Latinska_Mova_Svitlychna2011

ǪșȚțȗ

Ʌɚɬɢɧɫɶɤɚ ɦɨɜɚ ɜɿɞɧɨɫɢɬɶɫɹ ɞɨ ɬɚɤ ɡɜɚɧɢɯ ɥɿɬɟɪɚɬɭɪɧɨ-ɿɫɬɨɪɢɱɧɢɯ ɦɨɜ. Ȳʀ ɧɚɡɢɜɚɸɬɶ «ɦɟɪɬɜɨɸ», ɹɤ ɿ ɞɟɹɤɿ ɿɧɲɿ ɦɨɜɢ, ɛɨ ɡɚɪɚɡ ɧɟɦɚɽ ɧɚɪɨɞɭ, ɹɤɢɣ ɛɢ ɫɩɿɥɤɭɜɚɜɫɹ ɧɟɸ. Ⱥɥɟ ɡɧɚɧɧɹ ɨɫɧɨɜ ɥɚɬɢɧɫɶɤɨʀ ɦɨɜɢ ɡɚɜɠɞɢ ɜɜɚɠɚɥɨɫɶ ɨɡɧɚɤɨɸ ɜɢɫɨɤɨʀ ɤɭɥɶɬɭɪɢ ɥɸɞɢɧɢ, ʀʀ ɨɫɜɿɱɟɧɨɫɬɿ. ȱ ɞɨ ɧɚɲɨɝɨ ɱɚɫɭ ɚɤɬɭɚɥɶɧɿ ɫɥɨɜɚ ɪɢɦɫɶɤɨɝɨ ɨɪɚɬɨɪɚ, ɮɿɥɨɫɨɮɚ ɬɚ ɩɢɫɶɦɟɧɧɢɤɚ ɐɢ-

ɰɟɪɨɧɚ: «Non tam praeclare est scire Latine, quam turpe nescire» — ɇɟ ɬɚɤ ɩɨɯɜɚɥɶɧɨ ɡɧɚɬɢ ɥɚɬɢɧɫɶɤɭ ɦɨɜɭ, ɹɤ ɝɚɧɟɛɧɨ ɧɟ ɡɧɚɬɢ ʀʀ.

ȱɫɧɭɽ ɛɚɝɚɬɚ ɥɿɬɟɪɚɬɭɪɧɚ ɬɚ ɧɚɭɤɨɜɚ ɫɩɚɞɳɢɧɚ ɥɚɬɢɧɫɶɤɨɸ ɦɨɜɨɸ. ɐɟ ɬɜɨɪɢ ɪɢɦɫɶɤɢɯ ɩɨɟɬɿɜ: ȼɟɪɝɿɥɿɹ, Ƚɨɪɚɰɿɹ, Ɉɜɿɞɿɹ, Ʉɚɬɭɥɥɚ; ɩɪɚɰɿ ɡɧɚɦɟɧɢɬɢɯ ɜɱɟɧɢɯ, ɮɿɥɨɫɨɮɿɜ, ɨɪɚɬɨɪɿɜ: ɐɢɰɟɪɨɧɚ, ɐɟɡɚɪɹ, Ʌɭɤɪɟɰɿɹ, ɋɟɧɟɤɢ, ɉɥɿɧɿɹ ɋɬɚɪɲɨɝɨ ɬɚ ɛɚɝɚɬɶɨɯ ɿɧɲɢɯ. ȼɨɧɢ ɜɿɞɿɝɪɚɥɢ ɡɧɚɱɧɭ ɪɨɥɶ ɭ ɮɨɪɦɭɜɚɧɧɿ ɽɜɪɨɩɟɣɫɶɤɨʀ ɧɚɭɤɢ, ɤɭɥɶɬɭɪɢ ɬɚ ɦɢɫɬɟɰɬɜɚ.

ȱɡ ɝɥɢɛɢɧ ɫɬɨɥɿɬɶ ɞɿɣɲɥɢ ɞɨ ɧɚɫ ɛɥɢɫɤɭɱɿ ɚɮɨɪɢɡɦɢ ɥɚɬɢɧɫɶɤɢɯ ɚɜɬɨɪɿɜ. Ɇɢ ɜɢɤɨɪɢɫɬɨɜɭɽɦɨ ʀɯ ɭ ɩɨɜɫɹɤɞɟɧɧɨɦɭ ɫɩɿɥɤɭɜɚɧɧɿ, ɡɭɫɬɪɿɱɚɽɦɨ ɜ ɯɭɞɨɠɧɿɣ ɬɚ ɧɚɭɤɨɜɿɣ ɥɿɬɟɪɚɬɭɪɿ, ɜ ɸɪɢɞɢɱɧɿɣ ɬɚ ɞɢɩɥɨɦɚɬɢɱɧɿɣ ɩɪɚɤɬɢɰɿ. Ⱦɟɹɤɿ ɡ ɰɢɯ ɚɮɨɪɢɡɦɿɜ ɫɬɚɥɢ ɝɚɫɥɚɦɢ ɞɟɪɠɚɜ, ɫɩɿɥɨɤ, ɬɨɜɚɪɢɫɬɜ, ɭɱɟɧɢɯ, ɩɨɥɿɬɢɱɧɢɯ ɞɿɹɱɿɜ: Noli nocere! — ɇɟ ɧɚɲɤɨɞɶ! (ɝɚɫɥɨ ɦɟɞɢɤɿɜ ɬɚ ɮɚɪɦɚɰɟɜɬɿɜ); Citius, altius, fortius! — ɒɜɢɞɲɟ, ɜɢɳɟ, ɫɢɥɶɧɿɲɟ! (ɝɚɫɥɨ Ɉɥɿɦɩɿɣɫɶɤɢɯ ɿɝɨɪ); Gens una sumus. — Ɇɢ — ɽɞɢɧɟ ɩɥɟɦ’ɹ (ɝɚɫɥɨ ɲɚɯɢɫɬɿɜ); Similia similibus curantur. — ɉɨɞɿɛɧɟ ɥɿɤɭɽɬɶɫɹ ɩɨɞɿɛɧɢɦ (ɤɪɟɞɨ ɝɨɦɟɨɩɚɬɿɜ) ɬɚ ɿɧɲɿ.

Ȼɚɝɚɬɨ ɥɚɬɢɧɫɶɤɢɯ ɫɥɿɜ, ɹɤɿ ɜɿɞɧɨɫɹɬɶɫɹ ɞɨ ɪɿɡɧɢɯ ɫɮɟɪ ɥɸɞɫɶɤɨʀ ɞɿɹɥɶɧɨɫɬɿ, ɫɬɚɥɢ ɿɧɬɟɪɧɚɰɿɨɧɚɥɶɧɢɦɢ: ɤɨɧɫɟɧɫɭɫ, ɫɩɨɧɫɨɪ, ɤɨɧɜɟɪɫɿɹ, ɩɥɸɪɚɥɿɡɦ, ɫɬɭɞɟɧɬ, ɩɪɨɜɿɡɨɪ, ɫɬɢɩɟɧɞɿɹ, ɪɟɚɤɰɿɹ, ɟɤɫɩɟɪɢɦɟɧɬ, ɮɚɤɭɥɶɬɟɬ, ɪɟɤɬɨɪ, ɞɟɤɚɧ, ɚɫɩɿɪɚɧɬ, ɥɚɛɨɪɚɧɬ, ɚɭɞɢɬɨɪɿɹ, ɿɧɫɬɢɬɭɬ ɬɚ ɿɧɲɿ.

