34. Областные и волостные грамоты (привилеи) – источники права Великого Княжества Литовского.

Граматы абластныя – дзяржаўна-прававыя акты Вялікага княства Літоўскага, якімі замацоўваліся аўтаномныя правы некаторых зямель (княстваў, ваяводстваў, паветаў Абласныя граматы (прывілеі) даваліся землям Беларусі, якія ўвайшлі ў склад вялікага княства Літоўскага і захоўвалі свае аўтаномныя правы. Таму выдача абласных прывілеяў, напрыклад Полацкай і Віцебскай землям, ставіла мэту юрыдычна замацаваць аўтаномныя правы тых ці іншых тэрыторый, абмежаваць уладу вялікага князя і яго адміністрацыі. Аўтаномны характар земляў, якія атрымалі прывілеі, праяўляўся у заканадаўычым замацаванні норм мясцовага звычаёвага права, правы на мясцовый суд і органы кіравання, права на забеспячэнне аховы маёмасных і асабістых правоў насельніцтва і г.д. Першапачатковыя тэксты земскіх прывілеяў да нас не дайшлі, але пры ўступленні на прастол новага князя, ці пры парушэнні ўстаноўленых граматамі норм выдаваліся пацвярджаючыя правілеі тым землям, якія мелі іх раней. Гэтыя прывілеі ўтрымлівалі нормы раней выдадзеных прывілеяў.

35. Городские грамоты – источники права Великого Княжества Литовского.

Городские грамоты – оснывы распростронения Магдэбургского права. Магдэбургское право – право самоуправления в городах. Получили: Вильня 1387г, Берасце 1390г. Городня 1391г. и т. д. Городы в ВКЛ – дзяржавные и прыватноуластницкие. Причины выдачи – для получения государством большей прибыли, из-за тяжелого соц.-эк. Положения месцичау, вызванные природными катаклизмами, из-за военных действий. Граматы – вывадили города и мястэчки из под юрисдикции месных феодалов, спрыяли кансалидации мяшчан, удасканаленню у их киравання на аснове инициативе граждан, вызваляли горожан от выплаты мыта на территории всей краины, дазваляли правадзиць ярмарки, во время войны ходзиць на справу ваенную, прымаць удзел у абароне замка, даваць сродки на войсковые потребы.

36. Судебник 1468 года – первый кодекс в системе законодательства Великого Княжества Литовского.

Асноўныя палажэнні Дзеці да 7 гадоў вызваляліся ад крымінальнай адказнасці (арт.1) Абмяжоўвалася адказнасць жон-кі і дзяцей за злачынства мужа і бацькі (арт.5, 4) Развіта ідэя індувідуалізацыі пакарання дзеля захавання гаспадаркі ўсёй сям’і як падатнай адзінкі (арт.5) Устанаўліваліся адзіныя для ўсёй дзяржавы віды пакарання за зла-чынствы супраць феадальнай улас-насці: шибеницю, казнити,узвесить, взвесити, десять рублее гроши і інш., а таксама запалохванне і маё-масныя кампенсацыі Прадугледжвалася пакаранне смерцю за кваліфікаваныя, паўтор-ныя віды злачынства, асабліва за крадзёж каровы (арт.13), каня (арт.15), паўкапы грошаў (арт.13) Вызначэнне злачынства як супрацьпраўнага дзеяння: «тот ис права выступил» (арт.21, 25), «тот ис права из земъского выступил, а над право сягнул» (арт.25) Забаранялася вызваляць зла-чынцу ад пакарання: «а над злодеи милости не надобе» (арт.12). Адна-часова ваяводы, намеснікі, цівуны абавязаны былі ажыццяўляць агульны суд і «рок дати» (арт.9). У той жа час кожны з бакоў меў права даказаць сваю правату і тры-маць «суд и право перед нашими намесникы и тивуны…, а нашимъ врядникомъ дати право на обе сто-роне» (арт.10). Маюцца артыкулы, у якіх адлю-страваны юрыдычныя катэгорыі: права, истьцец, крал, повесити, ви-на, шкода, справедливость, дець-кого. Змешчаны артыкулы, якія пра-дугледжвалі аналогію закону Прадугледжвалася пакаранне за захоп чужых зямель феадаламі, іх міжусобіцы, зямельныя спрэчкі. Рэгуляваліся адносіны да зной-дзеных жывёл ці рэчаў (арт.23) Уводзілася ажно пакаранне шыбеніцаю за садзейнічанне ўцё-кам чэлядзі нявольнай і феадальна залежных людзей ад сваіх гаспада-роў (арт.24) Абавязваў усіх трымаць дарогі і асабліва масты ў належным стане (арт.25) Устанаўліваўся новы парадак, згодна з якім злачынец павінен быў заплаціць ісцу, а затым гаспадару: “ино перво заплптить истьцю, а потомъ господарь вину собе бери”