46 Заказ №155

ХУЛА (хулар) прич. бывающий, случающийся; цига ~ саг веза. Нужен человек, бывающий там.

ХУЛИГАН * сущ. в (б), -аш, -а, -аца хулиган; ~ ала. Назвать хулиганом.

ХУЛИГАНКА * сущ. я (б), -аш, -ас, -аца хулиганка; ~ хилар кхер со цунах. Я боюсь, что из неё вырастет хулиганка.

ХУЛИГАНСКИ // ХУЛИГАНИЙ

прил. хулиганский; ~ оамалаш д1аяха еза. Необходимо искоренить хулиган­ские привычки.

ХУЛЛА // ХЬАДАЛЧА сущ. в, я (б), -аш, -о, -аца 1) уст. рассыльный, человек на побегушках; - хила. Быть рассыльным; 2) праздно шатающийся, бездельник; ~ вац из. Он не бездельник.

ХУЛЧЕ прил. чувячный; ~ айра к1аьда да. Чувячная подошва мягкая.

ХУЛЧИ сущ. я (я), -еш, -е, -еца чувяк; ~ йоае. Потерять чувяк.

ХУМП1АР я (я), -аш, -о, -ца кобура; т1оарска Кожаная кобура.

ХУРГДОАЦА прил. несбыточный; ~ х1амаш дагалувцаш ха ма йоае. Не терять время на несбыточные мечты.

ХУРГДОЛА прил. будущий; <> ~ хьазилг б1енара доагг1аше lax.

Хорошую птицу из гнезда видать.

ХУРДЕЛ сущ. в, я (б), -аш, -а, -аца босяк, босячка; ~ санна ма лела. Не ходи, как босяк.

ХУРДИЙДАККХА (хурдийдоаккх, хурдийдаьккхар, хурдийдаьккхад, хурдийдоаккхаргда) глаг. разг. объект в ед. ч. однократн. действ, разложить; испортить; ~ ма г1ерта массадар. Не пытайся все испортить.

ХУРДИЙДАККХАР масд. от хур- дийдаккха; каьхат Испортить бу­магу.

ХУРДИЙДАККХИЙТА (хурдий- доаккхийт,хурдийдаккхийтар, хур- дийдоаккхийтаргда) понуд. от хур- дийдаккха; - мегаргдац. Нельзя пор­тить.

ХУРДИЙДАЛА (хурдийдоал, хурдийдаьлар, хурдийдаьннад, хур- дийдаргда) глаг. субъект в ед. ч. од- нократн. действ, разложиться; ис­портиться; шедар цхьаттара ~ йиш яц. Все одновременно не может ис­портиться.

ХУРДИЙДАЛАР масд. от хурдий- дала; хана й1оахал Испортиться со временем.

ХУРДИЙДАЛИЙТА (хурдийдоа- лийт, хурдийдалийтар, хурдийдоалий- таргда) понуд. от хурдийдала; ~ йиш яц. Нельзя давать портиться.

ХУРМА сущ. я (я), -аш, -ас, -аца хурма, финик (плод, дерево); ~ д1айог1а. Посадить хурму (дерево).

ХУРСИГ // ХУРСК сущ. я (я), -аш, -о, -аца поросенок; кхо ~ ювца фаьлг. Сказка про трех поросят.

ХУРСИГА // ХУРСИГИЙ прил. поросячий; ~ ц1ог1а хаза. Услышать поросячий визг.

ХУТТ сущ. д (только в ед. ч.), -о, -аца бархат, вельвет; ~ деза к1ада да. Бархат - дорогая ткань.

хь

ХЬ — г1алг1ай алфавита ткъаъ шийттлаг1а алап. Тридцать вторая буква ингушского алфавита. «~» яха алап 1оязде. Написать букву «хь»

ХЬА (хьов, хьайра, хьайнад, хьов- ргда) глаг. сдвинуться, начать движе­ние; ваг1ачара Сдвинуться с места.

ХЬААДА (хьауд, хьаидар, хьаиддад, хьаударгда) глаг. многократн. действ. прибегать, бегать; xlapa хаттарца Прибегать по каждому вопросу.

ХЬААДАР масд. от хьаада; каст- каста Часто прибегать.

ХЬААДИЙТА (хьаудийт, хьаа- дийтар, хьаудийтаргда) понуд. от хьаада; тхогахьа Прибегать к нам.

ХЬААЛА (хьаоал, хьааьлар, хьа- аьннад, хьааргда) глаг. сказать (1-ому лицу); кхы ~ дац. Нечего еще ска­зать.

ХЬААЛАР масд. от хьаала; хан- нахьа ~ толаш да. Лучше сказать во­время.

ХЬААЛИЙТА (хьаоалийт, хьа- алийтар, хьаоалийтаргда) понуд. от хьаала; фуннагГа даь а Любыми сред­ствами заставить сказать.

ХЬААРАДАККХА (хьаарадоаккх, хьаарадаьккхар, хьаарадаьккхад, хьа- арадоаккхаргда) глаг. объект в ед. ч. од- нократн. действ, вывести, вытащить, извлечь, достать; портфела чура ки- нижка Достать книгу из портфеля.

ХЬААРАДАККХАР масд. вывод; эскар - кастта хургда. Вывод армии состоится скоро.

ХЬААРАДАККХИЙТА (хьаарадо- аккхийт, хьаарадаккхийтар, хьаарадо- аккхийтаргда) понуд. от хьаарадаккха; истол Вынести стол.

ХЬААРАДАЛА (вала, бала, яла) (хьаарадоал, хьаарадаьлар, хьаара- даьннад, хьаарадаргда) глаг. субъект в ед. ч. однократн. действ, выйти, вы­ходить; ц1аг1ара ~ тигац циско. Кошка не хочет выходить из дому.

ХЬААРАДАЛАР масд. выход; коара Выход со двора.

ХЬААРАДАЛИЙТА (хьаарадоа- лийт, хьаарадалийтар, хьаарадоалий- таргда) понуд. от хьаарадала; ~ ха я. Время выходить.

ХЬААРАДАХА (хьаарадоах, хьа- арадаьхар, хьаарадаьхад, хьаарадо- ахаргда) глаг. объект во мн. ч. много­кратн. действ, выводить, вывозить; выносить; сиха ~ деза гГандаш. Нужно быстро вынести стулья.

ХЬААРАДАХАР масд. вывод, вынос; шо ~ керттера да. Главное - вы­вести вас.

ХЬААРАДАХИЙТА (хьаарадоа- хийт, хьаарадахийтар, хьаарадоахий- таргда) понуд. от хьаарадаха; хенаш трактораца Вывезти бревна на трак­торе.

ХЬААРАДОАККХА (хьаарадоак- кхар) прич. выводящий, выносящий; нускал ~ к1аьнк. Мальчик, выводящий невесту.

ХЬААРАДОАККХАДАЛА (хьаара- доаккхалу, хьаарадоаккхаделар, хьа- арадоаккхалургда) потенц. от хьаара- даккха; доккха зиза - мег. Возможно, получится вынести большой цветок.

ХЬААРАДОАЛА (хьаарадоалар) прич. выходящий; коара ~ адам. Вы­ходящие со двора люди.

ХЬААРАДОАЛАДАЛА (хьаарадоа- лалу, хьаарадоаладелар,хьаарадоала- лургда) потенц. от хьаарадала; ~ мег. Возможно, получится выйти.

ХЬААРАДОАХА (хьаарадоахар) прич. выводящий, выносящий; шо ~ саг. Выводящий вас человек.

ХЬААРАДОАХАДАЛА (хьаарадоа- халу, хьаарадоахаделар, хьаарадоаха- лургда) потенц. от хьаарадаха; ларма чура ~ мег. Возможно, получится вы­тащить из подвала.

ХЬААРАКЕРЧАДАЙТА (хьаара- керчадайт,хьааракерчадайтар, хьаара- керчадайтаргда) понуд. от хьааракер- чаде; т1ой Выкатывать камни.

ХЬААРАКЕРЧАДАР масд. выта­скивание, выкатывание; меллашха Медленное выкатывание.