ɋɜɨɸ ɧɚɡɜɭ ɥɚɬɢɧɫɶɤɚ ɦɨɜɚ (Lingua Latina) ɨɞɟɪɠɚɥɚ ɜɿɞ ɫɥɨɜɚ Latium — ɧɚɡɜɢ ɧɟɜɟɥɢɤɨʀ ɨɛɥɚɫɬɿ ɜ ɰɟɧɬɪɿ Ⱥɩɟɧɧɿɧɫɶɤɨɝɨ ɩɿɜɨɫɬɪɨɜɚ. Ɍɭɬ, ɧɚ ɩɟɪɟɯɪɟɫɬɿ ɫɬɚɪɨɜɢɧɧɢɯ ɬɨɪɝɨɜɟɥɶɧɢɯ ɲɥɹɯɿɜ, ɦɟɲɤɚɥɨ ɩɥɟɦ’ɹ ɥɚɬɢɧɿɜ. ɍ 754 ɪ. ɞɨ ɧ. ɟ. ɜɨɧɨ ɡɚɫɧɭɜɚɥɨ ɦɿɫɬɨ Ɋɢɦ (Roma), ɹɤɟ ɡ ɱɚɫɨɦ ɫɬɚɥɨ ɰɟɧɬɪɨɦ ɜɟɥɢɱɟɡɧɨʀ ɪɚɛɨɜɥɚɫɧɢɰɶɤɨʀ ɞɟɪɠɚɜɢ — Ɋɢɦɫɶɤɨʀ ɿɦɩɟɪɿʀ. Ɉɮɿɰɿɣɧɨɸ ɦɨɜɨɸ ɰɿɽʀ ɞɟɪɠɚɜɢ ɛɭɥɚ ɥɚɬɢɧɫɶɤɚ. ɇɚ ɩɨɱɚɬɨɤ ɧɚɲɨʀ ɟɪɢ, ɡ ɪɨɡɲɢɪɟɧɧɹɦ ɤɨɪɞɨɧɿɜ Ɋɢɦɫɶɤɨʀ ɿɦɩɟɪɿʀ, ɥɚɬɢɧɚ ɪɨɡɩɨɜɫɸɞɢɥɚɫɶ ɧɚ ɬɟɪɢɬɨɪɿʀ ɫɭɱɚɫɧɨʀ ȱɫɩɚɧɿʀ, ɉɨɪɬɭɝɚɥɿʀ, Ɏɪɚɧɰɿʀ, ɒɜɟɣɰɚɪɿʀ, ɇɿɞɟɪɥɚɧɞɿɜ, ɱɚɫɬɢɧɢ ɇɿɦɟɱɱɢɧɢ, ɩɿɜɞɟɧɧɨʀ Ⱥɧɝɥɿʀ, ɑɟɯɿʀ, ɋɥɨɜɚɤɿʀ, ɍɝɨɪɳɢɧɢ,

11

Ɋɭɦɭɧɿʀ, Ɇɚɤɟɞɨɧɿʀ, Ȼɨɥɝɚɪɿʀ, Ⱥɥɛɚɧɿʀ, Ƚɪɟɰɿʀ, Ɍɭɪɟɱɱɢɧɢ, Ʌɿɜɚɧɭ, ɋɢɪɿʀ, ɉɚɥɟɫɬɢɧɢ, ȯɝɢɩɬɭ, Ʌɿɜɿʀ, Ɍɭɧɿɫɭ, Ⱥɥɠɢɪɭ, ɨɫɬɪɨɜɚ ɋɢɰɢɥɿɹ.

Ɋɨɡɦɨɜɧɚ ɪɿɡɧɨɜɢɞɧɿɫɬɶ ɥɚɬɢɧɫɶɤɨʀ ɦɨɜɢ, ɬɚɤ ɡɜɚɧɚ ɜɭɥɶɝɚɪɧɚ ɥɚɬɢɧɚ, ɜɩɥɢɜɚɸɱɢ ɧɚ ɦɿɫɰɟɜɿ ɞɿɚɥɟɤɬɢ, ɞɚɥɚ ɩɨɱɚɬɨɤ ɝɪɭɩɿ ɪɨɦɚɧɫɶɤɢɯ ɦɨɜ, ɞɨ ɹɤɨʀ ɧɚɥɟɠɚɬɶ ɫɭɱɚɫɧɚ ɿɬɚɥɿɣɫɶɤɚ, ɿɫɩɚɧɫɶɤɚ, ɩɨɪɬɭɝɚɥɶɫɶɤɚ, ɮɪɚɧɰɭɡɶɤɚ, ɪɭɦɭɧɫɶɤɚ, ɦɨɥɞɚɜɫɶɤɚ ɬɚ ɞɟɹɤɿ ɿɧɲɿ.

ɍ ɫɜɨɸ ɱɟɪɝɭ ɥɚɬɢɧɚ ɩɨɫɬɿɣɧɨ ɜɿɞɱɭɜɚɥɚ ɧɚ ɫɨɛɿ ɜɩɥɢɜ ɞɚɜɧɶɨɝɪɟɰɶɤɨʀ ɦɨɜɢ, ɨɫɨɛɥɢɜɨ ɩɿɫɥɹ ɩɿɞɤɨɪɟɧɧɹ Ƚɪɟɰɿʀ Ɋɢɦɨɦ ɭ 146 ɪ. ɞɨ ɧ. ɟ. ɍ ɰɟɣ ɩɟɪɿɨɞ ɝɪɟɰɶɤɚ ɦɨɜɚ ɛɭɥɚ ɞɪɭɝɨɸ ɦɨɜɨɸ ɿɦɩɟɪɿʀ, ɚ ɞɜɨɦɨɜɧɿɫɬɶ — ɯɚɪɚɤɬɟɪɧɢɦ ɹɜɢɳɟɦ ɪɢɦɫɶɤɨɝɨ ɠɢɬɬɹ. ɋɚɦɟ ɬɨɞɿ ɥɚɬɢɧɫɶɤɚ ɦɨɜɚ ɡɚɩɨɡɢɱɭɽ ɛɚɝɚɬɨ ɝɪɟɰɶɤɨʀ ɥɟɤɫɢɤɢ, ɡɨɤɪɟɦɚ ɧɚɭɤɨɜɢɯ ɩɨɧɹɬɶ ɡ ɪɿɡɧɢɯ ɨɛɥɚɫɬɟɣ ɡɧɚɧɶ, ɭ ɬɨɦɭ ɱɢɫɥɿ ɣ ɡ ɦɟɞɢɰɢɧɢ. Ɍɚɤ ɿɫɬɨɪɢɱɧɨ ɫɤɥɚɥɨɫɹ, ɳɨ ɦɟɞɢɱɧɚ ɬɚ ɮɚɪɦɚɰɟɜɬɢɱɧɚ ɬɟɪɦɿɧɨɥɨɝɿʀ ɡ ɞɚɜɧɿɯ ɞɚɜɟɧ ɮɨɪɦɭɜɚɥɢɫɹ ɧɚ ɞɜɨɦɨɜɧɿɣ ɨɫɧɨɜɿ.

