13. Хлорофил мен хлоропластың құрылысы және олардың рөлі

Хлоропласт-фотосинтез процесін жүзеге асыратын,клеткадағы пластидтер.Өс-дің жасыл түсі оларда хлорофилдердің болуына байланысты.Өс-де олардан басқа сары түстң пластидтік пигменттер-каротиноидтар д.а.Хлоропластардың негізгі қызметі – күн сәулесін сіңіріп оны фотосинтез процесінде пайда болатын заттардың хим-қ байланыстарындағы энергияға айналдыру. Жоғарғы сатыдағы өс-ге қарағанда балдырларды хлоропластар пішіні, саны, клеткадағы орнааласуы, тіпті ішкі құрылыстары жағынан алуан түрлі болып келеді.

Фотосинтездік аппараттың негізгі болігіне хлоропластағы пигменттер жүйесі жатады.

Хлорофилл-фотосинтез процесіне тікелей қатысатын пигмент.Бұл топтың қазіргі кезде оншақты түрі белгілі.Фотосинтездік қабілеті бар организмдердің хлоропластарында міндетті түрде а-хлорофилл болады.Жоғары сатыдағы өс-де б-хлорофилл,қоңыр,диатом балдырларда қосымша с-хлорофилл,қызыл балдырларда д-хлорофилл кезеседі.Хим-қ құрылымы жағынан барлық хлорофилдер пирролды магнийлі тұздары болып есептеледі.Олардың мол-қ құрамында 4 пиррол сакиналары өзара метилдік көпіршелері арқылы байланысып порфирин ядросын құрайды.Хим-қ тегі жағынан қарағанда хлорофилдер дикарбонды,қосымша метил ж/е фитол спирті бар,хлорофиллин қышқ-ң күрделі эфирі.Жоғары сатыдағы өс-р мен балдырларда болатын б-хлорофилдің а-хлорофилден айырмашылығы 2-пиррол сақинасындағы метил(СН3)тобы альдегид тобымен ауысқанында.Хлорофилл молекулаларында көміртегі мен азот атомдарының өзара үйлесімді,кезектескен жалпы ж/е қос байланыстардың нәтижесінде “ү мүшелі уақытша жүйе п.б.Қатты күйдегі хлорофилл көгілдір-қара түсті аморфты зат.

14.Өсімдік физиологиясына топырақ факторларының әсері.Топырақтың механикалық және химиялық құрамы.

Топырақ механикалық құрамы әр түрлі мөлшердегі қатты бөлшектердің арақатынасымен анықталады. Мысалы, құмды 0,01 мл ірі, 0,01 кіші болса сазды болып келеді. Негізінен топырақты, құмды, құмайт, саздақ және сазды деп бөледі. Егер топырақта құмның мөлшері артса, онда атмосфералық тұнбалар нашар ұсталады, яғни ылғалдың капиллярлық ағымы шектеулі. Керісінше, ауыр, сазды топырақта капиллярлы ағын жоғары болады. Топырақтың механикалық құрамына оның жылуы ауа режимі, сонымен қатар минералды заттардың топырақ бөлшектерінің беткі қабаттарының жұтылуы тәуелді. Топырақтың органикалық заттары: топырақта ыдыраған және жартылай ыдыраған органикалық қалыптар және олардың ыдырау өнімдері қоңыр түсті гуминді қышқылдар және өсімдіктер қорек ететін негізгі элементтер.

Гумус – өсімдіктермен сіңірілмейді, бірақ микроорганизмдердің бойына өтеді. Осылайша, гумус өсімдіктер қорегінің негізгі қорегі болып табылады. Қоңыр түсті гумус топырақтың жақсы жылу алуына оның жоғарғы ылғыл сыйымдылығы суды топырақта ұстауына ықпал етеді. Гумус минералды бөлшектерді тығыз байланыстырады және топырақтың құрылымын жақсартады. Бұл қасиеттің барлығы өсімдіктердің өсуіне жақсы жағдай жасайды. Топырақ коллоидтары өсімдіктер үшін топырақта коллоидты минералдар, органикалық және органоминералды заттар. Топырақтың коллоидтарының майда бөлшекті мөлшерлері үлкен суммалық бетке ие.

Топырақ ертіндісінің хемизмі. Өсімдіктер үшін бірінші кезекті қажетті экологиялық фактор болып т/ды. Өс-тер өсуіне және жағдайына топырақ ерітіндісінің реакциясы күшті әсер етеді. Ол топырақ қышқылдарымен н/е сілтілерімен байланысқан. Сонымен қатар, топырақтың жұту комплексіне кірген иондарына тәуелді. Өс-дің тіршілігі үшін қажетті топырақ ерітіндісінің фосфор, темір, калий, күкірт, азот т.б. элем-р жеткілікті болу к/к. Өс-дің тамырында жүретін физ-қ процестер және тыныс алуы үшін топырақ формаларын толтыратын ауа керек. Оның топырақ мөлшері құрылым ерекшеліктеріне ж/е су режиміне б/ты.

Құрғақ топырақта барлық поралар ауамен толыққан оның ылғалдануымен ауа ығыстырылады, ал оның газдары топырақ суында ериді.