ХЬААРАКЕРЧАДЕ (ее, бе, е) (хьа- аракерчаду, хьааракерчадир, хьаара- керчадаьд, хьааракерчадергда) глаг. многократн. действ, выкатывать, вытаскивать; арцаш Выкатывать балки.

ХЬААРАКЕРЧАДУ (хьааракер- чадер) прич. вытаскивающий, выка­тывающий; т1ой ~ болхло. Рабочий, выкатывающий камни.

ХЬААРАКОРЧАДАЙТА (хьаара- корчадайт, хьааракорчадайтар, хьа- аракорчадайтаргда) понуд. от хьаара- корчаде; хенаш Выкатить бревна.

ХЬААРАКОРЧАДАР масд. выка­тывание, вытаскивание; т1ой Вы­катывание булыжников.

ХЬААРАКОРЧАДЕ (ее, бе, е) (хьа- аракорчаду,хьааракорчадир,хьаара- корчадаьд, хьааракорчадергда) глаг. однократн. действ, выкатить, выта­щить; ~ хала да. Трудно выкатить.

ХЬААРАКОРЧАДУ (хьааракор- чадер) прич. выкатывающий; к1ув- саш ~ базархо. Продавец, выкатыва­ющий ковры.

ХЬААРАОЗАДАЙТА (хьаараоза- дайт, хьаараозадайтар, хьаараозадай- таргда) понуд. от хьаараозаде; ~ билет. Вытянуть билет.

ХЬААРАОЗАДАР масд. вытяги­вание; низаг1а Вытягивание черз силу.

ХЬААРАОЗАДЕ (ее, бе, е) (хьаара- озаду, хьаараозадир, хьаараозадаьд, хьаараозадергда) глаг. вытянуть; д1оаг1а Вытянуть ключ.

ХЬААРАОЗАДУ (хьаараозадер) прич. вытягивающий; билет ~ студент. Студент, вытягивающий билет.

ХЬААРАЭККХА (хьаараэккх, хьаа- раийккхар, хьаараийккхад, хьаараэк- кхаргда) глаг. выскочить; хьунаг1ара Выскочить из леса.

ХЬААРАЭККХА (хьаараэккхар) прич. выскакивающий; ц1ент1ехьаш- кара ~ к1аьнк го. Увидеть мальчика, выскакивающего из-за дома.

ХЬААРАЭККХАР масд. выскаки­вание; ловзорг к1опилга чура Вы­скакивание игрушки из шкатулки.

ХЬААРАЭККХИЙТА (хьаараэк- кхийт, хьаараэккхийтар, хьаараэк- кхийтаргда) понуд. от хьаараэккха; яьшка чура Дать выскочить из ящика.

ХЬААХА ¹ (хьаух, хьаихар, хьа- ихад, хьаухаргда) глаг. многократн. действ. 1) приходить; каст-каста ~ везаргва хьа тхацига. Тебе придется часто приходить к нам; 2) вытекать; ц1ена хий ~ доладелар хьастара. Из родника стала вытекать чистая вода.

ХЬААХА ² (хьаоах, хьаьхар, хьа- аьхад, хьаоахаргда) глаг. вспахать; деррига кха Вспахать всю пашню.

ХЬААХАР ¹ масд. приход; вы­текание; хьа ~ зехьа хургдац. Твой приход не будет бесполезным.

ХЬААХАР ² масд. вспашка; лаьт- та Вспашка земли.

ХЬААХИЙТА ¹ (хьаухийт, хьа- ахийтар, хьаухийтаргда) понуд. от хьааха ^х; сар-сарахьа Присылать по вечерам.

ХЬААХИЙТА ² (хьаоахийт, хьа- ахийтар, хьаоахийтаргда) понуд. от хьааха ²; трактораца ~ лаьтта. Вспа­хать землю трактором.

ХЬААХКА (хьаоахк, хьааьхкар, хьааьхкад, хьаоахкаргда) глаг. вско­пать, раскопать, выкопать; диса лаьт­та Вскопать оставшуюся землю.

ХЬААХКАР масд. от хьаахка; коартол ханнахьа Своевременное выкапывание картофеля.

ХЬААХКИЙТА (хьаоахкийт, хьа- ахкийтар, хьаоахкийтаргда) понуд. от хьаахка; беш Вскапывать огород.

XbABIAIIIKATOXA (хьав1ашкатох, хьав1ашкатехар, хьав1ашкатехад, хьав1ашкатохаргда) глаг. однократн. действ, сложить, соединить; ши таь- рахь Сложить два числа.

XbABIAIUKATOXA (хьав1ашка- тохар) прич. соединяющий; сколачи­вающий; рузкъа ~ саг. Человек, ско­лачивающий состояние.

XbABIAIIIKATOXAP масд. соеди­нение, сложение; таьрахьаш ~ нийса дир дешархочо. Ученик правильно вы­полнил сложение.

ХЬАВ1АШКАТОХИЙТА (хьав1аш- катохийт, хьав1ашкатохийтар, хьав1- ашкатохийтаргда) понуд. от хьав1аш- катоха; халаг1дола таьрахьаш Дать сложить более трудные числа.

ХЬАГА (хьог, хьегар, хьегад, хьо- гаргда) глаг. однократн. действ. 1) за­видовать; хьо ~ везаш х1ама дац. Нет ничего, чему бы ты мог позавидовать; 2) испытать сильное желание, жаж­дать; белхах Жаждать работать.

ХЬАГАР масд. зависть, жажда; де- шарах Жажда учиться.

ХЬАГАРГАПЕРТА (хьагаргаг1ерт, хьагаргаг1ийртар, хьагаргаг1ийртад, хьагаргаг1ертаргда) глаг. многократн. действ, приближаться, подступать; - болабеннаб. Стали приближаться.

ХЬАГАРГАПЕРТА (хьагаргаг1ер- тар) прич. подступающий; ~ бийса. Подступающая ночь.

ХЬАГАРГАИЕРТАР масд. прибли­жение; юрта Приближение к селу.

ХЬАГАРГАПЕРТИЙТА (хьагар- гаг1ертийт, хьагаргаг1ертийтар, хьа- гаргаг1ертийтаргда) понуд. от хьагар- гаг1ерта; ~ мегаргдац. Нельзя давать приближаться.

ХЬАГАРГАПОРТА (хьагаргаг1орт, хьагаргаг1ертар, хьагаргаг1ертад, хьагаргаг1ортаргда) глаг. однократн. действ, приблизиться, подступить; юрта ~ мегаш дар эскар. Армия могла приблизиться к селу.

ХЬАГАРГАПОРТА (хьагаргаг1ор- тар) прич. приближающийся; - тоаба. Приближающаяся группа.

ХЬАГАРГАГЮРТАР масд. прибли­жение; оакхарой ~ кхераме дар. При­ближение зверей было опасным.

ХЬАГАРГАГЮРТАДАЛА (хьагар- гаг1орталу, хьагаргаг1ортаделар, хьа- гаргаг1орталургда) потенц. от хьагар- гаг1орта; сахулаш ~ мег вай лоамашта. На рассвете нам, возможно, удастся приблизиться к горам.

ХЬАГАРГАГЮРТИЙТА (хьагар- гаг1ортийт, хьагаргаг1ортийтар, хьа- гаргаг1ортийтаргда) понуд. от хьагар- гаг1орта; лоаман Дать возможность приблизиться к горе.

ХЬАГИЙТА (хьогийт, хьагийтар, хьогийтаргда) понуд. от хьага; ма Не завидовать.

ХЬАГУЛДАЙТА (хьагулдайт, хьа- гулдайтар,хьагулдайтаргда) понуд. от хьагулде; 1олийга г1анаш Собрать опавшие листья.

ХЬАГУЛДАЛА (хьагуллу, хьагул- делар, хьагулденнад, хьагуллургда) глаг. собраться; пхи сахьат даьлча ~ лаьрх1ар оаха. Мы решили собраться в пять часов.

ХЬАГУЛДАЛАР масд. от хьагул- дала; ханнахьа Своевременное со­брание.

ХЬАГУЛДАЛИЙТА (хьагулдолийт, хьагулдалийтар, хьагулдолийтаргда) понуд. от хьагулдала; экскурсе даха Дать собраться для поездки на экс­курсию.