ȼɿɞɨɦɨ, ɳɨ ɜɩɟɪɲɟ ɦɟɞɢɱɧɿ ɬɟɪɦɿɧɢ ɛɭɥɢ ɡɿɛɪɚɧɿ ɬɚ ɡɚɩɢɫɚɧɿ «ɛɚɬɶɤɨɦ» ɦɟɞɢɰɢɧɢ ɝɪɟɤɨɦ Ƚɿɩɩɨɤɪɚɬɨɦ ɭ V ɫɬ. ɞɨ ɧ. ɟ. ɜ «Corpus Hippocraticum» («Ƚɿɩɩɨɤɪɚɬɨɜɿɣ ɡɛɿɪɰɿ») — ɟɧɰɢɤɥɨɩɟɞɿʀ ɞɚɜɧɶɨɝɪɟɰɶɤɨʀ ɦɟɞɢɰɢɧɢ. ȿɬɢɱɧɿ ɧɨɪɦɢ ɞɥɹ ɥɿɤɚɪɿɜ ɛɭɥɢ ɪɨɡɪɨɛɥɟɧɿ Ƚɿɩɩɨɤɪɚɬɨɦ ɿ ɞɿɣɲɥɢ ɞɨ ɧɚɲɨɝɨ ɱɚɫɭ ɭ ɜɢɝɥɹɞɿ «Ʉɥɹɬɜɢ Ƚɿɩɩɨɤɪɚɬɚ». Ɂɧɚɱɧɢɣ ɜɧɟɫɨɤ ɭ ɪɨɡɜɢɬɨɤ ɦɟɞɢɱɧɨʀ ɬɟɪɦɿɧɨɥɨɝɿʀ ɡɪɨɛɢɥɢ ɥɿɤɚɪɿ Ɉɥɟɤɫɚɧɞɪɿɣɫɶɤɨʀ ɲɤɨɥɢ ɜ IV—III ɫɬ. ɞɨ ɧ. ɟ. ɇɚɞɚɥɿ ɜɨɧɚ ɡɛɚɝɚɱɭɜɚɥɚɫɶ ɝɨɥɨɜɧɢɦ ɱɢɧɨɦ ɡɚɜɞɹɤɢ ɩɪɚɰɹɦ ɪɢɦɫɶɤɢɯ ɭɱɟɧɢɯ. ɇɚɣɜɿɞɨɦɿɲɢɦɢ ɡ ɧɢɯ ɛɭɥɢ Ⱥɜɥ Ʉɨɪɧɟɥɿɣ ɐɟɥɶɫ (ɤɿɧɟɰɶ I ɫɬ. ɞɨ ɧ. ɟ. — ɩɟɪɲɚ ɩɨɥɨɜɢɧɚ ȱ ɫɬ. ɧ. ɟ.) — ɚɜɬɨɪ ɫɥɚɜɟɬɧɨɝɨ ɬɪɚɤɬɚɬɭ «ɉɪɨ ɦɟɞɢɰɢɧɭ» ɬɚ Ʉɥɚɜɞɿɣ Ƚɚɥɟɧ (131— 201 ɪɪ. ɧ. ɟ.) — ɝɪɟɤ, ɹɤɢɣ ɩɢɫɚɜ ɝɪɟɰɶɤɨɸ ɦɨɜɨɸ, ɚɥɟ ɠɢɜ ɿ ɩɪɚɰɸɜɚɜ ɭ Ɋɢɦɿ.

ȼɟɥɢɤɭ ɭɜɚɝɭ ɩɢɬɚɧɧɹɦ ɦɟɞɢɰɢɧɢ ɩɪɢɞɿɥɟɧɨ ɭ ɟɧɰɢɤɥɨɩɟɞɢɱɧɿɣ ɩɪɚɰɿ «ɉɪɢɪɨɞɧɢɱɚ ɿɫɬɨɪɿɹ» ɜɿɞɨɦɨɝɨ ɪɢɦɫɶɤɨɝɨ ɜɱɟɧɨɝɨ ɉɥɿɧɿɹ ɋɬɚɪɲɨɝɨ (23—79 ɪɪ.) ɬɚ ɭ «ɉɪɢɪɨɞɧɢɱɢɯ ɩɪɨɛɥɟɦɚɯ» Ʌɭɰɿɹ Ⱥɧɧɟɹ ɋɟɧɟɤɢ

(ȱ ɫɬ. ɧ. ɟ.).

ɍ XII ɫɬ. ɥɚɬɢɧɨɸ ɛɭɜ ɩɟɪɟɤɥɚɞɟɧɢɣ ɡɧɚɦɟɧɢɬɢɣ «Ʉɚɧɨɧ ɥɿɤɚɪɫɶɤɨʀ ɧɚɭɤɢ» ȱɛɧ-ɋɿɧɢ ɱɢ Ⱥɜɿɰɟɧɢ (980—1037 ɪɪ.), ɹɤɢɣ ɞɨ ɤɿɧɰɹ XVI ɫɬ. ɛɭɜ ɨɫɧɨɜɧɢɦ ɧɚɜɱɚɥɶɧɢɦ ɩɨɫɿɛɧɢɤɨɦ ɡ ɦɟɞɢɰɢɧɢ ɜ ȯɜɪɨɩɿ. Ȼɚɝɚɬɨ ɜɿɞɨɦɨɫɬɟɣ ɳɨɞɨ ɜɢɤɨɪɢɫɬɚɧɧɹ ɥɿɤɚɪɫɶɤɢɯ ɪɨɫɥɢɧ ɜɦɿɳɭɽ ɿ ɜɿɞɨɦɢɣ «ɋɚɥɟɪɧɫɶɤɢɣ ɤɨɞɟɤɫ ɡɞɨɪɨɜ’ɹ» Ⱥɪɧɨɥɶɞɚ ɿɡ ȼɿɥɚɧɨɜɢ (ɩɪɢɛɥɢɡɧɨ 1235—

1311 ɪɪ.).

ȼɩɥɢɜ ɥɚɬɢɧɫɶɤɨʀ ɦɨɜɢ ɧɚ ɽɜɪɨɩɟɣɫɶɤɭ ɤɭɥɶɬɭɪɭ ɧɟ ɨɛɦɟɠɭɽɬɶɫɹ ɩɟɪɿɨɞɨɦ ɪɨɡɤɜɿɬɭ ɬɚ ɦɨɝɭɬɧɨɫɬɿ Ɋɢɦɫɶɤɨʀ ɿɦɩɟɪɿʀ. ȱ ɩɿɫɥɹ ɩɚɞɿɧɧɹ Ɋɢɦɭ (476 ɪ. ɧ. ɟ.) ɜɨɧɚ ɡɚɥɢɲɚɽɬɶɫɹ ɦɨɜɨɸ ɰɟɪɤɜɢ ɬɚ ɸɪɢɫɩɪɭɞɟɧɰɿʀ, ɧɚɭɤɢ, ɥɿɬɟɪɚɬɭɪɢ ɬɚ ɞɢɩɥɨɦɚɬɿʀ. ȼɤɥɸɱɧɨ ɩɨ XVIII ɫɬ. ɥɚɬɢɧɚ — ɦɨɜɚ ɧɚɭɤɢ. ɇɚɣɜɢɞɚɬɧɿɲɿ ɜɱɟɧɿ, ɮɿɥɨɫɨɮɢ, ɩɨɟɬɢ ɟɩɨɯɢ ȼɿɞɪɨɞɠɟɧɧɹ ɬɚ ɇɨɜɨɝɨ ɱɚɫɭ ɩɢɫɚɥɢ ɥɚɬɢɧɨɸ ɫɜɨʀ ɬɜɨɪɢ: ɋɩɿɧɨɡɚ, Ɍ. Ɇɨɨɪ, Ƚɚɥɿɥɟɣ, ȿ. Ɋɨɬɟɪɞɚɦɫɶɤɢɣ, Ɏ. Ȼɟɤɨɧ, Ʉɚɦɩɚɧɟɥɥɚ, ɇɶɸɬɨɧ, Ʌɟɣɛɧɿɰ, ɇ. Ʉɨɩɟɪɧɿɤ, Ⱦɚɧɬɟ, ɉɟɬɪɚɪɤɚ, Ȼɨɤɤɚɱɱɨ ɬɚ ɿɧɲɿ.

