33. Проза Васіля Быкава і яе роля ў асэнсаванні гістарычнай праўды пра лёс народа (на прыкладзе 1-2 твораў – на выбар).

Сярод твораў пра вайну кнігі Быкава займаюць асаблівае месца. Свой пункт гледжання на гэтае пытанне ён выказаў у артыкуле « Жывая памяць пакаленняў" . У ёй ён пісаў: « Саракавыя гады далі нашай літаратуры шэраг выдатных вобразаў герояў: мы прывыклі за шмат гадоў да мужнага безжурботнага радавога Василя Цёркіна , да нязломнай ў сваім святым імкненні стаць у строй байцоў Мересьеву , да мужным выведнікам Э. Казакевіча. » Аднак «праўда пра вайну , пра подзвіг народа была выказана далёка не ўся. » Гэтую няпоўнасць можна было неяк зразумець , апраўдаць (пісьменнікі «ішлі па гарачых слядах падзей » , не мелі ні часу , ні магчымасцяў для асэнсавання ўсіх праяваў вайны) , але пагадзіцца , прымірыцца з ёю - значыла б для Быкава змяніць свайму вопыту , памяці , сумленню. Усё змянілася , калі вярнуліся з вайны і атрымалі адукацыі яе шараговыя ўдзельнікі. Сярод іх быў і Васіль Быкаў , будучы пісьменнік. У творах Быкава мала батальных сцэн , эфектных гістарычных падзей , але затое яму ўдалося з надзвычайнай глыбінёй перадаць адчуванні радавога салдата на вялікай вайне. Быкаў быў першым, хто показаў маленькага чалавека на вялікай вайне. Гэты герой не утрымліваў нічога , што адрознівала б яго ад іншых , азначала б яго перавагу . Ён адчуваў сябе часціцай абараняемага народа. Вайна паўставала вялікім цяжарам, агульнай бядой і няшчасцем, страшным ударам па ўсяму нармальнаму і чалавечаму, і гэты ўдар трэба было адлюстраваць . Але зрабіць гэта вельмі цяжка , і таму ў аповесцях Быкава так вялік цяжар вайны. І тым даражэй вылучаны гэтай прозай герой - чалавек , не прыбірае пляча з-пад агульнай ношы, выстойвае да канца.

У аповесці « Жураўліны крык» шасцёра салдат ля чыгуначнага пераезду павінны трымаць абарону на працягу сутак , забяспечваючы адыход батальёна. Яны ўступілі ў няроўны бой , ня шукаючы для сябе паратунку . Першым хто пазначаў нямецкіх матацыклістаў Фішэр, адчуў : « прыйшоў час , калі вызначаецца увесь сэнс яго жыцця " . Яму хацелася , каб старшына змяніў пра яго меркаванне .Відавочна ў гэтую ноч "не мудрагелістая мерка салдацкіх добрых якасцяў , якія належаць старшыне , у нейкай меры стала жыццёвым эталонам для Фішэра » . яго стрэлы папярэдзілі старшыну Карпенка і астатніх , ён меў права быў паклапаціцца пра сябе . Але Фішэр не ведаў , што ўцячы ці стаіцца ў яго становішчы - цалкам прыстойна і сумленна. Яму ўявілася строгі скуласты гатвар старшыны , ён амаль наяве пачуў пагардай вокрык : « Эх ты ,няўклюда! » І тады ўвесь свет для яго абмежаваўся дакорлівым позіркам суровага старшыны і гэтам ланцужком матацыклаў. І ён дачакаўся пярэдняга ,стрэліў , трапіў , і адразу чарга з аўтамата размажджэрыла яму галаву. Пасля Фішэра , у самы разгар бою на пераездзе гінуць Карпенка і Свіст . Пра сябе Карпенка не вельмі трывожыўся: ён зробіць усё , што ад яго спатрэбіцца . Гэта надзейны служака , ня распешчаны жыццём. Яго дзеянні ў баі прадвызначаны. А смерць Свіста наступіла з прычыны няроўнага адзінаборствы з нямецкім танкам : ён кінуў адну за адной гранаты пад гусеніцы , але адбегчы не паспеў.Аповесць скончваецца, калі Васіль Глечык , самы юны з шасцярых , яшчэ жывы , але , мяркуючы па ўсім , асуджаны. Думка пра тое каб пакінуць пазіцыю , выратавацца , была для яго непрымальнай. Нельга парушыць загад камбата , яго трэба выканаць любой цаной , і , вядома , прысяга і абавязак перад радзімай. Пісьменнік даў адчуць , як горка , калі абрываецца такая чыстая і маладая , веручае ў дабро жыццё. Да Глечыкаў данесліся дзіўныя сумныя гукі. Ён убачыў , як за знікаючай зграяй ляцеў адсталы , падбіты журавель ; адчайны крык птушкі нястрымным сумам захліснуў сэрца юнака. Гэты жураўліны крык - поўная смутку і мужнасці песня развітання з загінуўшымі і кліч , абвяшчанем аб смяротнай небяспецы , і гэты хлопчык адкрыў для сябе : яму хутка трэба будзе памерці і нічога змяніць нельга. Ён схапіў адзіную сваю гранату і заняў сваю апошнюю пазіцыю. Без загаду . Добра ведаючы , што гэта канец . Не жадаючы паміраць і , не ўмеючы выжываць любой цаной. Гэта была гераічная пазіцыя.