ХЬАГУЛДАР масд. собирание, сбор; к1и канаш Сбор пшеничных колосьев.

ХЬАГУЛДЕ (бе, е) (хьагулду, хьа- гулдир, хьагулдаьд, хьагулдергда) глаг. собрать, набрать; совг1ат эца ахча Собрать деньги на подарок.

ХЬАГУЛДУ (хьагулдер) прич. со­бирающий; зизаш ~ йо1. Девушка, со­бирающая цветы.

ХЬАГУЛЛУ (хьагуллур) прич. соби­рающийся; ~ нах тайп-тайпара кийч- бенна ба. Собирающиеся люди одеты по-разному.

ХЬАГУЧАДАККХА (хьагучадо- аккх, хьагучадаьккхар, хьагучадаь- ккхад, хьагучадоаккхаргда) глаг. объект в ед. ч. однократн. действ, вы­явить, показать, раскрыть; даь зулам Раскрыть совершенное зло.

ХЬАГУЧАДАККХАР масд. выяв­ление, показ; хиннар Выявление свершившегося.

ХЬАГУЧАДАККХИЙТА (хьагуча- доаккхийт, хьагучадаккхийтар, хьагу- чадоаккхийтаргда) понуд. от хьагуча- даккха; зулам Раскрыть преступ­ление.

ХЬАГУЧАДАЛА (вала, бала, яла)

(хьагучадоал, хьагучадаьлар, хьагуча- даьннад, хьагучадаргда) глаг. субъект в ед. ч. однократн. действ, показаться, появиться, возникнуть; проявиться; лазар ~ мегаш дар. Болезнь могла про­явиться.

ХЬАГУЧАДАЛАР масд. прояв­ление, возникновение; лазар ~ гайна хилар. Проявление болезни произошло поздно.

ХЬАГУЧАДАЛИЙТА (хьагучадо- алийт, хьагучадалийтар, хьагучадоа- л ийтаргда) понуд. от хьагучадал а; ц1аьх- ха Дать проявиться внезапно.

ХЬАГУЧАДАХА (хьагучадоах, хьагучадаьхар, хьагучадаьхад, хьа- гучадоахаргда) глаг. объект во мн. ч. многократн. действ, выявлять, обна­руживать; показывать; сурташ Об­наруживать картины.

ХЬАГУЧАДАХАР масд. обнару­жение; показ, выявление, представ­ление; 1илманхочун белхаш Пред­ставление трудов ученого.

ХЬАГУЧАДАХИЙТА (хьагучадо- ахийт, хьагучадахийтар, хьагучадо- ахийтаргда) понуд. от хьагучадаха; кинижкаш Показать книги.

ХЬАГУЧАДОАККХА (хьагучадо- аккхар) прич. выявляющий; зулам ~ саг. Человек, выявляющий преступ­ление.

ХЬАГУЧАДОАККХАДАЛА (хьа- гучадоаккхалу, хьагучадоаккхаделар, хьагучадоаккхалургда) потенц. от хьа- гучадаккха; шоана ~ мег цар къайлагГа леладер. Возможно, у вас получится раскрыть их тайны.

ХЬАГУЧАДОАЛА (хьагучадоалар) прич. обнаруживающийся, возника­ющий, появляющйся; ~ нускал. По­являющаяся невестка.

ХЬАГУЧАДОАХА (хьагучадоахар) прич. выявляющий; зуламаш ~ нах. Люди, раскрывающие преступления.

ХЬАГУЧАДОАХАДАЛА (хьагуча- доахалу, хьагучадоахаделар, хьагуча- доахалургда) глаг. обнаружить; сиха ~ мег. Можно быстро обнаружить.

ХЬАГУЧАДОВЛА (хьагучадовл, хьагучадайлар, хьагучадайннад, хьа- гучадовргда) глаг. субъект во мн. ч. однократн. действ, показаться, по­явиться; обнаружиться, проявиться; х1анз-х1анз ~ дезаш дар кемаш. Корабли вот-вот должны были по­явиться.

ХЬАГУЧАДОВЛА (хьагучадов- лараш) прич. появляющиеся; гувна т1ехьашкара ~ бераш. Появляющиеся из-за холма дети.

ХЬАГУЧАДОВЛАР масд. появ­ление; сцена т1а Появление на сцене.

ХЬАГУЧАДОВЛИЙТА (хьагуча- довлийт, хьагучадовлийтар, хьагуча- довлийтаргда) понуд. от хьагучадовла; шоаш Дать самим проявиться.

ХЬАГУЧАДУВЛА (хьагучадувл, хьагучадийлар, хьагучадийннад, хьа- гучадувргда) глаг. субъект во мн. ч. многократн. действ, показываться, появляться; каст-каста Часто по­являться.

ХЬАГУЧАДУВЛА (хьагучадувлар) прич. показывающийся, появля­ющийся; сигала ~ седкъий. Появля­ющиеся в небе звезды.

ХЬАГУЧАДУВЛАР масд. появ­ление; хий лаьттан к1алхара Появ­ление воды из-под земли.

ХЬАГУЧАДУВЛИЙТА (хьагуча- дувлийт, хьагучадувлийтар, хьагуча- дувлийтаргда) понуд. от хьагучадувла; г1алаташ ~ йиш яц. Нельзя дать про­явиться недостаткам.

ХЬАГУЧАЛЕЛХА (хьагучалелх, хьагучалийлхар, хьагучалийлхад, хьагучалелхаргда) глаг. многократн. действ, выскакивать, выныривать; об­наружиться; сабардой, шоаш ~ тарлу уж. Если подождать, они сами могут обнаружиться.

ХЬАГУЧАЛЕЛХА (хьагучалелхар) прич. выскакивающий; хи чура ~ чкъаьра. Выскакивающая из воды рыба.

ХЬАГУЧАЛЕЛХАР масд. появ­ление, выскакивание, выныривание; ~ ц1аьхха хилар. Выскакивание было неожиданным.

ХЬАГУЧАЛЕЛХИЙТА (хьагуча- лелхийт, хьагучалелхийтар, хьагуча- лелхийтаргда) понуд. от хьагучалелха; сихаг1а Предоставить возможность скорее выскочить.

ХЬАГУЧАЭККХА (хьагучаэккх, хьагучаийккхар, хьагучаийккхад, хьагучаэккхаргда) глаг. однократн. действ, появиться; выскочить, выныр­нуть; х1анз-х1анз ~ мег из. Он вот-вот может появиться.

ХЬАГУЧАЭККХА (хьагучаэккхар) прич. появляющийся; выскакивающий; ~ сурт. Появляющаяся картина.

ХЬАГУЧАЭККХАР масд. появ ление; ~ ц1аьхха хилар цун. Его появ­ление было внезапным.

ХЬАГУЧАЭККХИЙТА (хьагучаэк кхийт, хьагучаэккхийтар, хьагучаэк- кхийтаргда) понуд. от хьагучаэккха; сихаг1а Побыстрее выскочить.

ХЬАГ1¹ сущ. я (только в ед. ч.), -о, -аца черная зависть, неприязнь; - юха- яккха. Умерить зависть.

ХЬАН² сущ. я (я), -арч, -о, -аца тур, горный козел; лоам бухье ~ латтар. На вершине горы стоял тур.

ХЬАГТ ³ сущ. б (только в ед. ч.), -о, -аца вьюнок (трава); беш йизза ~ ба. Огород зарос вьюнком.

ХЬАПА прил. турьи; - му1аш. Турьи рога.

ХЬАПАР сущ. я (я), -аш, -о, -ца грот, пещера; йоккха ~ йоалл лоамах. В горе есть большая пещера.

ХЬАПЕРТА (хьаг1ерт, хьаг1ийртар, хьаг1ийртад, хьаг1ертаргда) глаг. мно­гократн. действ, стремиться прибли­зиться; подталкивать; ~ веза. Надо подталкивать.

ХЬАПЕРТА (хьаг1ертар) прич. стре­мящийся приблизиться; подталкива­ющий; тхогахьа ~ к1аьнк. Мальчик, стремящийся приблизиться к нам.

ХЬАИЕРТАР масд. от хьаг1ерта; гаргара нах болчахьа Стремление сойтись с родственниками.