12

ɋɟɪɟɞ ɪɨɫɿɣɫɶɤɢɯ ɜɱɟɧɢɯ ɬɚ ɥɿɤɚɪɿɜ ɭ XVII—XIX ɫɬ. ɥɚɬɢɧɫɶɤɨɸ ɦɨɜɨɸ ɧɚɩɢɫɚɧɿ ɩɪɚɰɿ Ɇ.ȼ. Ʌɨɦɨɧɨɫɨɜɚ (1711—1765 ɪɪ.), Ɇ.ȱ. ɉɢɪɨɝɨɜɚ (1810—1881 ɪɪ.), ɜɿɞɨɦɨɝɨ ɮɚɪɦɚɤɨɥɨɝɚ ȱ.ȯ. Ⱦɹɞɶɤɿɜɫɶɤɨɝɨ (1784—1841 ɪɪ.). ɇɚɭɤɨɜɿ ɞɢɫɟɪɬɚɰɿʀ ɜ Ɋɨɫɿʀ ɞɨ ɏɏ ɫɬ. ɩɨɜɢɧɧɿ ɛɭɥɢ ɡɚɯɢɳɚɬɢɫɹ ɥɚɬɢɧɫɶɤɨɸ ɦɨɜɨɸ. Ʌɚɬɢɧɨɸ ɡɚɩɨɜɧɸɜɚɥɢɫɹ ɿɫɬɨɪɿʀ ɯɜɨɪɨɛ. Ʌɚɬɢɧɨɸ ɜɢɞɚɧɿ ɩ’ɹɬɶ ɩɟɪɲɢɯ ɪɨɫɿɣɫɶɤɢɯ ɮɚɪɦɚɤɨɩɟɣ (ɞɨ 1866 ɪ.).

ȼ ɍɤɪɚʀɧɿ ɥɚɬɢɧɫɶɤɭ ɦɨɜɭ ɜɢɤɨɪɢɫɬɨɜɭɜɚɥɢ ɭ ɫɜɨʀɯ ɬɜɨɪɚɯ ɘ. Ⱦɪɨɝɨɛɢɱ (ɩɪɢɛɥɢɡɧɨ 1450—1494 ɪɪ.), ɋ. Ɉɪɿɯɨɜɫɶɤɢɣ (1513—1566 ɪɪ.), ȱ. Ⱦɨɦɛɪɨɜɫɶɤɢɣ (ɩɨɱɚɬɨɤ XVII ɫɬ.), Ƚɪɢɝɨɪɿɣ ɋɤɨɜɨɪɨɞɚ (1722— 1794 ɪɪ.) ɬɚ ɛɚɝɚɬɨ ɿɧɲɢɯ. ɍ 1589 ɪ. ɭ Ʉɢɽɜɿ ɛɭɥɚ ɡɚɫɧɨɜɚɧɚ ɄɢɽɜɨɆɨɝɢɥɹɧɫɶɤɚ ɚɤɚɞɟɦɿɹ, ɞɟ ɜɫɿ ɧɚɭɤɢ, ɤɪɿɦ ɫɥɨɜ’ɹɧɫɶɤɨʀ ɝɪɚɦɚɬɢɤɢ ɬɚ ɩɪɚɜɨɫɥɚɜ’ɹ, ɜɢɤɥɚɞɚɥɢɫɹ ɥɚɬɢɧɫɶɤɨɸ ɦɨɜɨɸ. ȼɢɯɨɜɚɧɰɿ ɫɩɿɥɤɭɜɚɥɢɫɹ ɥɚɬɢɧɨɸ ɹɤ ɜ ɚɤɚɞɟɦɿʀ, ɬɚɤ ɿ ɜɞɨɦɚ.

ɍɬɪɚɬɢɜɲɢ ɡɧɚɱɟɧɧɹ ɦɨɜɢ ɦɿɠɧɚɪɨɞɧɨɝɨ ɫɩɿɥɤɭɜɚɧɧɹ, ɥɚɬɢɧɚ ɫɶɨɝɨɞɧɿ ɡɚɥɢɲɚɽɬɶɫɹ ɞɠɟɪɟɥɨɦ ɬɜɨɪɟɧɧɹ ɦɿɠɧɚɪɨɞɧɢɯ ɧɨɦɟɧɤɥɚɬɭɪ, ɧɨɜɨʀ ɧɚɭɤɨɜɨʀ ɥɟɤɫɢɤɢ. Ɇɚɸɱɢ ɫɬɪɨɝɨ ɮɿɤɫɨɜɚɧɟ ɡɧɚɱɟɧɧɹ, ɝɪɟɤɨ-ɥɚɬɢɧ- ɫɶɤɿ ɫɥɨɜɨɬɜɿɪɧɿ ɟɥɟɦɟɧɬɢ ɞɨɡɜɨɥɹɸɬɶ ɞɚɬɢ ɬɨɱɧɟ ɜɢɡɧɚɱɟɧɧɹ ɧɨɜɨɝɨ ɩɨɧɹɬɬɹ ɚɛɨ ɧɚɡɜɢ, ɜɤɚɡɚɬɢ ɧɚ ɯɚɪɚɤɬɟɪɧɭ ɨɫɨɛɥɢɜɿɫɬɶ, ɜɿɞɦɿɧɧɭ ɨɡɧɚɤɭ ɬɿɽʀ ɚɛɨ ɿɧɲɨʀ ɪɟɱɨɜɢɧɢ, ɹɜɢɳɚ ɿ ɬ. ɩ. Ɍɚɤ ɭɬɜɨɪɸɸɬɶɫɹ ɧɚɡɜɢ ɧɨɜɢɯ ɧɟɜɿɞɨɦɢɯ ɡɚɯɜɨɪɸɜɚɧɶ, ɫɢɦɩɬɨɦɿɜ, ɜɿɪɭɫɿɜ, ɦɿɤɪɨɨɪɝɚɧɿɡɦɿɜ, ɚ ɬɚɤɨɠ ɧɚɡɜɢ ɧɨɜɢɯ ɥɿɤɚɪɫɶɤɢɯ ɩɪɟɩɚɪɚɬɿɜ.

ȼɫɟɫɜɿɬɧɶɨɸ ɨɪɝɚɧɿɡɚɰɿɽɸ ɨɯɨɪɨɧɢ ɡɞɨɪɨɜ’ɹ (ȼɈɈɁ) ɜɢɞɚɽɬɶɫɹ Ɇɿɠɧɚɪɨɞɧɚ ɮɚɪɦɚɤɨɩɟɹ («Pharmacopoea Internationalis») — ɞɟ ɤɨɠ-

ɧɨɦɭ ɩɪɟɩɚɪɚɬɭ ɧɚɞɚɸɬɶɫɹ ɥɚɬɢɧɫɶɤɿ ɧɚɡɜɢ. Ʌɚɬɢɧɫɶɤɨɸ ɦɨɜɨɸ ɜ ɛɚɝɚɬɶɨɯ ɤɪɚʀɧɚɯ ɩɪɨɩɢɫɭɸɬɶɫɹ ɪɟɰɟɩɬɢ.

