§ 3. Сервантэс: старонкі жыцця і творчасці

Калі звяртацца да біяграфічнага аўтара, параўнальны падыход дапамагае стварыць больш аб’ёмную карціну жыццёвага і творчага шляху. Часам “ключом” да такой сістэматызацыі з’яўляецца мастацкі твор іншамоўнага аўтара другой эпохі. Прыклад – санет рускай паэтэсы Навелы Мацвеевай, змешчаны ў адным з нумароў час. “Знамя” ў 1992 годзе:

В долгах мы. Как Сервантес! Ради шутки –

Кому он должен был – давай считать:

Жене-пройдохе. Дочери-малютке.

Гутьерресу, умеющему ждать.

Родителям. Дали-мамми – пирату.

Царя Гассана властной пятерне.

Казне. Святому братству. Просто брату.

За хлеб и воду в долговой тюрьме.

За путаницу при налогосборе.

За свет в окошке. За корабль в море...

Ну, а ему? За подвиги его?

За ту, в боях простреленную, руку?

За “Дон-Кихота”? За добро и муку?

Ужель никто не должен ничего?!

Старонкі з біяграфіі іспанскага пісьменніка-гуманіста Мігеля Сервантэса пералічаны ў метафарычнай форме, завершанай рытарычным пытаннем, якое асабліва востра паўстала ў канцы ХХ ст., – аб адказнасці грамадства, уладаў перад творчай асобай. Постаць Сервантэса, яго жыццёвы шлях сталі тым матэрыялам, на аснове якога руская паэтэса сфармулявала не толькі актуальнейшае ў свой час пытанне, але і акрэсліла яго “вечнасць”, паўтаральнасць, тыповасць.

Перачытаем старонкі з біяграфіі Сервантэса адпаведна з вобразамі санета.

• Сервантэс нарадзіўся ва універсітэцкім горадзе Алькала дэ Анарэс, але толькі адзін год вучыўся ва універсітэце, – не было сродкаў у сям’і.

• Сервантэс з сям’і ідальга – трэцясаслоўнага дваранства, ніжэйшага з усіх дваран, бяднейшага за іншых. Дон Кіхот, як і яго аўтар-стваральнік, – ідальга, што стала своеасаблівай перадумовай адмысловага служэння героя.

• Адзіны род заняткаў, які даваў больш-менш зноснае існаванне,– служба ў арміі (гл. навелу Сервантэса “Ліцэнцыят Відрыера”). Сервантэс служыць у Італіі, дзе вядуць вайну іспанскія войскі. Гуманісты наведваюць Італію па прынцыпова іншых, часцей прафесійных, культурна-асветніцкага плану, прычынах. Сервантэс – зыходзячы з асабістых матэрыяльных умоў.

• Паранены ў 1571 г. у баі пры Лепанта. Левая рука кантужана.

• Галера, на якой у 1575 г. вярталася тая частка войска, дзе быў Сервантэс, трапляе ў палон да піратаў. Тыя прадаюць хрысціян у рабства. Пяць год Сервантэс праводзіць на поўначы Афрыкі ў мусульманскім палоне.

• У 1580 г. выкуплены святым брацтвам, манахамі, якія для выкупу хрысціян збіралі грошы. Вярнуўся ў Іспанію. Адсутнасць сродкаў для пражыцця прымушае вярнуцца ў армію – інтэндантам. Як засведчыў Сервантэс у навеле “Ліцэнцыят Відрыера” – толькі 2 тыпы людзей могуць жыць няблага ў Іспаніі: вар’яты і тыя, хто служаць у арміі.

• 4 разы трапляў у турму. Вядома, што 2 разы – за нядоімкі. Сітуацыя ў Іспаніі, якая страціла золата, што прывозілі караблі з наноўадкрытых зямель, ва ўмовах разбуранай ушчэнт уласнай гаспадаркі – дазваляе меркаваць пра надзвычай цяжкае становішча ў краіне, дзе за два стагоддзі былі спаленыя інквізіцыяй на вогнішчы 30 тысяч чалавек, 300 тысяч пасаджаныя ў вязню, вялікае колькасць людзей памірае ад голаду (у Севільі і ваколіцах памерла 9 з 10 жыхароў), дадаць да гэтых лічбаў эпідэміі маравой язвы, іспанкі і іншае –відавочна, што складанасці жыцця ў тагачаснай Іспаніі цяжка пераацаніць.

– “Ну, а ему? За подвиги его? ... Ужель никто не должен ничего?”!