ХЬАИЕРТИЙТА (хьаг1ертийт, хьа- гГертийтар, хьаг1ертийтаргда) понуд. от хьагГерта; тхогахьа Предоставить возможность сблизиться с нами.

ХЬАПЙОЛА прил. завистливый; ~ саг вац царна юкъе. Среди них нет завистливого человека.

ХЬАГЮРТА (хьаг1орт, хьаг1ертар, хьаг1ертад, хьаг1ортаргда) глаг. одно­кратн. действ, подтолкнуть; вордах ~ веза. Надо подтолкнуть арбу.

ХЬАГЮРТА (хьаг1ортар) прич. подталкивающий; кхерах ~ ма1саг. Мужчина, толкающий камень с той стороны.

ХЬАГЮРТАР масд. от хьаг1орта; ~ иайдан дац. Подталкивать беспо­лезно.

ХЬАГЮРТИЙТА (хьаг1ортийт, хьа- г1ортийтар, хьаг1ортийтаргда) понуд. от хьаг1арта; ~ везац. Не надо напирать оттуда.

ХЬАДА ¹ (хьадахь, хьадера, хьа- денад, хьадахьаргда) глаг. принести; сурташ Принести рисунки.

ХЬАДА ² (хьадоаг1а, хьадера, хьа- денад, хьадоаг1аргда) глаг. прийти; укхаза ~ ховргдий цунна? Он сможет сюда прийти?

ХЬАДА ³ (хьад, хьедар, хьеддад, хьадаргда) глаг. однократн. действ, бе­жать, помчаться, рвануться, ринуться; ~ везаргва. Придется помчаться.

ХЬАДАГАДОХА (хьадагадох, хьа- дагадехар, хьадагадехад, хьадагадо- харгда) глаг. вспомнить, припомнить; ~ магац сона. У меня не получается вспомнить.

ХЬАДАГАДОХА (хьадагадохар) прич. припоминающий; дувцараш- дади. Дед, припоминающий рас­сказы.

ХЬАДАГАДОХАР масд. воспоми­нание; хиннар Воспоминание про­шлого.

ХЬАДАГАДОХИЙТА (хьадагадо- хийт, хьадагадохийтар, хьадагадохий- таргда) понуд. от хьадагадоха; ц1аг1а Гомаде деннар Дать возможность вспомнить домашнее задание.

ХЬАДАДА (хьадод, хьадедар, хьадеддад, хьадодаргда) глаг. одно­кратн. действ, прибежать, побежать; нах болчахьа Побежать в сторону людей.

ХЬАДАДАР масд. побег; цогала Бег лисы в эту сторону.

ХЬАДАДИЙТА (хьадодийт, хьа- дадийтар, хьадодийтаргда) понуд.

от хьадада; согахьа Побежать ко мне.

ХЬАДАЙТА ¹ (хьадайт, хьадайтар, хьадайтаргда) понуд. от хьадахий Принести воды.

ХЬАДАЙТА ² (хьадайт, хьадайтар, хьадайтаргда) понуд. от хьада²; сарахьа тхацига Вечером прийти к нам.

ХЬАДАЙТА ³ (хьадайт, хьадайтар, хьадайтаргда) понуд. от хьаде; rly- лакх -. Сделать дело.

ХЬАДАККХА (хьадоаккх, хьадаь- ккхар, хьадаьккхад, хьадоаккхаргда) глаг. объект в ед. ч. однократн. действ.

• отсоединить, оторвать, отцепить; от­клеить; пенакаьхат Оторвать обои;

• отнять; тетрадь - г1ерта. Пытаться отнять тетрадь; 3) отвести; ц1ера юхе- ра ~ деза. Нужно отвести от огня.

ХЬАДАККХАР масд. отклеивание, отсоединение, отцепление; т1алотадаь каьхат Отклеивание бумаги.

ХЬАДАККХИЙТА (хьадоаккхийт, хьадаккхийтар, хьадоаккхийтаргда) понуд. от хьадаккха; яыика ног1ар даьга Дать отцу снять крышку с ящика.

ХЬАДАЛА ¹ (хьалу, хьаделар, хьа- деннад, хьалургда) глаг. однократн. действ, вернуть, возвратить, отдать; ахча ~ деза ха хьат1акхаьчай. Пришло время вернуть деньги.

ХЬАДАЛА ² (вала, бала, яла) (хьадоал, хьадаьлар, хьадаьннад, хьадаргда) глаг. субъект в ед. ч. отце­питься, отсоединиться; отойти; отло­миться, отколоться; лак ~ доладеннад. Лак стал отходить.

ХЬАДАЛИЙТА¹ (хьадолийт, хьа- далийтар, хьадолийтаргда) понуд. от хьадала ¹; декхар Вернуть долг.

ХЬАДАЛАР¹ масд. возврат; ахча ~ хьоадинзар цо. Он не упомянул о воз­врате денег.

ХЬАДАЛАР ² масд. отсоединение, отклеивание; пенакаьхат Отклеи­вание обоев.

ХЬАДАЛЧА // ХУЛЛА сущ. уст. в, я (б), -аш, -а, -аца рассыльный, гонец; ~ сахилалехьа кхаьчар. Гонец прибыл до рассвета.

ХЬАДАР ¹ масд. от хьада ки- нижкаш ~ дешархой декхар да.

Принести книги - обязанность уча­щихся.

ХЬАДАР ² масд. приход; адам ~ хьийжар тхо. Мы ждали прихода людей.

ХЬАДАР ³ масд. от хьада ³; цига- хьа Рывок в ту сторону.

ХЬАДАР ⁴ масд. от хьаде; xla- ма ~ керттера да. Что-то делать - это главное.

ХЬАДАРЖА (хьадарж, хьадаьржар, хьадаьржад, хьадаржаргда) глаг. рас­крыться; развернуться; внедриться; вахара юкъе Внедриться в быт.

ХЬАДАРЖА (хьадаржар) прич. рас­пространяющийся, расстилающийся; тхогахьа ~ кГувсаш. Ковры, расстила­ющиеся в нашу сторону.

ХЬАДАРЖАР масд. распростра­нение; лазар ~ кхераме да. Распростра­нение болезни - опасно.

ХЬАДАРЖИЙТА (хьадоаржийт, хьадаржийтар, хьадоаржийтаргда) понуд. от хьадаржа; ~ йиш яц г1аьле увзар. Нельзя способствовать распро­странению курения.

ХЬАДАСТА (хьадоаст, хьадаьстар, хьадаьстад, хьадоастаргда) глаг. раз­вязать, распутать; оахка Развязать веревку.

ХЬАДАСТАР масд. развязывание, распутывание; шодамаш Развязы­вание узлов.

ХЬАДАСТИЙТА (хьадоастийт, хьа- дастийтар, хьадоастийтаргда) понуд. от хьадаста; гале барч Развязать учкур мешка.

ХЬАДАХА(хьадоах, хьадаьхар, хьа- даьхад, хьадоахаргда) глаг. объект во мн. ч. многократн. действ. 1) отсоеди­нять, отцеплять, отклеивать; зигаш Отклеивать лоскутки; 2) взыскивать, отнимать; ~ дезаргда кинижкаш. При­дется отнять книги; 3) отводить; хин йистера Отводить от реки.

ХЬАДАХАР масд. отсоединение, от­клеивание; отнимание; плакаташ Отклеивание плакатов.

ХЬАДАХИЙТА (хьадоахийт, хьа- дахийтар,хьадоахийтаргда) понуд. от хьадаха; кизгаш Снять стекла.

ХЬАДАХЬА (хьадахьар) прич. не­сущий; эшар ~ к1аьнк. Мальчик, не­сущий необходимое.

ХЬАДЕ (ее, бе, е) (хьаду, хьадир, хьадаьд, хьадергда)глаг. делать, сде­лать; - дукха дисад. Сделать осталось многое.

ХЬАДЕЛЛА (хьаделл, хьадийллар, хьадийллад, хьаделларгда) глаг. от­крыть; садикъа хургйоацаш, кор Открыть окно, чтобы не было душно.

ХЬАДЕЛЛА (хьаделлар) прич. от­крывающий; кор ~ мух. Ветер, откры­вающий окно.

