- •Вопросы к экзамену по дисциплине «История государства и права Беларуси»
- •Роль этногенеза белорусов в формировании национальной государственности.
- •Социально-территориальная организация восточнославянских общностей, составивших основу белорусского этноса.
- •Образование государственности на территории белорусских земель в iх – XII вв.
- •Социальная структура княжеств на белорусских землях в iх – хii вв.
- •Система управления княжеств на белорусских землях в iх – хii вв.
- •Основные черты права в княжествах раннего средневековья.
- •Договор 1229 года – источник писаного права раннего средневековья на белорусских землях.
- •Социально-политические и экономические аспекты образования Великого Княжества Литовского.
- •Административно-территориальное деление Великого Княжества Литовского (вторая половина хiii – середина хvi вв.)
- •Правовое и социальное положение шляхты вкл в хv – середина XVI вв.
- •Правовое и социальное положение крестьян вкл в XIV – середина XVI вв.
- •Правовое и социальное положение мещан вкл в XIV – середина XVI вв.
- •Сейм вкл как высший орган законодательной власти: порядок формирования и деятельности (XIV – середина XVI вв).
- •Паны-Рада вкл: состав, компетенция и порядок работы (XIV – середина XVI вв.)
- •Правовое положение должностных лиц в системе центральных органов государственной власти вкл (XIV – середина XVI вв).
- •Местные органы государственной власти в вкл на территории повета (XIV – XVI вв).
- •Местные органы управления и самоуправления в вкл на территории государственных имений и свободных государственных земель (XIV – XVI вв).
- •Органы управления в городах вкл на основе Магдебургского права (XIV – XVI вв).
- •Историко-правовой анализ Кревской унии.
- •Виленско-Радомская уния и Островское соглашение – правовые основы взаимоотношений вкл и Короны Польской.
- •Государственно-правовой статус вкл в составе Речи Посполитой (вторая половина XVI – XVIII вв.)
- •Областные и волостные грамоты (привилеи) – источники права Великого Княжества Литовского.
- •Городские грамоты – источники права Великого Княжества Литовского.
- •Судебник 1468 года – первый кодекс в системе законодательства Великого Княжества Литовского.
- •Историко-правовой анализ Статута Великого Княжества Литовского 1529 года.
- •Историко-правовой анализ Статута Великого Княжества Литовского 1566 года.
- •Историко-правовой анализ Статута Великого Княжества Литовского 1588 года.
- •Основные положения гражданского права вкл (XV – середина XVI вв.).
- •Основные положения уголовного права вкл (XV – середина XVI вв.).
- •Основные положения брачно-семейного права вкл (XV – середина XVI вв.).
- •Нормы государственного права вкл в общеземских источниках права.
- •Основные положения наследственного права вкл (XV – середина XVI вв.).
- •Порядок образования и деятельности Господарского и Комиссарского судов вкл.
- •Порядок образования и деятельности Сеймового суда и Суда панов-рады вкл.
- •Порядок образования и деятельности Главного Литовского Трибунала вкл, Каптурового суда.
- •Порядок образования и деятельности замковых (гродских) судов в вкл.
- •Порядок образования и деятельности земских и подкоморских судов в вкл.
- •Порядок образования и деятельности копных и войтовско-лавничьих судов в вкл.
Правовое и социальное положение мещан вкл в XIV – середина XVI вв.
Мяшчане – жыхары гарадоў, падзяляліся на тры групы згодна маёмаснаму становішчу. Вярхі складалі заможныя купцы і цэхмайстры, яны часта валодалі зямельнай маёмасцю, што набліжала гарадскі набілітэт да шляхты. Сярэднюю групу складалі дробныя гандляры і рамеснікі. Часта яны валодалі нерухомай маёмасцю ў горадзе і маглі ўдзельнічаць у працы органаў гарадскога самакіравання. Ніжэйшая група – чэляднікі, вучні, “чорныя людзі” не мелі аніякіх праў.
Прававое становішча мяшчан залежыла ад таго, у якім горадзе яны пражывалі. Значнымі правамі карысталіся жыхары Вільні, Полацка, Бярэсця, Мінска і іншых буйных дзяржаўных гарадоў з правам на самакіраванне і даравальнымі ільготнымі граматамі. Меньшымі правамі валодалі жыхары мястэчак і гарадоў, што не мелі права на самакіраванне. Жыхары прыватнаўласніцкіх гарадоў з’яўляліся феадальна залежным насельніцтвам.
Правовое и социальное положение духовенства ВКЛ в XIV – середина XVI вв.
Духавенства не змагло утварыць адзіную карпаратыўную грамаду. Да таго было некалькі умоў. Крыніцамі папаўнення саслоўя былі – феадальнае асяроддзе, мяшчанства, заможнае асабіста свабоднае сялянства. Да таго, на тэрыторыі княства дзейнічалі прадстаўнікі некалькіх рэлігій – каталіцтва, праваслаўя, уніяцтва (з 1596 г.), пратэстанцкіх цэркваў, было яўрэйскае і магаметанскае духавенства. Часта духавенства прызнавала ўладу замежных царкоўных устаноў, што наносіла шкоду дзяржаўным інтарэсам княства.
Система высших органов государственной власти в Великом Княжестве Литовском в XIV – XVI вв.
Вялики князь, сейм, паны-рада, маршалки ваяводы, падскарбьи.
Компетенция и полномочия Великого князя Литовского как главы государства (XIV – середина XVI вв).
Вялікі князь (гаспадар, кароль) – кіраўнік дзяржавы, кіраўнік выканаўча-распараджальнай дзейнасцю вышэйшых дзяржаўных органаў, кіраўнік дзяржаўнай адміністрацыі, галоўнакамандуючы узброенымі сіламі княства. За яго подпісам і дзяржаўнай пячаткай выдаваліся заканадаўчыя акты княства. Згодна склаўшайся традыцыі, выбіраўся феадаламі княства, спачатку выбары праходзілі ў межах Рады (паны-рада), пазней, з XVI ст. на агульнадзяржаўным сейме. Галоўнымі абавязкамі гаспадара былі: абарона дзяржавы; падтрымка парадку ўнутры дзяржавы; ажыццяўленне вышэйшага суда; кіраўніцтва адміністратыўным апаратам дзяржавы; ажыццяўленне міжнародных стасункаў; распрацоўка і выданне законаў. Для забеспячэння патрэб гаспадара існавалі асабістыя княскія двары і маёнткі, якімі распараджаўся сам гаспадар і дзяржаўныя эканоміі, даходы з якіх гаспадар накіроўваў па згодзе з Радай. Такое становішча ўзнікла пасля 1492 г., калі вялікі князь вымушаны быў падзяліцца часткай паўнамоцтваў з панамі-радай, без згоды якіх ён не меў права прынімаць рашэнні і выдаваць законы. У той жа час Рада ў адсутнасць гаспадара магла вырашаць любое пытанне. Калі ўлічваць, што вялікія князі сумяшчалі яшчэ і пасаду караля польскага, то яны часта адсутнічалі ў княстве. Таму роля Рады ў кіраванні была вельмі значнай.