3. Рум құқығынан шыққан қанатты сөйлемдер.

№

Латын тілінде

Қазақшаға аудармасы

1

Ab ovo

(Бәрі) жұмыртқадан (шыққан)

2

Ab exterioribos ad interiora

Сырттан ішке қарай

3

Ab Jove principium

Бастасақ Юпитерден (ең жоғарғы пұттан) бастау керек

4

Ad patries

Ата-бабаларға (оралу)

5

Alma mater

Асыраған анна

6

Ad turpla nemo obligatur

Ұят іске ешкім зорламайды

7

Amicus Plato,sed magis amico veritas

Платон жолдас болса да шындық қымбат

8

Bona fidei

Шын ықылас

9

Brevi manu

Қысқа қолмен (жедел ретінде)

10

Casus belli

Соғысқа сылтау

11

Causa causarum

Себептің себебі

12

Cogitationes poenam nemo patitur

Ой үшін жаза жоқ

13

Conscienta mille testes

Ұят - мың айғақ

14

Corpus delicti

Қылмыстық құрамы

15

Cui prodest

Кімге пайда

16

Circullium vitae /C V/

Өмір жүгіру ісі, өмірбаян

17

De visu

Өз көзінен

18

Dura lex,sed lex

Заң қатал (болса да) бірақ заң

19

Et cetera

Тағы бұндай

20

Ex cathedra

Кафедрадан (айтылады), басқа сөз жоқ

21

Ex libris

Кітаптан

22

Fragrante delicto

Қылмыс орнынан (ұсталды)

23

Grata, rata et accepto

Ыңғайлы, заңды және қолайлы

24

Honoris causa

Құрмет үшін

25

In corpore

Толған құрамында

26

In dubio proreo

Айыпталушы пайдасына

27

Injuria realis

Іспен қорлау

28

Injuria verbalis

Сөзбен қорлау

29

Jus prima nostes

Бірінші түн құқығы

30

Jus summum saero summo malitum est

Ең жоғары құқық кейбір ең жоғарғы қиянат болып шығады.

31

Justitia regnorum fundamentum

Әділет мемлекеттің негізі

32

Lapsus calami

Қалам қателігі

33

Lapsus linguae

Тіл қателігі

34

Legalitas regnorum fundamentum

Заңшылық - мемлекеттің негізі

35

Lege artis

Өнер заңымен

36

Memento mori

Қайтыс есіңде болсын

37

Modus agendi

Әрекет көрінісі

48

Modus vivendi

Өмір көрінісі

49

Nec plus ultra

Әрі жол жоқ

50

Ne varietus

Өзгеріс болмайды

51

Nomen est omen

Есім өзі айтады

52

Non multa,sed multium

Көп емес (сөз) бірақ көп (іс)

53

Non olet

Иісі жоқ (ақша туралы)

54

Nudus verbis

Жалаңaш сөз

55

Nulum crimen sine poena,nulum poena sine lege,nulum crimen sine poena legali

Жазасыз қылмыс жоқ, заңсыз жаза жоқ, қылмыссыз заңды жаза да жоқ

56

Nulum crime sine lege

Заң болмаса, қылмыс та жоқ

57

Naturalia non sunt turpla

Табиғи болса, ұят болмайды

58

Panem et circenses

Нанды және көркемді (бep)

59

Per se

Өз өзімен

60

Pereat mundus,fiat justitia

Әлем жойылса да әділет жасасын

61

Primus inter pares

Тең арасында бірінші

62

Quod erat demonstrandum

Осыны дәлелдеу керек еді

63

Saplienti sat

Ақылды түсінеді

64

Salua patria-supreme lex

Отан әл-қуатты – жоғары заң

65

Status quo

Қазіргі жағдай

66

Testis unis-testis nulis

Жалғыз куәгер - куәгер емес

67

Tabula rasa

Таза тақтай (таза көңіл)

68

Terra incognita

Белгісіз жер

69

Ultima ratio

Ақырғы дәлел

70

Sine prece, sine pretio, sine poculo

Өтінішсіз, парасыз және ішімдіксіз

71

Sup rosa

Раушангүл ішінде (құпия түрінде)

72

In medias res

Зат ішіне қарай

73

Tempora mutandur, et nos mutandur in illis

Заман өзгереді, біз де өзгереміз

74

Vox populi – vox dei

Халық дауысы-құдай дауысы

75

Est modus in rebus

әрбір зат өлшенеді

76

Veritas magis amicitae

Шындық достықтан артық

77

Suum cuigue

Әрбірге өзінікі

78

Non bis in idem

Екінші жаза болмайды (бір іс үшін)

79

Ignorantia non est argumentum

Білімсіздік дәлел емес

80

Summa summarum

Шекараның шекарасы

81

Ei incumbit probatic, gui dicit,non gui negat

Дәлел міндеті талапкерде, жауапкерде емес

82

Divide et impera

Бөліп алып, соң билікті ұста

83

Andiator et altera pars

Қарсы жақты да тыңдап ал

84

Verba volant,scripta manent

Айтылған үшін кетеді, жазылған қалады.

85

Mendax in uno, mendax in omnibus

Бір өтірік айтса, бар сөзі де өтірік

86

Silent leges inter arma

Қару іштеріне заң сөйлей аламайды

87

Res judicata pro veritate habitur

Сот шешімді шындық ретінде санау керек

88

Judex lex fecit inter partes

Сот екі жаққа заң атақарады

89

Tertium non datum

Үшінші жақ жоқ

90

Regina probationum

Дәлелдектің патшанымы

91

Quod non est in actis, non est in mundo

Құжаттарда жазылмаса-өмірде де жоқ

92

Errare Humanum est

Адам қателіксіз болмайды

93

Quod licet jovi,non licet bovi

Юпитерге арналған бұқаға берілмейді

94

Factum est factum

Болғаны болады

95

Nomina sunt odiosa

Есімдер жек көрінеді (есімдер кейде аталмау керек)

96

Sine ira et studio

Қобалжусыз және

97

Pium desiderium, pia desideria

Жақсы намыспен, жақсы тілекпен (кейде қылмыс басталады)

98

Vae soli

Жалғыз бейшара

99

Vae victis

Жеңілген бейшара

100

Finis coronat opus

Соңы жұмыстың қанжысы