ХЬАДЕЛЛАДАЛА (хьаделлалу, хьаделладелар, хьаделлалургда) по­тенц. от хьаделла; укх д1оаг1аца ~ мег. Может открыться этим ключом.

ХЬАДЕЛЛАР масд. открывание; т1оаргац Открывание сундука.

ХЬАДЕЛЛИЙТА (хьаделлийт, хьа- деллийтар, хьаделлийтаргда) понуд. от хьаделла; йи1игага ~ ц1а. Дать девочке открыть дом.

ХЬАДЕРЗА (хьадерз, хьадийрзар, хьадийрзад, хьадерзаргда) глаг. по­вернуться, развернуться; лорагахьа Повернуться к врачу.

ХЬАДЕРЗА (хьадерзар) прич. пово­рачивающийся, разворачивающийся; согахьа - адам. Люди, поворачива­ющиеся в мою сторону.

ХЬАДЕРЗАДАЙТА (хьадерзадайт, хьадерзадайтар, хьадерзадайтаргда) понуд. от хьадерзаде; г1анд ~ цунгахьа. Развернуть стул к нему.

ХЬАДЕРЗАДАЛА (хьадерзалу, хьа- дерзаделар,хьадерзалургда)потенц. от хьадерза; ~ мег из вайгахьа. Возможно, он сможет повернуться к нам.

ХЬАДЕРЗ АД АР масд. от хьадер­заде; улг Развернуть доску.

ХЬАДЕРЗАДЕ (хьадерзаду, хьадер- задир, хьадерзадаьд, хьадерзадергда) глаг. повернуть, поворачивать; развер­нуть, разворачивать; кизга ~ дезаргда корагахьа. Придется повернуть зер­кало к окну.

ХЬАДЕРЗАДУ (хьадерзадер) прич. поворачивающий; говр-ворда ~ воккха саг. Старик, поворачивающий лошадь с телегой.

ХЬАДЕРЗАР масд. от хьадерза; ко­рагахьа Повернуться к окну.

ХЬАДЕРЗИЙТА (хьадерзийт, хьа- дерзийтар, хьадерзийтаргда) понуд. от хьадерза; суртдоаккхачунгахьа Повернуться к фотографу.

ХЬАДЕХА (хьадех, хьадийхар, хьа- дийхад, хьадехаргда) глаг. 1) попро­сить, потребовать; ахча Потребовать деньги; 2) позвать; нускал ~ деза. Надо позвать невесту.

ХЬАДЕХА (хьадехар) прич. требу­ющий, просящий; зовущий; кинижка - дешархо. Ученик, требующий книгу.

ХЬАДЕХАДАЛА (хьадехалу, хьа- дехаделар, хьадехалургда) потенц. от хьадеха; ахча ~ мег тхога. Возможно, мы сумеем потребовать деньги.

ХЬАДЕХАР масд. востребование; декхар Востребование долга.

ХЬАДЖ // ХЬАЖ сущ. я (только в ед. ч.), -о, -ада запах, аромат; зизай ~ етталора ц1аг1а. В доме ощущался запах цветов.

ХЬАДЖЙОАПА прил. ароматный, душистый; имеющий запах; хоза ~ сапа. Душистое мыло.

ХЬАДИЙТА (хьадийт, хьадийтар, хьадийтаргда) понуд. от хьада; ц1ен- гахьа Помчаться к дому.

ХЬАДОАПА (хьадоаг1ар) прич. идущий; ~ бераш юхасайцар. Идущие дети приостановились.

ХЬАДОАККХА (хьадоаккхар) прич. снимающий; отцепляющий, отклеи­вающий; кора т1ара зиза ~ йи1иг. Де­вочка, снимающая с окна цветок.

ХЬАДОАККХАДАЛА (хьадоак- кхалу, хьадоаккхаделар, хьадоаккха- лургда) потенц. от хьадаккха; оахка ~ тарлу. Возможно, удастся отвязать ве­ревку.

ХЬАДОАЛА (хьадоалар) прич. от­цепляющийся, отклеивающийся; отхо­дящий; ~ басар. Отходящая краска.

ХЬАДОАЛАДАЙТА (хьадоаладайт, хьадоаладайтар, хьадоаладайтаргда) понуд. от хьадоаладе; ишколе При­вести в школу.

ХЬАДОАЛАДАР масд. привод; хан- нахьа Своевременный привод.

ХЬАДОАЛАДЕ (хьадоаладу, хьадо- аладир, хьадоаладаьд, хьадоаладергда) глаг. привести; ~ аьннад. Сказано при­вести.

ХЬАДОАЛАДУ (хьадоаладер) прич. приводящий; бер ~ нана. Мать, приво­дящая ребенка.

ХЬАДОАРЖАДАЙТА (хьадоар- жадайт, хьадоаржадайтар, хьадоар- жадайтаргда) понуд. от хьадоаржаде; к1увсаш Развернуть ковры.

ХЬАДОАРЖАДАР масд. от хьа­доаржаде; к1ада ~ дийхар эцачо. По­купательница попросила развернуть ткань.

ХЬАДОАРЖАДЕ (хьадоаржаду, хьадоаржадир, хьадоаржадаьд, хьа- доаржадергда) глаг. развернуть; ийца барзкъа Развернуть купленную одежду.

ХЬАДОАРЖАДУ (хьадоаржадер) прич. разворачивающий; клеенка ~ фусам-нана. Хозяйка, разворачива­ющая скатерть.

ХЬАДОАСТА (хьадоастар) прич. развязывающий; шодамаш ~ к1аьнк. Мальчик, развязывающий узлы.

ХЬАДОАСТАДАЛА¹ (хьадоасталу, хьадоастаделар, хьадоасталургда) по­тенц. от хьадаста; ~ мег цунга оахка шодамаш. Возможно, он сумеет раз­вязать веревочные узлы.

ХЬАДОАСТАДАЛА ² (хьадоасталу, хьадоастаделар, хьадоастаденнад, хьа­доасталургда) глаг. развязаться, рас­пуститься; ~ доладеннад пхьош. Рукав начал распускаться.

ХЬАДОАСТАДАЛАР масд. от хьа- доастадала ²; бохча Развязывание кошелька.

ХЬАДОАСТАДАЛИЙТА (хьадоа стадолийт, хьадоастадалийтар, хьадо- астадолийтаргда) понуд. от хьадоаста- дала²; пхьешаш Дать распуститься рукавам.

ХЬАДОАСТАЛУ (хьадоасталур) прич. развязывающийся, распускаю­щийся; - т1ехкар. Развязывающийся пояс.

ХЬАДОАХА (хьадоахар) прич. от­соединяющий, отцепляющий, сдира­ющий; басар ~ к1аьнк. Мальчик, сди­рающий краску.

ХЬАДОАХАДАЛА (хьадоахалу, хьадоахаделар, хьадоахалургда)по­тенц. от хьадаха; кинижкаш ~ мег тхога. Возможно, мы сумеем отобрать книги.

ХЬАДОВЛА (хьадовл, хьадайлар, хьадайннад, хьадовргда) глаг. субъект во мн. ч. однократн. действ, отсоеди­ниться, отцепиться; отойти; хин йи- стера Отойти от реки.

ХЬАДОВЛА (хьадовлараш) прич. отсоединяющиеся, отцепляющиеся; отходящие; атта ~ улгаш. Легко отсо­единяющиеся доски.

ХЬАДОВЛ АР масд. отцепление, отклеивание; отход; ц1ера йистера Отход от огня.

ХЬАДОВЛИЙТА (хьадовлийт, хьа- довлийтар, хьадовлийтаргда) понуд. от хьадовла; ~ йиш яц сурташ. Нельзя дать отклеиться картинкам.

ХЬАДОДА (хьадодар) прич. подбега­ющий; наьнагахьа ~ бер. Подбегающий к матери ребенок.

ХЬАДОДАДАЛА (хьадодалу, хьа- додаделар, хьадодалургда) потенц. от хьадада; лакхехьа Суметь побежать наверх.

ХЬАДОЛАДАЛА (хьадолалу, хьа- доладелар, хьадолалургда) потенц. от хьадала ~ мег цунга декхар. Воз­можно, он сумеет вернуть долг.

