4. Багш: Тавн тө сахлта нег тө өвгн йир мөшкәч күн. Мел сурврмуд сурад йовна. Хәәләтн. Маднд дала гидг сурврмуд илгәҗ. Кен хәрүһинь өгч чадх?

1. Тана школ ямаран? 4. Ямаран кичәлмүд даснат?

2. Кедү күүкд, көвүд 5. Завсртан ю кенәт?

тана класст сурна? 6. Юн школд кергтә болна?

3. Кичәлдән ю кенәт? 7. Тадн ямаран сурһульчнр?

44

7-гч әңг Ахр болн удан эгшгүд.

1. Багш: Мана Герлә дөң сурҗана. «Олн шинҗтә хальмг дегтрт» бәәсн даалһвр кеҗ чадҗахш. Дора өггдсн үгмүд умшад, шинҗләд, хойр багд хувах кергтә. Кен мана класст цугтаһаснь сән шинҗләч.

Үгмүд: тосн, кө, сән, зун, сәәхн, ав, көөсн, зуульчлһн, аав, тоосн, күн, күүкн.

I ахр эгшгүд	II удан эгшгүд
Тосн	тоосн

2. Багш: I багин үгмүдин эгшг үзгүд яһҗ умшнат? II багин үгмүдин эгшг үзгүд яһҗ умшнат?

Хальмг келнд ахр болн удан эгшгүд бәәнә. Ахр эгшг нег үзгәр бичгднә. Үлгүрнь: ав, тосн, күн. Удан эгшгүд үгин түрүн ниилврт хойр әдл үзгәр бичгднә. Үлгүрнь: аав, тоосн, күүкн.

3. Багш: Хәләтн! Герлә маднд зург илгәҗ. Медхд соньн, юн болхв? Олн үзгүд бичәтә. Транскрипц чигн зурата. Шинҗлтн.

а – [а] аа – [а:]

ә - [ә] әә - [ә: ]

ө - [ө] өө - [ө:]

е - [е] ее - [е:]

ү - [ү] үү - [ү:]

4. Багш: Үгмүд чикәр келтн.

ав – аав ул - уул

кер – кеер шир – шиир

цасн – цаасн сән - сәәхн

тосн – тоосн күн - күүкн

45

Үгмүд ниилврәр тасрҗ сална. Үлгүрнь: нег ниилвртә - тег; хойр ниилвртә - но – ха; һурвн ниилвртә - ха – ра – да.

5. Багш: Эн үгмүд ниилврин тооһар хуватн. Айлт темдглтн.

Дорва, школ, хора, эмч, давхр, көвүн, багш, дала, девтр, шин, церд, цаасн, бор, хәәч, завср, сән.

6. Багш: Эн дөрвн баг үгмүдиг умштн. Ниилвр болн айлт шинҗлтн.

(поставить ударение во всех словах)

I II III IV

шир ким-зә эр-с зу-сн

шал ү- күг цер-д сан-дл

цаг би-чүр эс-в сам-бр

мис бил-лүр һа-р дев-тр

7. Багш: Герләд хәрү өгх кергтә. Энүнә өгсн даалһвр күцәхм. Буулһҗ бичхләрн, үгмүдиг ниилврәрнь салһтн.

Моһа, така, һаха, мана, тана, чини, Бадмин, Долана, дегтрәр, умшчана,

келҗәнә, бичҗәнә, сурҗана, дуулҗана, гүүҗәнә, хәләнә, хурана, арчна, зогсна, мөлкнә.

Хальмг келнд тодрха биш эгшгүд бәәнә. Эдн а, э, ы, и эгшгүдин татлһта, болв бичгдхш. Тодрха биш эгшгүд ниилвр бас бүрдәнә. Үлгүрнь: тоо – сн, сан – дл.

8. Багш: Би таднд тәәлвртә тууль авч ирүв. Тәәлврнь эн зургт зурата. Хәләтн. Тааҗ медтн. Үг болһниг ниилврәрнь салһтн, тодрха биш эгшгүд альд бәәхинь келтн.

Нарисована рука стрелкой Гиҗгнь гилгр, геснь цурдһр.

указан большой палец

9. Багш: Герлә маднд бас нег даалһвр илгәҗ. Дора өггдсн үгмүдт неҗәд ниилвр немтн гиҗәнә. Бичтн.

Ха – ра – ______ Мах – ______

Сур – һуль – ______ Чи – ______

Биил – җә – _______ Дег – ______

46

8-гч әңг Умшлһн

ТОДЛТН ЧЕЕҖƏР ДАСТН

Нуура Владимир

Килмҗтə ах.

Олн дунд үгəн шинҗлдг,

Онц һазрт хувцан шинҗлдг. Бадм школас ирнə,

Байр дүүһəн наадулна,

Тууль, келвр умшна,

ТААҖ МЕДТН Туһл, үкрəн тосна.

Асхн болһн дүүһəн

Альхн дүңгə альчур Ахнь саатулад унтулна,

Əəл болһнд күрч. Сарул школур өрүнднь

Серлтə Бадм адһна.

Хувцн биш, зуг уята,

Күн биш, зуг келтə.

ШИНҖЛТН

Бичгүд альдас ирв?

Күндтə «Yйнр»

Мини нерн Санҗ. Би Лаганясв. Би 2-дгч класст сурнав. Мана школ хойр давхр. Школын гер ик, сəəхн. Школын деевр улан, терз-үүднь цеңкр, эрсмүд цаһан. Мана классин хора хойрдгч давхрт бəəнə. Эн сарул, дөрвлҗн хора. Түрүн кичəл 8 часла эклнə. өдр болһн 5 кичəл болна. Мини дурта кичəл – хальмг келн.

Санҗ.

Эңкр «Yйнр»!

Би Цаһан Амн гидг селəнәсв. Күндтə «Yйнр»!

Хойрдгч класст сурнав. Мана Би нəəмтəв. Элстд бəəнəв.

школын хаша сəəхн. Олн модд Эн җил 2-дгч класст сурчанав.

урһна. Бамб цецг урһна. Школм нанд таасгдна. Көгҗмин

Кичəлдəн мадн то тоолнавидн, болн зурлһна кичəлмүд нанд

Келвр умшнавидн, зəңг бичнəвидн. таасгдна. Кичəлдəн дуулнавидн,

Нанд цуг кичəлмүд таасгдна. биилнəвидн, зург зурнавидн.

Нанд шир, биир, зурлһна девтр

Санл. бəəнə. Эн девтр оошг өңгтə.

Өлзəт.

47

Эңкр «Yйнр»!

Мини нерн Җииҗə. Би школд сурнав. Кичəлмүд өрүн 8 часла эклнə. Мана классин хора сарул, дулан, цевр. Хорад цеңкр ширəс болн сандлмуд зогсчана. Самбр ноһан. Эрс деер зургуд өлгəтə. Терз деер олн цецгəс зогсчана. Мадн завсртан цецгəс услнавидн.

Җииҗə.