ɋɥɨɜɚ «ɮɚɪɦɚɰɿɹ», «ɮɚɪɦɚɰɟɜɬ», «ɮɚɪɦɚɰɟɜɬɢɱɧɢɣ» ɩɨɯɨɞɹɬɶ ɜɿɞ ɝɪɟɰɶɤɨɝɨ ɫɥɨɜɚ pharmacon — ɥɿɤɢ, ɹɤɟ ɜ ɫɜɨɸ ɱɟɪɝɭ ɛɭɥɨ ɡɚɩɨɡɢɱɟɧɨ ɝɪɟɰɶɤɨɸ ɡ ɞɚɜɧɶɨɽɝɢɩɟɬɫɶɤɨʀ ɦɨɜɢ ɿ ɜɩɟɪɲɟ ɡɭɫɬɪɿɱɚɽɬɶɫɹ ɩɿɞ ɡɨɛɪɚɠɟɧɧɹɦ ɞɚɜɧɶɨɽɝɢɩɟɬɫɶɤɨɝɨ ɛɨɝɚ ɦɢɫɬɟɰɬɜɚ ɥɿɤɭɜɚɧɧɹ Ɍɨɬɚ.

ɋɥɨɜɨ «ɬɟɪɦɿɧ» — ɥɚɬɢɧɫɶɤɨɝɨ ɩɨɯɨɞɠɟɧɧɹ (ɜɿɞ terminus — ɝɪɚɧɢɰɹ, ɤɪɚɣ, ɦɟɠɚ. Ɍɟɪɦɿɧ — ɿɦ’ɹ ɪɢɦɫɶɤɨɝɨ ɛɨɝɚ ɤɨɪɞɨɧɿɜ ɬɚ ɦɟɠ). Ɉɫɧɨɜɧɟ ɩɪɢɡɧɚɱɟɧɧɹ ɬɟɪɦɿɧɚ — ɬɨɱɧɨ ɬɚ ɨɞɧɨɡɧɚɱɧɨ ɜɢɡɧɚɱɚɬɢ ɬɚ ɧɚɡɢɜɚɬɢ ɩɟɜɧɟ ɧɚɭɤɨɜɟ ɩɨɧɹɬɬɹ. Ɍɟɪɦɿɧɨɦ ɦɨɠɟ ɛɭɬɢ ɹɤ ɨɞɧɟ ɫɥɨɜɨ, ɬɚɤ ɿ ɫɥɨɜɨɫɩɨɥɭɱɟɧɧɹ. ɋɭɤɭɩɧɿɫɬɶ ɬɟɪɦɿɧɿɜ ɩɟɜɧɨʀ ɝɚɥɭɡɿ ɡɧɚɧɶ ɧɚɡɢɜɚɽɬɶɫɹ ɬɟɪɦɿɧɨɥɨɝɿɽɸ. ɇɟɨɛɯɿɞɧɨ ɜɿɞɪɿɡɧɹɬɢ ɫɚɦɟ ɬɟɪɦɿɧɢ — ɧɚɡɜɢ ɡɚɝɚɥɶɧɢɯ ɩɨɧɹɬɶ, ɬɚ ɧɨɦɟɧɤɥɚɬɭɪɧɿ ɧɚɣɦɟɧɭɜɚɧɧɹ — ɧɚɡɜɢ, ɹɤɿ ɨɡɧɚɱɚɸɬɶ ɨɞɢɧɚɪɧɿ ɩɨɧɹɬɬɹ. ɋɭɤɭɩɧɿɫɬɶ ɧɨɦɟɧɤɥɚɬɭɪɧɢɯ ɧɚɣɦɟɧɭɜɚɧɶ ɭ ɦɟɠɚɯ ɩɟɜɧɨʀ ɤɥɚɫɢɮɿɤɚɰɿɣɧɨʀ ɫɢɫɬɟɦɢ ɭɬɜɨɪɸɽ ɜɿɞɩɨɜɿɞɧɭ ɧɨɦɟɧɤɥɚɬɭɪɭ. ȱɫɧɭɸɬɶ ɛɨɬɚɧɿɱɧɚ, ɚɧɚɬɨɦɿɱɧɚ, ɯɿɦɿɱɧɚ, ɡɨɨɥɨɝɿɱɧɚ, ɝɿɫɬɨɥɨɝɿɱɧɚ, ɦɿɤɪɨɛɿɨɥɨɝɿɱɧɚ ɥɚɬɢɧɫɶɤɿ ɦɿɠɧɚɪɨɞɧɿ ɧɨɦɟɧɤɥɚɬɭɪɢ.

ɋɭɱɚɫɧɚ ɮɚɪɦɚɰɟɜɬɢɱɧɚ ɬɟɪɦɿɧɨɥɨɝɿɹ ɰɟ ɪɟɡɭɥɶɬɚɬ ɛɚɝɚɬɨɜɿɤɨɜɨɝɨ ɪɨɡɜɢɬɤɭ ɬɟɨɪɟɬɢɱɧɨʀ ɬɚ ɩɪɚɤɬɢɱɧɨʀ ɮɚɪɦɚɰɿʀ, ɛɚɝɚɬɶɨɯ ɫɩɟɰɿɚɥɶɧɢɯ ɞɢɫɰɢɩɥɿɧ, ɹɤɿ ɜɢɜɱɚɸɬɶ ɞɨɫɥɿɞɠɟɧɧɹ, ɜɢɪɨɛɧɢɰɬɜɨ ɬɚ ɡɚɫɬɨɫɭɜɚɧɧɹ ɥɿɤɚɪɫɶɤɢɯ ɡɚɫɨɛɿɜ. ȼɨɧɚ ɫɤɥɚɞɚɽɬɶɫɹ ɡ ɬɟɪɦɿɧɨɥɨɝɿɱɧɢɯ ɩɿɞɫɢɫɬɟɦ ɰɿ-

13

ɥɨɝɨ ɪɹɞɭ ɨɛɥɚɫɬɟɣ ɡɧɚɧɶ. ɍ ɤɭɪɫɿ ɮɚɪɦɚɰɟɜɬɢɱɧɨʀ ɥɚɬɢɧɢ ɜɢɜɱɚɸɬɶɫɹ: 1) ɮɚɪɦɚɤɨɥɨɝɿɱɧɚ ɧɨɦɟɧɤɥɚɬɭɪɚ, ɹɤɚ ɜɤɥɸɱɚɽ ɜ ɫɟɛɟ ɧɚɡɜɢ ɝɪɭɩ ɥɿɤɚɪɫɶɤɢɯ ɡɚɫɨɛɿɜ (cardiaca — ɫɟɪɰɟɜɿ, sedativa — ɡɚɫɩɨɤɿɣɥɢɜɿ ɬɚ ɿɧ.), ɧɨɦɟɧɤɥɚɬɭɪɧɿ ɧɚɣɦɟɧɭɜɚɧɧɹ ɨɤɪɟɦɢɯ ɥɿɤɚɪɫɶɤɢɯ ɩɪɟɩɚɪɚɬɿɜ (Aethazolum, Aspirinum, Octoestrolum ɬɚ ɿɧ.) ɬɚ ɫɬɚɧɞɚɪɬɧɿ ɪɟɰɟɩɬɭɪɧɿ ɮɨɪɦɭɥɸɜɚɧɧɹ ɣ ɜɢɪɚɡɢ; 2) ɦɿɠɧɚɪɨɞɧɚ ɥɚɬɢɧɫɶɤɚ ɛɨɬɚɧɿɱɧɚ ɧɨɦɟɧɤɥɚɬɭɪɚ ɪɚɡɨɦ ɡ ɮɚɪɦɚɤɨɝɧɨɫɬɢɱɧɨɸ ɬɟɪɦɿɧɨɥɨɝɿɽɸ, ɳɨ ɫɤɥɚɞɚɽɬɶɫɹ ɡ ɧɚɣɦɟɧɭɜɚɧɶ ɮɚɪɦɚɤɨɝɧɨɫɬɢɱɧɢɯ ɨɛ’ɽɤɬɿɜ (ɨɪɝɚɧɿɜ ɪɨɫɥɢɧ, ɩɪɨɞɭɤɬɿɜ ɪɨɫɥɢɧɧɨɝɨ ɬɚ ɬɜɚɪɢɧɧɨɝɨ ɩɨɯɨɞɠɟɧɧɹ); 3) ɬɟɪɦɿɧɨɥɨɝɿɹ ɮɚɪɦɚɰɟɜɬɢɱɧɨʀ ɯɿɦɿʀ (ɬɪɢɜɿɚɥɶɧɿ ɧɚɡɜɢ ɫɢɧɬɟɬɢɱɧɢɯ ɥɿɤɚɪɫɶɤɢɯ ɡɚɫɨɛɿɜ ɬɚ ɦɿɠɧɚɪɨɞɧɚ ɧɨɦɟɧɤɥɚɬɭɪɚ ɞɟɹɤɢɯ ɯɿɦɿɱɧɢɯ ɫɩɨɥɭɤ — ɤɢɫɥɨɬ, ɨɤɫɢɞɿɜ ɬɚ ɫɨɥɟɣ); 4) ɬɟɯɧɨɥɨɝɿɱɧɚ ɬɟɪɦɿɧɨɥɨɝɿɹ (ɧɚɡɜɢ ɮɨɪɦ ɥɿɤɿɜ ɬɚ ɝɚɥɟɧɨɜɢɯ ɩɪɟɩɚɪɚɬɿɜ, ɜɢɪɨɛɧɢɱɢɯ ɬɚ ɚɩɬɟɱɧɢɯ ɩɪɨɰɟɫɿɜ ɿ ɨɩɟɪɚɰɿɣ; 5) ɦɟɞɤɨ-ɛɿɨɥɨɝɿɱɧɚ ɬɟɪɦɿɧɨɥɨɝɿɹ.