ХЬАДУ (хьадер) прич. делающий; шийга яхар ~ саг. Человек, делающий то, что ему говорят.

ХЬАДУВЛА (хьадувл, хьадийлар, хьадийннад, хьадувргда) глаг. субъект во мн. ч. многократн. действ, отсо­единяться, отцепляться; отходить; ~ даьннад улгаш. Доски стали отсо­единяться.

ХЬАДУВЛА (хьадувлар) прич. от­соединяющийся, отходящий; атта ~ басар. Легко отходящая краска.

ХЬАДУВЛАР масд. отцепление, от­клеивание; линолеум Отклеивание линолеума.

ХЬАДУВЛИЙТА (хьадувлийт, хьа- дувлийтар, хьадувлийтаргда) понуд.

от хьадувл а; д1ат1атеха улгаш ~ йиш яц. Не давать отсоединяться прибитым доскам.

ХЬАДУВЦА (хьадувц, хьадийцар, хьадийцад, хьадувцаргда) глаг. рас­сказывать, рассказать;rla Расска­зать сон.

ХЬАДУВЦА (хьадувцар) прич. рас­сказывающий; хиннар ~ воккха саг. Старик, рассказывающий былое.

ХЬАДУВЦАР масд. от хьадувца; ~ дикагГа да. Лучше рассказать.

ХЬАДУВЦИЙТА (хьадувцийт, хьа- дувцийтар, хьадувцийтаргда) понуд. от хьадувца; ше Гомадаьр - цунга. Надо ему рассказать то, что выучил.

ХЬАЖ сущ. д (д), -аш, -о, -аца лоб; лакха Высокий лоб.

ХЬАЖА ¹ (хьож, хьежар, хьежад, хьожаргда) глаг. однократн. действ. 1) смотреть, посмотреть, взглянуть; обыскать; осмотреть, обследовать; ки­но Посмотреть кино; 2) проведать, навестить (больного); унахочунга Проведать больного.

ХЬАЖА ² прил. лобный; ~ т1ехк. Лобная кость.

ХЬАЖАР масд. осмотр; х1амашка Осмотр вещей.

ХЬАЖАРХО сущ. в, я (б), -й, -чо, -чунца зритель; ~ г1адвига. Обрадовать зрителя.

ХЬАЖИЙТА (хьожийт, хьажийтар, хьожийтаргда) понуд. от хьажа; уна­хочунга Попросить присмотреть за больным.

ХЬАЖК1А сущ. я (я), -аш, -о, -аца кукуруза; ~ чуэца болабеннаб ахархой.

Земледельцы начали убирать куку­рузу.

ХЬАЖКШЙ прил. кукурузный; ~ хьоаса. Кукурузные рыльца.

ХЬАЖЩА сущ. рел. д (только в ед. ч.), хьажц1ено, хьажц1енца место паломничества мусульман (Священная Кааба в Мекке); ~ бГаргаго. Увидеть Каабу.

ХЬАЖО сущ.рел. в, я (б), -й, -с, -да хаджи (титул мусульманина, совер­шившего паломничество в Мекку); ~ ва цун даь-да. Его дед - хаджи.

ХЬАЖОЛ сущ. рел. д (только в ед.ч.), -о, -аца хадж, паломничество мусульман к Священной Каабе; ~ де лерх1 цо. Он собирается совершить хадж.

ХЬАЗИЛГ сущ. д (д), -аш, -о, -аца птичка; воробей; к1отарга юкъе ~ даг1а. В кустарнике сидит птичка.

ХЬАЗИЛГА прил. птичий; ~ б1ена т1акхача. Наткнуться на птичье гнездо.

ХЬАИЙДАЙТА (хьаийдат, хьаий- дайтар, хьаийдайтаргда) понуд. от хьа- ийде; кинижка Дать книгу.

ХЬАИЙДАР масд. от хьаийде; ки- нижкаш Брать книги.

ХЬАИЙДЕ (ее, бе, е) (хьаийду, хьа- ийдир, хьаийдаьд, хьаийдергда) глаг. многократн. действ, получать, брать; покупать; пеней Получать пенсию.

ХЬАИЙДУ (хьаийдер) прич. получа­ющий, берущий; кинижкаш - дешархо. Ученик, берущий книги.

ХЬАИЙЦА прил. заимствованный, взятый; ~ х1ама юхаяла. Возвращать взятую вещь.

ХЬАЙ ¹ сущ. д (д), хьаьш, хьайво, хьайца ясли животных; ~ дизза да доакъарах. Ясли животных полны корма.

ХЬАЙ² межд., возглас, употребля­емый при понукании коров; ~! — До- ахан лаьхка йода нани. Хай! - Гонит бабушка коров.

ХЬАЙБА ¹ сущ. д (д), -аш, -о, -аца скотина; цхьа ~ чуденадац. Не верну­лась одна скотина.

ХЬАЙБА² сущ. я (я), -аш, -о, -аца айва; ~ яла. Угостить айвой.

ХЬАЙБА // ХЬАЙБАЙ ¹ прил. жи­вотный; ~ кхий тоадаьд. Помещение для скота отремонтировали.

ХЬАЙБА // ХЬАЙБАЙ ² прил. ай вовый; ~ компот. Айвовый компот.

ХЬАЙБАЙ ЛОР сущ. в, я (б), -аш, -а, -аца ветеринар; ~ везаргва. Пона­добится ветеринар.

ХЬАЙЗА прил. кудрявый; ~ мосаш. Кудрявые волосы.

ХЬАЙРА сущ. я (я), -аш, -о, -аца мельница; юрте йисте ~ латт. На

окраине села стоит мельница.

ХЬАЙТА (хьойт, хьайтар, хьой- таргда) понуд. от хьа; лазар ма Не дать болезни прогрессировать.

ХЬАКАРЧА (хьакарч, хьакерчар, хьакерчад, хьакарчаргда) глаг. одно­кратн. действ, покатиться, подка­титься, прикатиться; согахьа ~ мег кхера. Камень может покатиться в мою сторону.

ХЬАКАРЧА (хьакарчар) прич. по­катывающийся, катящийся; ~ кхера. Катящийся камень.

ХЬАКАРЧАР масд. от хьакарча; маьнге т1ара Покатиться с кро­вати.

ХЬАКАРЧИЙТА (хьакорчийт, хьа- карчийтар, хьакорчийтаргда) понуд. от хьакарча; бургац Дать мячу по­катиться.

ХЬАКЕРЧА (хьакерч, хьакийрчар, хьакийрчад, хьакерчаргда) глаг. мно­гократн. действ, катиться, перека­тываться; бешка ~ мег. Бочка может перекатываться.

ХЬАКЕРЧА (хьакерчар) прич. ка­тящийся, перекатывающийся, под­катывающийся; ~ бургац юхатувса. Отбрасывать подкатывающийся мяч.

ХЬАКЕРЧАДАЙТА (хьакерчадайт, хьакерчадайтар, хьакерчадайтаргда) понуд. от хьакерчаде; галеш Пере­катывать мешки.

ХЬАКЕРЧАДАР масд. от хьакер­чаде; к1увсаш Сворачивать ковры.

ХЬАКЕРЧАДЕ (ее, бе, е) (хьакер- чаду, хьакерчадир, хьакерчадаьд, хьакерчадергда) глаг. многократн. действ, перекатывать; подворачи­вать; хенаш ~ деза. Надо перекатывать бревна.

ХЬАКЕРЧАДУ (хьакерчадер) прич. перекатывающий; подворачивающий; т1ой ~ болхло. Рабочий, перекатыва­ющий камни.

ХЬАКЕРЧАР масд. перекатывание, скат; ~ соцаде. Остановить скат.

ХЬАКЕРЧИЙТА (хьакерчийт, хьа- керчийтар, хьакерчийтаргда) понуд. от хьакерча; бердагахьа ~ т1ой. Дать камням подкатиться к берегу.

ХЬАКИМ сущ. в, я (б), -аш, -а, -ца начальник, начальница; руководитель, руководительница; тха ~ ва из. Это наш начальник.

ХЬАКИМАЛ сущ. д (только в ед. ч.), -о, -ца власть, руководство; - леладе. Быть у власти.

