2 §. Тыл суолтатын бутуйуу

Атын омук тылын µ³рэтэргэ маарынна´ар дор±оонноох, биир сµ´µ³х эбэтэр биир дор±оон атыннаах тылы арааран ³йдµµр ордук ыарахан буолааччы. Билигин саха ки´итэ т³р³³бµт тылынан са²арарыгар итинник эмиэ баар буолбут. Холобур: Минньигэс ас-µ³л сыта туналыйда (тунуйда онн.); Алама±ай (аламай онн.) ма²ан кµн [Петрова Т.И., 1996. – С. 13].

4 №. Сыы´а суолталаах тылы атын тылынан солбуйан аа±ы².

1. Саха тыла сатарыйдын! 2. Тэрилтэлэр намы´ах та´ымы ситистилэр. 3. Зонтик ки´ини ардахтан харыстыыр. 4. Хагда² оттоох сири ³ртµµллэр. 5. Ийэ сибиинньэ атыыланар. 6. £бµгэ т³рµт дор±оонноро к³й салгы²²а кµлµбµрµµ к³ттµлэр. 7. Мии²²эр тууста бырах. 8. Бала´ыанньа к³мм³т кыахха киирдэ. 9. Би´иэхэ 14-20 диэри саастаах тµ² тулаайах, социальнай бала´ыанньалара м³лт³х 38 ийэ сылдьар. 10. Антон санаата алдьанан субай хаана саппа±ырара.

5 №. Сомо±о домо±у сыы´а туттар тµбэлтэни к³нн³рµ². Холобур: А±атын туйа±ын баты´ан… - хатаран онн.

Бол±ойу²! Сомо±о домох уларыйбат биир кэлим лексическэй ³лµµскэ буолар. Онон тылын, грамматическай форматын, турар бэрээдэгин уларытар табыллыбат.

I. 1. Бороскуобуйа эмээхсин оло±ун мо²оон ³лл³±³. 2. Тойонуттан куттанан хороонугар уу киирбитэ быданнаата. 3. Киэ² и´ит салаа´ыннаах. 4. Уоруйах харытыттан туттарда±ына эрэ билинэр. 5. Са²ардыы дабыдал анньынан, олох киэ² аартыгар µктэннилэр. 6. Сыа ортотугар быччаххайга дылы. 7. Сэнээбиккиттэн тоскун ылыа².

II. 1. Кини миэхэ омуннаан кэпсээтэ±инэ, быарым ыалдьыар диэри кµлэрим. 2. О±у´у туруору туппут курдук искэн, б³д³² дьахтар сыар±атын сы²аа±ын о²осто турара µ´µ. 3. Хойут турбут чыычаахтар харахтарын уутун соттуохтара эбээт… (К.Эверстов. Айдаар араллааннара. – Дьокуускай, 2003). 1. Маня бэйэлэрин µнтµ µ³±µтэлээн, атахтарын т³б³тµн укпат о²ортообута. 2. Маня хара±ын уута куолайыгар ³р³ аста. 3. Т³´³ да аас-туор олохтоох буоллар, Катя о±олорун атахтарыгар туруоруо… 4. Хаайыыттан тахсан баран, эмиэ ускул-тэскил сылдьан и´эн бэйэтин илиитигэр ылбыта. (Саныыр буолаар, ыйда²алаах тµµн… - Дьокуускай, 2005).

6 №. Били²²и саха тылыгар кэлин µ³скээбит сомо±о ³йд³бµллээх тыл ситимин к³нн³рµ тылынан солбуйу². Холобур: Кэрэ а²ар – кыргыттар, дьахталлар.

¥рµ² халааттаах аанньаллар, тµ³рт атахтаах до±ор, бэрээдэги ара²аччылыыр дьон, айыл±аттан айдарыылаахтар, кµµстээх а²ар сµрэ±ин сµµйээччи, олохторун аргы´ын булбатах со±отох ийэлэр, а´ыы ута±ынан эрэйдэрин сай±анааччылар, бэйэлэрин к³рµнэр кэрэ аймах, тимир к³л³ аргыстаах эрэттэр.

7 №. Аа±ы². Сыы´а суолта±а туттуллубут тылы булан к³нн³рµ².

Бол±ойу²! Тылы кыайан билбэт ки´и маарынна´ар дор±оонноох тыл суолтатын бутуйар.

1. Дуу´а ч³лл³рµйµµтэ (ч³л буолара) наада. 2. Эргэ техниканы µµйэ-хаайа тутан µлэ±э киирдибит. 3. ¥йэтин тухары хара µлэ±э биккиллэн кэллэ±э. 4. Малаа´ыннарынан сылдьыы сатабыла суо±ун ³йд³³бµтµм. 5. Ийэм о±отун эмсэ±элиир. 6. Кини ол кµн ханна да мэнээктээбэтэ±э, сытан тахсыбыта. 7. Кумаа±ыларбытын и´иккэ уган сахсыйан-сахсыйан баран, биири субуйан ылбыппыт. 8. Ча±ыл тыа µлэ´ит уолаттарын проблематын ырылыччы туруорар.

Ту´аны²: а´а±астык, кµµлэйдээбэтэ±э, сатамматын, µµйэн, хостоон, эмнэрэр, эриллэн.