Ɉɜɨɥɨɞɿɧɧɹ ɨɫɧɨɜɚɦɢ ɥɚɬɢɧɫɶɤɨʀ ɝɪɚɦɚɬɢɤɢ, ɡɧɚɧɧɹ ɨɡɧɚɱɟɧɨɝɨ ɥɟɤɫɢɱɧɨɝɨ ɦɿɧɿɦɭɦɭ, ɝɪɟɤɨ-ɥɚɬɢɧɫɶɤɢɯ ɫɥɨɜɨɬɜɿɪɧɢɯ ɟɥɟɦɟɧɬɿɜ ɬɚ ɫɬɪɭɤɬɭɪɢ ɫɩɟɰɿɚɥɶɧɢɯ ɬɟɪɦɿɧɿɜ ɡɚɛɟɡɩɟɱɭɸɬɶ ɩɪɨɮɟɫɿɣɧɭ ɬɟɪɦɿɧɨɥɨɝɿɱɧɭ ɝɪɚɦɨɬɧɿɫɬɶ ɦɚɣɛɭɬɧɶɨɝɨ ɫɩɟɰɿɚɥɿɫɬɚ-ɮɚɪɦɚɰɟɜɬɚ.

Invia est in medicina via sine lingua Latina. — ɇɟɦɚɽ ɲɥɹɯɭ ɜ ɦɟɞɢ-

ɰɢɧɿ ɛɟɡ ɥɚɬɢɧɫɶɤɨʀ ɦɨɜɢ.

14

1. ɍɫɿ ɩɪɢɝɨɥɨɫɧɿ ɩɟɪɟɞ ɛɭɤɜɨɸ [ɟ] ɜɢɦɨɜɥɹɸɬɶɫɹ ɬɜɟɪɞɨ.

2. Ȼɭɤɜɚ J, j ɧɟ ɜɠɢɜɚɽɬɶɫɹ ɜ ɫɥɨɜɚɯ ɝɪɟɰɶɤɨɝɨ ɩɨɯɨɞɠɟɧɧɹ, ɬɚɤ ɹɤ ɬɚɦ ɧɟ ɛɭɥɨ ɡɜɭɤɚ [ɣ]: Iodum [ɣóɞɭɦ].

3.Ȼɭɤɜɚ K, k ɡɭɫɬɪɿɱɚɽɬɶɫɹ ɪɿɞɤɨ, ɭ ɫɥɨɜɚɯ ɧɟɥɚɬɢɧɫɶɤɨɝɨ ɩɨɯɨɞɠɟɧɧɹ, ɚ ɬɚɤɨɠ ɭ ɬɢɯ ɜɢɩɚɞɤɚɯ, ɤɨɥɢ ɩɨɬɪɿɛɧɨ ɜɢɦɨɜɢɬɢ ɡɜɭɤ [k] ɩɟɪɟɞ ɡɜɭɤɚɦɢ [e] ɚɛɨ

[i]: hypoglykaemicus [ɝɿɩɨʉɥɿɤéɦɿɤɭɫ].

4.Ȼɭɤɜɚ Y, y ɜɠɢɜɚɽɬɶɫɹ ɬɿɥɶɤɢ ɜ ɫɥɨɜɚɯ ɝɪɟɰɶɤɨɝɨ ɩɨɯɨɞɠɟɧɧɹ. Ⱦɨ ɥɚɬɢɧɫɶɤɨɝɨ ɚɥɮɚɜɿɬɭ ɜɨɧɚ ɜɜɟɞɟɧɚ ɞɥɹ ɩɟɪɟɞɚɱɿ ɝɪɟɰɶɤɨʀ ɛɭɤɜɢ u (ɿɩɫɢɥɨɧ).

16

§2. DzȓȈșȐȜȭȒȈȞȭȧ ȏȊțȒȭȊ

ɍɥɚɬɢɧɫɶɤɿɣ ɦɨɜɿ ɡɜɭɤɢ ɞɿɥɹɬɶɫɹ ɧɚ ɝɨɥɨɫɧɿ ɬɚ ɩɪɢɝɨɥɨɫɧɿ. Ƚɨɥɨɫɧɢɦ ɡɜɭɤɚɦ ɜɿɞɩɨɜɿɞɚɸɬɶ ɛɭɤɜɢ: a, e, i, o, u, y. ɉɪɢɝɨɥɨɫɧɢɦ ɡɜɭɤɚɦ ɜɿ-

ɞɩɨɜɿɞɚɸɬɶ ɛɭɤɜɢ: b, c, d, f, g, h, j, k, l, m, n, p, q, r, s, t, v, x, z.

§ 3. ǬȐȋȘȈȜȐ

Ⱦɢɝɪɚɮɨɦ ɧɚɡɢɜɚɽɬɶɫɹ ɫɩɨɥɭɱɟɧɧɹ ɩɪɢɝɨɥɨɫɧɢɯ, ɹɤɟ ɜɢɦɨɜɥɹɽɬɶɫɹ ɹɤ ɨɞɢɧ ɡɜɭɤ. ɍ ɥɚɬɢɧɫɶɤɿɣ ɦɨɜɿ ɜɠɢɜɚɸɬɶɫɹ ɬɚɤɿ ɞɢɝɪɚɮɢ ɝɪɟɰɶɤɨɝɨ ɩɨɯɨɞɠɟɧɧɹ:

ch — [ɯ] Chloroformium [ɯɥɶɨɪɨɮóɪɦɿɭɦ] — ɯɥɨɪɨɮɨɪɦ ph — [ɮ] pharmaceuta [ɮɚɪɦɚɰéɭɬɚ] — ɮɚɪɦɚɰɟɜɬ

rh — [ɪ] Rheum [ɪéɭɦ] — ɪɟɜɿɧɶ

th — [ɬ] therapia [ɬɟɪɚɩíɚ] — ɥɿɤɭɜɚɧɧɹ

§ 4. ǬȐȜȚȖȕȋȐ

Ⱦɢɮɬɨɧɝɨɦ ɧɚɡɢɜɚɽɬɶɫɹ ɫɩɨɥɭɱɟɧɧɹ ɞɜɨɯ ɝɨɥɨɫɧɢɯ ɛɭɤɜ ɜ ɨɞɧɨɦɭ ɫɤɥɚɞɿ. ȼɿɧ ɦɨɠɟ ɜɢɦɨɜɥɹɬɢɫɹ ɹɤ ɨɞɢɧ ɡɜɭɤ (ɦɨɧɨɮɬɨɧɝ), ɚɛɨ ɹɤ ɞɜɚ ɡɜɭɤɚ (ɜɥɚɫɧɟ ɞɢɮɬɨɧɝ).

