Песні Беласточчыны (Беларуская народная творчасць) - 1997

I зышліся да й суседзі, сталі гаварыці:

—I твой прымак і мой прымак не хочуць рабіці. Наслухаўся прымачэнька ў сенях за дзвярыма, Зайшоў ў белую святліцу — заліўся слязіма:

—Будзе мяне, будзе мяне жонка спамінаці,

Як я буду сівы волы з дубровае гнаці. Зарыкалі сівы волы, з дубровае йдучы, Заплакала мая жонка, пасцельку сцялючы.

Пасцель бела, пасцель бела, пасцель пухавая — Мая жонка пасцель сцеле, слязьмі палівае.

566.Цвіла, цвіла чарэшанька, той ягад не мае.

Хто ў прымаках не бывае, той гора не знае.* А я ў прымаках бывалы — усё гора знаю: Кулачэнькі пад галову то й спаці лягаю.

— Ой, спіш прымак, спіш прымак, пара ўжо ўставаці: Запрагай сівыя волы — ідзі ў поле араці.

Арэ прымак, арэ прымак, на шлях паглядае:

—Чужы жонкі абед нясуць, а мая сняданне. Дае жонка абедаці — абед той без солі, Зажурыўся прымачэнька без шчасця, без долі.

—Як не хочаш абедаці — еш хлеб з вадою, Запрагай сівыя волы — прыязджай дадому. Едзе прымак, едзе прымак і ў трубачку свішча.

Кожны другі радок паўтараецца.

290

—Хавай, доньку, варэнікі — едзе прымачышча. Ідзе прымак, ідзе прымак, на парог ступае — Яму цёшча з сямі місак абед злівае.

Едзе прымак, едзе прымак, не ўспеў з воза злезці, Яму цёшча наказуе: "Нясі свінням есці!"

—Бадай свінні паздыхалі, а хата згарэла,

Як мне тая прымацкая доля надаела! Вышлі сусед з суседкаю, сталі гаварыці:

— I твой прымак, і мой прымак не ўмеюць рабіці.

567. Ой, сядзіць дзяўчына за столікам, Як пышна баяранька, А каля яе — хлопчык яе, Як вечна сіротанька.

Ой, будзе-будзе той баяраньцы Ад тае сіротанькі — Вісяць канчукі ў чатыры пучкі На тую баяраньку.

Ой, будзе-будзе біці, Будзе-будзе навучаці,

На сваю руку наварачаці — Пыханькі выганяці!

568. Прапіла маці дачку Ды за адну гадзіначку, За адну гадзіначку, За адну нядзелечку.

А ў нядзелю рано Сіне мора грала,

Там дзеванька патанала. Ручкі раскінула, Да матулі гукнула:

— Ой, матуленька мая, Выратуй мяне з мора. Выратуй мяне з мора Ды з вялікага гора.

— Чым цябе ратаваць: Ці чаўном, ці вяслом?

Цябе нядоленька спаткнула —

291

Усіне мора ўпіхнула,

Усіне мора ды ў вялікае гора. Мусіш, дзіцятка, гараваці, Усім суседзям дакучаці — Хлеба-солі пазычаці.

569.Любіў мяне бацька, як быліну ў полі — Аддала ж мяне маці ў вяліку нядолю.

Ой, маці, маці, што ты нагадала, Што за нялюбага жыці аддала?

Ці ты мяне, маці, у барвінку купала, Ці ты, купаючы, маю долю праклінала?

Ці ты мяне, маці, на рынку купіла, Што ты мяне, маці, навек загубіла?

Каб ты мяне, маці, лепей утапіла, Як ты мяне, маці, навек затраціла.

Лепей, мая маці, гарачы камень грызці, Як з нялюбым вячэраці сесці.

570. Ой, выйду я, выйду на крутую гору. Ой, гляну я, гляну на быструю воду. Ой, я думала, што то Дунай гудзе, А то мой міленькі з карчомкі ідзе.

Ая, маладзюсенькая, ды спужалася —

Уновай каморы за скрыню схавалася.

571.Ой, даўно-даўно я ў роду была!