ХЬАККЪАТ сущ. рел. д (только в ед.ч.), -о, -аца жертвоприношение в честь новорожденного; к1аьнка т1ера ~ де. Совершить жертвоприношение в честь рождения мальчика.

ХЬАКОРАДАР масд. от хьакораде; эша кинижка ~ лоарх1аме дар. Найти нужную книгу было важно.

ХЬАКОРАДЕ (ее, бе, е) (хьакораду, хьакорадир, хьакорадаьд, хьакора- дергда) глаг. найтись, сыскаться, от­ыскаться; бохча - мег. Вероятно, ко­шелек найдется.

ХЬАКОРЧАДАЙТА (хьакорчадайт, хьакорчадайтар, хьакорчадайтаргда) понуд. от хьакорчаде; ~ деза цунга к1увсаш. Нужно ей подкатить свер­нутые ковры.

ХЬАКОРЧАДАР масд. от хьакор­чаде; кГувсаш ~ тхога дитад. Нам до­сталось сворачивание ковров.

ХЬАКОРЧАДЕ (ее, бе, е) (хьакор- чаду, хьакорчадир,хьакорчадаьд, хьа- корчадергда) глаг. однократн. действ. перекатать; подвернуть, свернуть; гата ~ дезаргда. Придется свернуть полотно.

ХЬАКОРЧАДУ (хьакорчадер) прич. подворачивающий, сворачивающий; каьхат - к1аьнк. Мальчик, сворачива­ющий бумагу.

ХЬАКХА ¹ сущ. я (я), -арч, -о, -аца свинья; ~ лалла. Погнать свинью.

ХЬАКХА ² (хьокх, хьекхар, хьекхад, хьокхаргда) глаг. однократн. действ. сжать, скосить; зарезать; рубить (лес); спилить; погладить; помазать, смазать; вытереть (полотенцем); подуть, по­веять; даьтта ~ деза когаг1ирса. Нужно смазать обувь маслом.

ХЬАКХАЙКА (хьакхайк, хьак- хайкар, хьакхайкад, хьакхайкаргда) глаг. позвать; ч1оаг1аг1а Позвать громче.

ХЬАКХАЙКА (хьакхайкар) прич. зовущий, кричащий; болхлошка ~ хьаким. Начальник, вызывающий работников.

ХЬАКХАЙКАДАЙТА (хьакхай- кадайт, хьакхайкадайтар, хьакхай- кадайтаргда) понуд. от хьакхайкаде; массанена ховргдолаш Объявить, чтобы все знали.

ХЬАКХАЙКАДАР масд. воззвание, объявление; телевизор чу Объяв­ление по телевизору.

ХЬАКХАЙКАДЕ (ее, бе, е) (хьак- хайкаду, хьакхайкадир,хьакхайка- даьд, хьакхайкадергда) глаг. объявить; массанега Объявить всем.

ХЬАКХАЙКАДУ (хьакхайкадер) прич. объявляющий, взывающий; амар ~ эисар. Офицер, объявляющий приказ.

ХЬАКХАЙКАР масд. от хьакхайка; цу сахьате Позвать сразу.

ХЬАКХАЙКИЙТА (хьакхайкийт, хьакхайкийтар, хьакхайкийтаргда) понуд. от хьакхайка; новкъостал эшаш хуле, Позвать, если нужна будет по­мощь.

ХЬАКХАР масд. от хьакха ²; ман­гал ~ хала да к1аьнка. Мальчику сложно косить.

ХЬАКХАХЬА (хьакхухь, хьакхи- хьар, хьакхихьад, хьакхухьаргда) глаг. приносить, таскать; эшар Приносить необходимое.

ХЬАКХАХЬАР масд. от хьакхахьа; хий ~ сона т1адилад. Мне поручили но­сить воду.

ХЬАКХАХЬИЙТА (хьакхухьийт, хьакхахьийтар, хьакхухьийтаргда) понуд. от хьакхахьа; машенаца При­возить на машине.

ХЬАКХАЧА (хьакхоач, хьакхаьчар, хьакхаьчад, хьакхоачаргда) глаг. при­быть; хьаыний - ха я. Время прибыть гостям.

ХЬАКХАЧАР масд. прибытие; хан- нахьа Своевременное прибытие.

ХЬАКХАЧИЙТА (хьакхоачийт, хьакхачийтар, хьакхоачийтаргда) понуд. от хьакхача; сихаг1а Скорее добраться.

ХЬАКХАШТА ¹ прил. свободный, открытый, нескромный; нестесни­тельный; ~ саг ва из. Он открытый человек.

ХЬАКХАШТА² нареч. свободно, открыто, без стеснения, нескромно; ~ дувца. Говорить не стесняясь.

ХЬАКХАШТАДАККХА (хьак- хаштадоаккх, хьакхаштадаьккхар, хьакхаштадаьккхад, хьакхаштадо- аккхаргда) глаг. объект в ед. ч. одно­кратн. действ, фамильярничать, раз­решить откровенничать, разрешить быть нескромным; <> сов Излишне фамильярничать.

ХЬАКХАШТАДАККХАР масд. от хьакхаштадаккха; къамаьл Пере­вести разговор на фамильярный тон.

ХЬАКХАШТАДАККХИЙТА (хьак- хаштадоаккхийт, хьакхаштадак- кхийтар, хьакхаштадоаккхийтаргда) понуд. от хьакхаштадаккха; юкъера г1улакх ~ йиш яц. Не допускать фа­мильярных взаимоотношений.

ХЬАКХАШТАДАЛА (вала, бала, яла) (хьакхаштадоал, хьакхашта- даьлар, хьакхаштадаьннад, хьакхаш- тадаргда) глаг. субъект в ед. ч. одно­кратн. действ, разоткровенничаться, нарушить субординацию, осмелеть; быть нескромным; ~ духьаргдац. Не решиться нарушить субординацию.

ХЬАКХАШТАДАЛАР масд. от хьакхаштадала; иштта ~ нийса дац. Так нарушать субординацию недопу­стимо.

ХЬАКХАШТАДАЛИЙТА (хьак- хаштадоалийт, хьакхаштадалийтар, хьакхаштадоалийтаргда) понуд. от хьакхаштадала; <> кердача моттиге Дать обжиться на новом месте.

ХЬАКХАШТАДОАККХА (хьак- хаштадоаккхар) прич. разрешающий откровенничать, позволяющий фами­льярничать; о адам ~ къамаьл. Раз­говор, заставляющий людей выходить за рамки субординации.

ХЬАКХАШТАДОАККХАДАЛА

(хьакхаштадоаккхалу, хьакхаштадо- аккхаделар, хьакхаштадоаккхалургда) потенц. от хьакхаштадаккха; ~ мег сога бер. Возможно, у меня получится сблизиться с ребенком.

ХЬАКХАШТАДОАЛА (хьакхашта- доалар) прич. от хьакхаштадала; сиха ~ бер. Ребенок, легко сближающийся с людьми.

ХЬАКХЕТА (хьакхет, хьак- хийтар, хьакхийттад, хьакхетаргда) глаг. прийти в себя; набарах Про­снуться.

ХЬАКХЕТА (хьакхетар) прич. при­ходящий в себя; ~ унахо. Приходящий в себя больной.

ХЬАКХЕТАР масд. от хьакхета; доа- рахо ~ хьежа. Ждать, пока раненый придет в себя.

ХЬАКХЕТ АДАЙТА (хьакхетадайт, хьакхетадайтар, хьакхетадайтаргда) понуд. от хьакхетаде; хьехархочунга ~ халагГадар. Предоставить учителю разъяснить сложное.

ХЬАКХЕТ А ДАР масд. объяснение, разъяснение; понимание; тхо ~ эш. Нам нужно разъяснение.

ХЬАКХЕТАДЕ (ее, бе, е) (хьакхе- таду, хьакхетадир, хьакхетадаьд, хьак- хетадергда) глаг. объяснить, разъяс­нить; понять, понимать; цо дувцачох Разъяснить, о чем он говорит.

ХЬАКХЕТ АДУ (хьакхетадер) прич. объясняющий, разъясняющий; тхо ~ саг. Разъясняющий нам человек.