ɍɥɚɬɢɧɫɶɤɿɣ ɦɨɜɿ ɪɨɡɪɿɡɧɹɸɬɶ ɱɨɬɢɪɢ ɞɢɮɬɨɧɝɢ, ɹɤɿ ɜɢɦɨɜɥɹɸɬɶɫɹ ɬɚɤɢɦ ɱɢɧɨɦ:

ɚɟ — ɹɤ ɭɤɪɚʀɧɫɶɤɢɣ [ɟ]: aether [éɬɟɪ] — ɟɮɿɪ

ɨɟ — ɩɪɢɛɥɢɡɧɨ ɹɤ ɭɤɪɚʀɧɫɶɤɢɣ [ɟ] ɱɢ ɧɿɦɟɰɶɤɢɣ [ö]: pharmacopoea [ɮɚɪɦɚɤɨɩéɚ] — ɮɚɪɦɚɤɨɩɟɹ, oedema [ɟɞéɦɚ] ɚɛɨ [öɞéɦɚ] — ɟɞɟɦɚ,

ɧɚɛɪɹɤ

eu — ɹɤ ɭɤɪɚʀɧɫɶɤɢɣ [eɭ] (ɡ ɤɨɪɨɬɤɢɦ ɭ): Europɚeus [ɟɭɪɨɩéɭɫ] — ɽɜɪɨɩɟɣɫɶɤɢɣ

au — ɹɤ ɭɤɪɚʀɧɫɶɤɢɣ [aɭ] (ɡ ɤɨɪɨɬɤɢɦ ɭ): Aurum [áɭɪɭɦ] — ɡɨɥɨɬɨ əɤɳɨ ɛɭɤɜɨɫɩɨɥɭɱɟɧɧɹ ɚɟ ɿ ɨɟ ɧɟ ɫɬɚɧɨɜɥɹɬɶ ɞɢɮɬɨɧɝɚ, ɬɨɛɬɨ ɝɨɥɨɫɧɿ ɜ ɧɶɨɦɭ ɜɿɞɧɨɫɹɬɶɫɹ ɞɨ ɪɿɡɧɢɯ ɫɤɥɚɞɿɜ, ɧɚɞ ɛɭɤɜɨɸ ɟ ɫɬɚɜɢɦɨ ɞɜɿ ɤɪɚɩɤɢ — ɺ. ɍ ɬɚɤɢɯ ɜɢɩɚɞɤɚɯ ɰɿ ɛɭɤɜɨɫɩɨɥɭɱɟɧɧɹ ɜɢɦɨɜɥɹɸɬɶɫɹ ɹɤ

[ɚɟ] ɿ [ɨɟ]: Aloɺ [áɥɶɨɟ] — ɚɥɨɟ, ɫɚɛɭɪ; aɺr [áɟɪ] — ɩɨɜɿɬɪɹ.

§5. ǯȈȗȈȔ’ȧȚȈȑȚȍ ȋȘȍȞȤȒȭ șȓȖȊȖȚȊȭȘȕȭ ȍȓȍȔȍȕȚȐ

ɍɮɚɪɦɚɰɟɜɬɢɱɧɿɣ ɬɟɪɦɿɧɨɥɨɝɿʀ ɛɚɝɚɬɨ ɫɥɿɜ ɝɪɟɰɶɤɨɝɨ ɩɨɯɨɞɠɟɧɧɹ.

ɍɧɚɣɦɟɧɭɜɚɧɧɹɯ ɩɪɟɩɚɪɚɬɿɜ ɱɚɫɬɨ ɜɠɢɜɚɸɬɶɫɹ ɝɪɟɰɶɤɿ ɫɥɨɜɨɬɜɿɪɧɿ ɟɥɟɦɟɧɬɢ.

Ɂɚɩɚɦ’ɹɬɚɣɬɟ ɧɚɩɢɫɚɧɧɹ ɞɟɹɤɢɯ ɱɚɫɬɨ ɜɠɢɜɚɧɢɯ ɭ ɮɚɪɦɚɰɟɜɬɢɱɧɢɯ ɿ ɦɟɞɢɱɧɢɯ ɬɟɪɦɿɧɚɯ ɩɪɟɮɿɤɫɿɜ ɿ ɤɨɪɟɧɿɜ ɝɪɟɰɶɤɨɝɨ ɩɨɯɨɞɠɟɧɧɹ, ɜ ɹɤɢɯ ɩɢɲɭɬɶ ɛɭɤɜɭ ɭ, ɞɢɝɪɚɮɢ ɬɚ ɞɢɮɬɨɧɝɢ:

17

18

1.ɋɤɿɥɶɤɢ ɛɭɤɜ ɭ ɥɚɬɢɧɫɶɤɨɦɭ ɚɥɮɚɜɿɬɿ?

2.əɤɚ ɛɭɤɜɚ ɧɿɤɨɥɢ ɧɟ ɜɠɢɜɚɽɬɶɫɹ ɜ ɫɥɨɜɚɯ ɝɪɟɰɶɤɨɝɨ ɩɨɯɨɞɠɟɧɧɹ?

3.əɤɚ ɛɭɤɜɚ ɜɠɢɜɚɽɬɶɫɹ ɬɿɥɶɤɢ ɜ ɫɥɨɜɚɯ ɝɪɟɰɶɤɨɝɨ ɩɨɯɨɞɠɟɧɧɹ?

4.ɓɨ ɬɚɤɟ ɞɢɮɬɨɧɝ? ɋɤɿɥɶɤɢ ɞɢɮɬɨɧɝɿɜ ɭ ɥɚɬɢɧɫɶɤɿɣ ɦɨɜɿ? ɇɚɡɜɿɬɶ ɿ ɜɢɦɨɜɬɟ ʀɯ.

5.ɓɨ ɬɚɤɟ ɞɢɝɪɚɮ? ɇɚɡɜɿɬɶ ɿ ɜɢɦɨɜɬɟ ɞɢɝɪɚɮɢ, ɹɤɿ ɜɠɢɜɚɸɬɶɫɹ ɭ ɥɚɬɢɧɫɶɤɿɣ ɦɨɜɿ.

6.əɤɢɦɢ ɛɭɤɜɚɦɢ ɩɟɪɟɞɚɽɬɶɫɹ ɧɚ ɩɢɫɶɦɿ ɡɜɭɤ [ɿ]?

7.əɤ ɜɢɦɨɜɥɹɽɬɶɫɹ ɛɭɤɜɚ ɫ? ȼ ɹɤɢɯ ɩɨɡɢɰɿɹɯ?

8.əɤ ɦɨɠɟ ɜɢɦɨɜɥɹɬɢɫɹ ɛɭɤɜɚ s? ȼ ɹɤɢɯ ɩɨɡɢɰɿɹɯ?

9.əɤ ɜɢɦɨɜɥɹɽɬɶɫɹ ɛɭɤɜɚ l?