Ужо тая сцяжэнька дзярном зарасла. Ой, не так дзярном, як шыпшынаю,

292

Дзе я хадзіла та й дзяўчынаю. Ой, як я захачу, дзярно патапчу

I да свайго баценькі арлом залячу. Ой, не так арлом, як арліцаю, Тою сіваю зязюліцаю.

Ой, сяду, сяду ў бацькавым саду, На той вішаньцы, што з краю. Стану каваці — усёй сад развесялю, Стану плакаці — усёй ліст абалью. Чуе баценька, з карчомкі ідучы: Зязюля куе, ў садзе седзячы. Прыйшоў у хату, стаў гаварыці:

— Ой, маці, маці, што нам Бог дае — У нашым садзе зязюля куе?

Ой, вазьмі, бацьку, хустку ядвабну, Ой, пайдзі і пасей пшанічку ярую. Як зязюля — пшанічку збярэ,

Як дзіцятка наша — хустаньку возьме.

572. Ой, Божа мой, Божа, Божа мой адзіны.

Не даў ты мне долі, Як маёй радзіне.

Аў мае радзіны Жыта і пшаніца,

Аў мяне, маладое, Куколь і мятліца. Як на маім полі

Пшаніца радзіла, То й тады да мяне Радзіна хадзіла.

Як на маім полі Куколь урадзіўся, То й тады ад мяне Ўвесь род адбіўся.

573. Ляцела зязюля цераз сад, куючы, Заплакаў Іванька, з вячоркаў ідучы. Прыходзіць дадому — не кажа нікому,

293

Кладавіцца спаці на белай краваці. Прыйшоў рана бацька, стаў Іваньку будзіці:

—Уставай, родны сыну, пойдземо гараці.

—Я не ўстану, не пайду гараці,

Бо не здужаю на валы гукаці. Прыйшоў яго брацец і пачаў прасіці:

— Уставай, родны браце, пойдземо касіці.

—Я не ўстану, не пайду касіці, Бо не здужаю косаньку насіці. Прыйшла яго маці, стала наракаці:

—Было табе, сынку, дзяўчат не кахаці.

574.— Ой, два нас, два нас, матулю, два нас,

Ой, аддай, аддай сваю дочаньку за нас.

— Ой не для вас я дочку гадавала, Каб за вас яе аддавала.

Гадавала яе для млынаровага сына, Каб на яе камень і вада рабіла.

Выйду я за сад — Дунай воду калыша, Дзесь мой браточак, дзесь мой міленькі да мяне лісты піша. Ой, адзін піша, другі адсылае:

"Дзесь тут сястронка наша родная, а ў гасціне не бывае".

576. Далёка чуваці такую навіну: Забілі Петруся, забілі ў Жыліне.

— А за што забілі, за якую віну?

— Што сваю мае, чужую кахае.

Чатыры служанкі пані па Петруся слала, А за пятым разам сама паехала:

— Кінь, Пятрусь, у полі араці —

294

Я ў баценька спала ў пярынах,

Аў цябе, басата, у гарахавінах!

578.Ляцела зязюля цераз сад, куючы, Плакала дзяўчына, за старога йдучы.

—Умры, стары, умры — за маладога выйду, То, можа, я сабе шчасце-долю знайду.

— Устань, стары, з ямы, глянь на мае раны, Што мне нарабіў малады каханы.

579.Пяюць, пяюць першы куры —

Яў карчомцы іГю. Другі куры заспявалі —

Яй не думаю.

Трэці куры заспявалі — Я з карчомкі йду. Судосіла дзевярыка Ў вішнёвым саду:

— Братавая маладая, Жаль жа мне цябе — Нагатовіў твой міленькі Нагай на цябе.

— Дзевярыку-саколіку, Барані мяне, Ёсць у мяне пас ядвабны — Будзе для цябе.

296

584.Як пісара не любіці, як ён стройна ходзіць?

А ў пісара хлеб-мука і шынелька шырака,

298

585.Пры карчомцы ёлка — паднялася голька.

—Каб ты мужык добры быў — добры возічак зрабіў, Сяку-таку каламажку — вазіць жонку па кірмашку,

—Каб ты была добра жона, та й сядзела бы ты дома, Ой, пайду я да каморы — няма хлеба, ані солі, Пакуль есці наварыла — свіння дзверы паваліла.

299