ХЬАКХЕТИЙТА (хьакхетийт, хьак- хетийтар, хьакхетийтаргда) понуд. от хьакхета; цкъарчоа ~ веза из. Сначала надо дать ему прийти в себя.

ХЬАКХИЙ прил. свиной; ~ муц1ар. Свиное рыло.

ХЬАКХИЙТА (хьокхийт, хьак- хийтар, хьокхийтаргда) понуд. от хьакха²; цунга ~ басар. Дать ей по­красить.

ХЬАКХИНГсг/ц^. я (я), -аш, -о, -аца щиколотка, лодыжка; ~ лозае. Повре­дить лодыжку.

ХЬАКХОЛЛА (хьакхолл, хьак- хеллар,хьакхеллад, хьакхолларгда) глаг. создать, созидать, творить; хоз- не Творить красоту.

ХЬАКХОЛЛА (хьакхоллар) прич. созидающий, рисующий, творящий; сурт ~ говзанча. Мастер, рисующий портрет.

ХЬАКХОЛЛАР масд. сотворение, созидание; Дуне Сотворение Мира.

ХЬАКХОССА(хьакхосс, хьакхессар, хьакхессад, хьакхоссаргда) глаг. одно­кратн. действ, бросить (в сторону го­ворящего); укхазахьа Бросить в эту сторону.

ХЬАКХОССА (хьакхоссар) прич. бросающий; бургац ~ к1аьнк. Мальчик, бросающий мяч.

ХЬАКХОССАР масд. кидание, бро­сание; меттахьа Точный бросок.

ХЬАКХОССИЙТА (хьакхоссийт, хьакхоссийтар, хьакхоссийтаргда) понуд. от хьакхосса; ахкарг Под­кинуть шарик.

ХЬАКХОТАДАЙТА (хьакхотадайт, хьакхотадайтар, хьакхотадайтаргда) понуд. от хьакхотаде; халкъ- торо яла. Предоставить возможность на­роду сплотиться.

ХЬАКХОТАДАЛА (хьакхоталу, хьакхотаделар, хьакхотаденнад, хьак- хоталургда) глаг. сплотиться, объ­единиться, слиться; вай ~ деза. Мы должны объединиться.

ХЬАКХОТАДАЛАР масд. спло­чение, объединение; адам Сплочение человечества.

ХЬАКХОТАДАЛИЙТА (хьакхота- долийт, хьакхотадалийтар, хьакхота- долийтаргда) понуд. от хьакхотадала;

~ деза шо. Нужно дать вам объеди­ниться.

ХЬАКХОТАДАР масд. от хьакхо- таде; ноахалаш Объединение поко­лений.

ХЬАКХОТАДЕ (бе, е) (хьакхотаду, хьакхотадир, хьакхотадаьд, хьакхо- тадергда) глаг. сплотить, объединить; кулгалхочо ~ деза ший халкъ. Руково­дитель должен сплотить свой народ.

ХЬАКХОТАДУ (хьакхотадер) прич. объединяющий; ~ бахьан. Объединя­ющий фактор.

ХЬАКХОТАЛУ (хьакхоталур) прич. объединяющийся, сливающийся; ~ халкъ. Объединяющийся народ.

ХЬАКХУХЬА (хьакхухьар) прич. носящий; хий - к1аьнк. Мальчик, но­сящий воду.

ХЬАКХУХЬАДАЛА (хьакхухьалу, хьакхухьаделар, хьакхухьалургда) по­тенц. от хьакхахьа; дахча ~ мег маше- наца. Возможно, получится привозить дрова на машине.

ХЬАКЪ сущ. д (только в ед. ч.), -о, -аца должное, долг; труд; цун ~ да цун рузкъа. Его труд - это его богатство.

ХЬАКЪАДА (хьакъад, хьакъедар, хьакъедад, хьакъадаргда) глаг. одно­кратн. действ, показаться, появиться; прорасти; выглянуть; х1анз-х1анз ~ дезаш да кема. Лодка должна вот-вот показаться.

ХЬАКЪАДА (хьакъадар) прич. по­являющийся; выглядывающий; ц1ен т1ехьашкара ~ к1аьнк. Мальчик, вы­глядывающий из-за дома.

ХЬАКЪАДАР масд. от хьакъада; эшача хана Показаться, когда надо.

ХЬАКЪАДИЙТА (хьакъадийт, хьакъадийтар, хьакъад ийтаргда) понуд. от хьакъада; ~ деза кема. По­дождать, пока покажется лодка.

ХЬАКЪАСТА (хьакъаст, хьакъ- аьстар, хьакъаьстад, хьакъастаргда) глаг. однократн. действ, отделиться, отгородиться, изолироваться; выде­ляться; новкъосташцара Отделиться от друзей.

ХЬАКЪАСТА (хьакъастар) прич. отделяющийся, выделяющийся; хо- залца ~ йо1. Выделяющаяся красотой девушка.

ХЬАКЪАСТАР масд. от хьакъаста; тоабах Отделение от группы.

ХЬАКЪАСТИЙТА (хьакъоастийт, хьакъастийтар, хьакъоастийтаргда) понуд. от хьакъаста; ~ мегаргдац. Нельзя отделяться.

ХЬАКЪЕДА (хьакъед, хьакъийдар, хьакъийддад, хьакъедаргда) глаг. многократн. действ, показываться, появляться; прорастать; ~ доладала. Начать проявляться.

ХЬАКЪЕДА (хьакъедар) прич. по­казывающийся, появляющийся; про­растающий; ~ корта. Показывающаяся голова.

ХЬАКЪЕДАР масд. прорастание; ялата зГийргаш Прорастание зла­ков.

ХЬАКЪЕДИЙТА (хьакъед ийт, хьакъед ийтар, хьакъедийтаргда) понуд. от хьакъеда; топа бух ~ йиш яц. Нельзя, чтобы был виден кончик ружья.

ХЬАКЪЕСТА (хьакъест, хьакъий- стар, хьакъийстад, хьакъестаргда) глаг. многократн. действ, отгоражи­ваться, отделяться, изолироваться; на- хацара Отделяться от людей.

ХЬАКЪЕСТА (хьакъестар) прич. отделяющийся, отгораживающийся; нийсархошцара ~ к1аьнк. Отгоражи­вающийся от ровесников мальчик.

ХЬАКЪЕСТАДАЙТА (хьакъеста- дайт, хьакъестадайтар, хьакъестадай- таргда) понуд. от хьакъестаде; шийна хетача тайпара Выбирать на свое усмотрение.

ХЬАКЪЕСТАДАР масд. от хьакъе- стаде; дик-дикаг1а дола кинижкаш Отбирать лучшие книги.

ХЬАКЪЕСТАДЕ (ее, бе, е) (хьакъ- естаду, хьакъестадир, хьакъестадаьд, хьакъестадергда) глаг. многократн. действ, отделять, изолировать; выби­рать; денош Выбирать дни.

ХЬАКЪЕСТАДУ (хьакъестадер) прич. отделяющий, изолирующий; тайнаш ~ йоккха саг. Старушка, от­бирающая нитки.

ХЬАКЪЕСТАР масд. от хьакъеста; тоабанцара Отделяться от группы.

ХЬАКЪЕСТИЙТА (хьакъестийт, хьакъестийтар, хьакъестийтаргда) понуд. от хьакъеста; ше Предоста­вить самому выделиться.

ХЬАКЪЕХЬА послел. насчет, по по­воду, по отношению; дешара ~ къамаьл дийцар. Говорили насчет учебы.

ХЬАКЪОАСТАДАЙТА (хьакъоа- стадайт, хьакъоастадайтар, хьакъоа- стадайтаргда) понуд. от хьакъоастаде; къоаламаш Выбрать карандаши.

ХЬАКЪОАСТАДАР масд. от хьакъо­астаде; шийна доаг1ар Отделить себе причитающееся.

ХЬАКЪОАСТАДЕ (ее, бе, е) (хьакъ- оастаду, хьакъоастадир, хьакъоаста- даьд, хьакъоастадергда) глаг. одно­кратн. действ, отделить, изолировать; цун дакъа Отделить его долю.

ХЬАКЪОАСТАДУ (хьакъоастадер) прич. отделяющий, изолирующий; г1андаш - болхло. Рабочий, отделя­ющий стулья.