10.ɇɚɡɜɿɬɶ ɨɫɨɛɥɢɜɿɫɬɶ ɜɠɢɜɚɧɧɹ ɛɭɤɜɢ q.

11.əɤ ɱɢɬɚɽɬɶɫɹ ɛɭɤɜɨɫɩɨɥɭɱɟɧɧɹ ti?

§ 7. ǪȗȘȈȊȐ

I. ɉɪɨɱɢɬɚɣɬɟ ɜɝɨɥɨɫ, ɡɜɟɪɧɿɬɶ ɭɜɚɝɭ ɧɚ ɜɢɦɨɜɭ ɞɢɮɬɨɧɝɿɜ ae, oe, au, eu:

Octoestrólum, Oestradiólum, Haematogénum, paediáter, idáeus, oedéma, áɺr, Aɺvítum, pro roentgéno, purpúreus, Áurum, áureus, Raunatínum, Rhéum, Hippóphaɺ, seu, praescríbere, áuctor, Foenículum, Eucalýptus, Hieróchloɺ, Leucogénum, Eucómmia, Cratáegus, audíre, lúteus, Áloɺ.

II. ɉɪɨɱɢɬɚɣɬɟ, ɡɜɟɪɧɿɬɶ ɭɜɚɝɭ ɧɚ ɜɢɦɨɜɭ ɞɢɝɪɚɮɿɜ ch, ph, th, rh:

chóle, Phósphorus, Théa, rhizóma, Rhéum, Orthosíphon, Chlórum, Rhámnus cathártica, Líthium, Chamomílla, phóbia, Rhus, Thiopentálum, Thyreoidínum, pharmacopóea, chárta, Chenopódium, Schizándra, Méntha, Chína.

III. ɉɪɨɱɢɬɚɣɬɟ, ɡɜɟɪɧɿɬɶ ɭɜɚɝɭ ɧɚ ɜɢɦɨɜɭ ɛɭɤɜɢ ɫ:

céra, scátula, sácculus, coerúleum, Cítrus, Cacáo, Cucúrbita, cytológia, Tetracyclínum, Cimicifúga, bácca, báccae, baccárum, báccis, médicus, médici, médico, Rícinus, Acácia, cíto, salicýlicus, vaccínum, decóctum, Sálvia, Cinnamómum cámphora, Cássia, Caléndula, Centáurea cyánus, cum, ácidum, gúmmi Armeníacae.

IV. ɉɪɨɱɢɬɚɣɬɟ, ɡɜɟɪɧɿɬɶ ɭɜɚɝɭ ɧɚ ɜɢɦɨɜɭ ɛɭɤɜ j, i:

majális, Iódum, medicátus, jécur, jaborándi, Juníperus, Júglans, Iodinólum, adjúvans, májor, Tríticum, Línum.

V. ɉɪɨɱɢɬɚɣɬɟ, ɡɜɟɪɧɿɬɶ ɭɜɚɝɭ ɧɚ ɜɢɦɨɜɭ ɛɭɤɜ h, g:

Hydrárgyrum, hómo, hormónum, Hydrogénium, Sénega, éxtraho, Haematogénum, coggýgria, Urgínea, Heliánthus, Gossýpium, glándula, gémma, hóra, adhibére, gútta, gangraéna.

19

VI. ɉɪɨɱɢɬɚɣɬɟ, ɡɜɟɪɧɿɬɶ ɭɜɚɝɭ ɧɚ ɜɢɦɨɜɭ ɛɭɤɜɢ k:

Kálium, Kalánchoɺ, kéfir, hypoglykaémicus, Vikasólum, Schostacóvsky.

VII. ɉɪɨɱɢɬɚɣɬɟ, ɡɜɟɪɧɿɬɶ ɭɜɚɝɭ ɧɚ ɜɢɦɨɜɭ ɛɭɤɜɢ s:

séu, Rósa, Insulínum, síccus, súccus, súccis, Sálep, púlsus, pásta, scríbere, Capsélla búrsa-pastóris, sinapismáta, Scutellária, Artemísia absínthium, Gínseng, mássa, pásta, sérum, antidysentéricus, úsus, díes, emplástrum.

VIII. ɉɪɨɱɢɬɚɣɬɟ, ɡɜɟɪɧɿɬɶ ɭɜɚɝɭ ɧɚ ɜɢɦɨɜɭ ɛɭɤɜɨɫɩɨɥɭɱɟɧɶ qu, ngu:

Quércus, quínque, áqua, liquefáctum, língua, unguéntum, Sanguisórba, sublinguális.

IX. ɉɪɨɱɢɬɚɣɬɟ, ɡɜɟɪɧɿɬɶ ɭɜɚɝɭ ɧɚ ɜɢɦɨɜɭ ɛɭɤɜɨɫɩɨɥɭɱɟɧɧɹ ti:

solútio, míxtio, combústio, Tília, Tormentílla potentílla, factítium, destillátio, Gentiána, Liquirítia, annotínus, Stróntium, sterilisátio, substántia.

X. ɉɪɨɱɢɬɚɣɬɟ, ɡɜɟɪɧɿɬɶ ɭɜɚɝɭ ɧɚ ɜɢɦɨɜɭ ɛɭɤɜ z, x:

Orýza, cɚlx, exsiccáre, Echinopánax, mixtúra, Taráxacum, Aethazólum, Zéa, Zíncum, rádix, Oxycóccus, lex, benzóicum, bórax, axúngia, Glycyrrhíza, Fílix, faex, Cocarboxylása.

XI. ɉɪɨɱɢɬɚɣɬɟ, ɩɨɹɫɧɿɬɶ ɩɪɚɜɢɥɚ ɱɢɬɚɧɧɹ, ɜɢɞɿɥɢɬɶ ɝɪɟɰɶɤɿ ɬɟɪɦɿɧɨɟɥɟɦɟɧɬɢ, ɞɟ ɰɟ ɦɨɠɥɢɜɨ:

Synoestrólum, arvénsis, líquor, Anaesthesínum, Norsulfazólum, Iodolipólum, glykaémɿa, cóquere, extráctum, butýrum, officína, básis, pínguis, Strophánthus, antíquus, exémplar, elíxir, Períploca, infúsum, Erythromycínum, Cyclopropánum, Scopólia, gratíola, fríctio, inhalátio, saépe, aegróta, gargarísma, ménsa, vása, Doxycyclínum, Diaphyllínum, Dexamethasón, Dipyridamólum, Cycloplatín, Dihydrál, hypertrophía, dystonía, sýnthesis, Diaethylstilboestrólum, Syntocaín, Pyranál, injéctio.

§ 8. dzȍȒșȐȟȕȐȑ ȔȭȕȭȔțȔ

aegrota, ae f — ɯɜɨɪɚ ampulla, ae f — ɚɦɩɭɥɚ aqua, ae f — ɜɨɞɚ capsula, ae f — ɤɚɩɫɭɥɚ herba, ae f — ɬɪɚɜɚ Iodum, i n — ɣɨɞ

medicina, ae f — ɦɟɞɢɰɢɧɚ planta, ae f — ɪɨɫɥɢɧɚ tabuletta, ae f — ɬɚɛɥɟɬɤɚ

ɇɚɡɜɢ ɪɨɫɥɢɧ

Belladonna, ae f — ɤɪɚɫɚɜɤɚ, ɛɟɥɚɞɨɧɚ

Mentha, ae f — ɦ’ɹɬɚ

Rosa, ae f — ɲɢɩɲɢɧɚ, ɬɪɨɹɧɞɚ

Valeriana, ae f — ɜɚɥɟɪɿɚɧɚ

20