць сутыкненне бакоў, кропак зрок і ёсць вынік.

9) адсутнасць драматычнага дзеяння: няма развіцця, кульмінацыі, завязкі  цыклічнасць

10) генералізацыі герояў.

Тэатр ствараецца супраць аўтаматызацыі грамадства, каб чалавек можна было ў меншай ступені маніпуляваць.

Экзістэнцыялізм (па-лацінску exsistentia - існаванне) або філасофія існавання - самае ўплывовае иррационалистическое кірунак у заходняй філасофіі ХХ-га стагоддзя. Узнікае экзістэнцыялізм у сваёй ранняй форме напярэдадні 1-й сусьветнай вайны ў Расіі (Леў Шастоў, Мікалай Бярдзяеў), пасля вайны - у Германіі (М. Хайдэгер, К. Ясперс) і ў перыяд 2-й сусветнай вайны ў Францыі (Ж. П . Сартр, А. Камю, Г. Марсэль і інш.)

На фармаванне сучаснай філасофіі існавання велізарны ўплыў аказалі папярэднія тэорыі і працы С. К'еркегора, Ф. М. Дастаеўскага, Ф. Ніцшэ, М. Унамуно, а таксама фенаменалогія Э. Гусэрля і філасофская антрапалогія М Шелера.

Умоўна адрозніваюць рэлігійны (К. Ясперс, Г. Марсэль, А. Бярдзяеў і інш) і атэістычны (М. Хайдэгер, Ж. П. Сартр, А. Камю і інш) экзістэнцыялізм.

Цэнтральныя пытанні экзістэнцыялізму - існаваньне чалавека, сэнс яго жыцця і лёсу ў свеце. Асноўныя паняцці: абсурд, экзістэнцыі, свабода.

-Абсурд (паняцце ўвёў С. Къеркегор) - быццё чалавека абсурдна з-за несупадзення імкненняў чалавека і магчымасцяў: - імкненне чалавека да адзіноты і пакуты, якія прыносіць адзінота; - імкненне чалавека да Бога, што пры жыцці цалкам немагчыма.

-Экзістэнцыі (тэрмін увёў К. Ясперс) - стан, якое чалавек перажывае і спасцігае ў опредленных умовах (экстрэмальных), чалавек адчувае сябе як частка бясконцага вечнага быцця (такое адчуванне толькі ў «памежных станах» страху, смерці). Спасцігаючы сутнасць свайго існавання, чалавек знаходзіць сапраўдную свабоду, якая заключаецца ў выбары самога сябе і свядомым прыняцці адказнасці за ўсё, што адбываецца ў свеце. Сапраўдным спосабам пазнання, спосабам пранікнення ў свет «экзістэнцыі» аб'яўляецца інтуіцыя («экзістэнцыяльны досвед» у Марсэлю, «разуменне» ў Гайдэгера, «экзістэнцыяльнай азарэнне» у Ясперса. Экзістэнцыі канчатковая, г.зн. яна сама ёсць часовасьць, кропкай адліку якой з'яўляецца смерць.