11. Жылу экологиялық фактор ретінде

Температура дегеніміз белгілі бір жүйедегі мол.мен атомдардың кинетикалық жылдамдығын білдіреді.Физика заңдылығы б-шы жылу кинетикалық энергия түрі,яғни бұл энергияның басқа түрлеріне айналады да,шартты түрде қозған денеден суыған денеге беріледі.Осындай айналымның бірнеше тәсілі бар,мыс.радияция,күн сәулесінің әртурлі ұзындықтағы толқындарының немесе күн жылуының шағылысуы.атмосфераның төменгі қабаты қызғанда,ол өз тығыздығын азайтады да,жоғары көтеріледі,ал орнына суық ауа келеді.Осы жылы ауаның суық ауаның жазық бағытта алмасуын конвекция д.а.Өсі-к ағзасындағы зат алмасуға қатыстс барлық физ-қ,био-хим-қ процестер белгілі бір t деңгейінде іске асады.Бұл деңгейдің max ж/е min деңгейінің аралығы әртүрлі болады.Жылу фак/ы өс-і түрінің,туыстығының,тұқымдастығының,қатар,бөлім өкілдерінің географиялық таралуында аса маңызды рол атқарады.Сыртқы ортаның жылулығынан н/е суықтығынан сол тірі жүйенің болмаса жекелеген ағзадағы журетін биохим-қ реак-ң,яғни зат алмасудың жылдамдығы артады не кемиді,болмаса бір қалыпты жүреді.Өте салқын аймаққа бейімделген ағзалар тобын криофилдер деп атайды.Олар өз тіршілігін -8,-10С та тоқтатпайды,керсінше оң мәнді t га бейімделген орг-ді термофилдер д.а.Кейбір орг-ң аса жоғарғы не төмен t кезінде споралары ұйқыда жатады,ол процесс анобиоз д.а.Сыртқы ортадағы tның күрт өзгеруі орг-м белоктарының ,нуклеин қышқ-ның ,макро мол-ның,био-қ мембранасының уйымдасу қаблетін бұзады.Сыртқы орт-ң t-ның жоғарлауы мол-дың белсенділік энергиясын арттырады да,зат алмасудағы реакция жылдамдығы артады.

12.Су экологиялық фактор ретінде

Судағы барлық өсімдік-і тіршілік ету сипатына қарай гидрофиттер,гидатофиттер деп бөледі.Гидрофиттер суға жартылай көңіліп өссе,гидатофиттер толық көңіліп өседі.Су өс-терінің тіршілік ортасына бейімделу ерекшеліктері де әртүрлі.1 су өс-нің тамыр,жапырақ,генеротивтік мүшелері жетілген Тамыр жүйесінде тамыршалар болмайды.Қоректі бүкіл денесімен сіңіреді.Су өс-і жүзуге не қалқып бейімделгендіктен бойларында қалқа тәрізді өскеншелер п.б.Гидатофиттердегі ерекшелік жарырақтары жалпақ келеді,бұл құбылас газ ж/е зат алмасу процесін жеңілдетеді.Суға барынша бай өс.мүшелері шырынды жеміс,жұмсақ жапырақ,тамыр,тұқым,жуа,пиязшалар ж/е тамыр түйінділері болады.Сулы ортаның бір қатар эко-қ ерекшеліктері-судағы еріген газдардың пропорциясы атмосферамен салыстырғанда біршама өзгеше.Су өс-ң эко-қ топтары-гидатофты(өс-р суға түгелдей батып тұрады),Гигрофитті(су жағалауында өседі),Мезофитті(қоңыржай аймақта өседі),Ксерофиттер(шөлді,жартылай шөлде өседі).Жер үсті өс-де су көзі атмосфералық тұнбалар болып табылады.Топырақта судың ұсталу механизмі б/ша 3 категорияға бөлеміз-гравитациялық(жылжымалы,топырақ бөлшектері арасын толтыратын,ауырлық күш әсерінен төменге сіңеді,жер асты суларға жеткенге дейін),капелярлы(топырақтың майда бөлшектер арасын толтырып,байланысты капелярлы күш арқылы ұстайды),байланысқан су(топырақ беткі бөлшектерінде,атсорбциялық күштер арқылы ұсталады).