Героі аповесці « Жураўліны крык» пры ўсёй разнастайнасці сваіх характараў падобныя ў галоўным. Усе яны змагаюцца да канца , сваёй крывёю , сваім жыццём забяспечваючы арганізаваны адыход батальёна. Праз іх трагічны лёс вельмі пераканаўча паказваецца трагедыя першых ваенных гадоў і рэалістычна раскрываецца някідкае ў знешніх сваіх праявах мужнасць салдат , якія ў канчатковым выніку забяспечылі нашу перамогу.

У аповесці «Трэцяя ракета » дзеянні адбываюцца нашмат пазней , ужо на заключным этапе вайны , калі яе агністы вал дакаціўся да Румыніі і Венгрыі. Але ў гэтай аповесці героі - усё тыя ж звычайныя людзі працы , якіх час вымусіў пакінуць звыклыя і вельмі натуральныя для іх мірныя заняткі і ўзяцца за зброю. Так, да прыкладу , камандзір прылады Жаўтых. « Звычайны калгасны дзядзька» , як гаварыцца пра яго ў аповесці , ён ваюе з ясным разуменнем таго , што трэба выканаць свой ​​воінскі абавязак. Але больш за ўсё ён марыць , каб гэтая вайна была апошняй , каб дзецям не давялося даведацца такога ліха. Для Быкава заўсёды цікава, які асабісты інтарэс рухае чалавекам на вайне: гэта рана ці позна праявіцца . І тады , якімі б словамі аб агульных мэтах ні прыкрываўся чалавек , становіцца зразумелым, хто ён ёсць на самай справе і якога яго стаўленне да вайны , народу , айчыне .Камандзір Жоўтых вайну ўспрымае , як неабходнасць абараняць радзіму , ён ведае , што многія жыцці, далёкія і блізкія , залежаць ад яго , і ім рухае наймацнейшы асабісты інтарэс , які супадае з гістарычнай цікавасцю . І гэта , можа быць , тлумачыць, чаму так натуральны і самастойны яго гераізм. Лёшка Задарожны ў вайне бачыць толькі парадны бок : ўзнагароды , чыны і не разумее штодзённага будзённага гераізму салдат . У вырашальны момант бою ён атрымлівае, лоўчы , любой цаной ухіляецца ад агульнай ношы , каб толькі захаваць сваё каштоўнае жыццё. Намаганні жа салдат ўтрымаць пазіцыю - гераічныя намаганні ; ў прасторы фронту адна гармата , што ўтрымлівае свою ​​мяжу , можа быць згубіліся , як іголка ў стозе сена. Але мяжа ўтрымліваецца цаной пяці чалавечых жыццяў. Можна сказаць , што гэтыя людзі імкнуцца дзейнічаць годным чынам , але годныя шляхі - самыя небяспечныя : іх - то і спяшаецца перакрыць смерць , па сэнсе яна можа быць гераічнай , але ўрачыстага і велічага ў ёй не прыбывае. Цяпер яна бачна яшчэ бліжэй , вачыма апавядальніка Лазняка. Ён бачыць , як б'е кроў з горла і пырскае яму ў твар , аблівае спіну Задарожнага , - гэта гіне Жоўтых. Гераічнае сканчаецца і так ; нічога нельга змяніць ; ад гэтага яшчэ больш нясцерпны боль за чалавека . Багацце штодзённа - гераічнага і штодзённа - трагічнага ў Быкава лішні раз нагадвае , якая была вайна , і з якіх бясконца малых перамог і страт складвалася гістарычная перамога народа.