Қондырғының техникалық жағдайын жорамалдау

Электротехникалық қондырғы оқшауламасының жағдайын бағалау уақыттың белгілі бір интервалында орындалған бірнеше өлшеудің нәтижесі бойынша анықтауға болады (бір алты ай аралығында). Өлшеудің нәтижелері бойынша оқшаулама кедергісінің өзгеру жылдамдығын анықтайды, содан кейін оқшауламаның шектік жағдайының болатын моментін анықтайды.

1 мысал. Кернеуі 220 В элекр торап бөлімінің оқшаулама кедергісі өлшеу өткізу кезінде 4 МОм тең. Келесі үш өлшеуді 6 ай интервалмен өткізген және келесідей мәндер көрсетті: 3,4; 2,8; 2,2 МОм. Параметр өзгеруінің жылдамдығын және оқшауламаның шектік жағдайының болатын әрекеттің моментін анықтау керек.

Техникалық жағдайдың өзгеру параметрінің өзгеру жылдамдығы:

[МОм/ай]

Шектік жағдайының болатын моменті (ПТЭ мен ПТБ ережелеріне сәйкес оқшаулама кедергісінің жіберілетін 1 МОм минимал мәнімен анықталады) Т = = 12 ай.

12 айдан кейін электр торабы бөлігінің оқшауламаның жағдайы орнатылған талаптарды қанағаттандырмайтын болып қалады. Көрсетілген мерзім өткеннен кейін берілген бөлім жөндеуге кетеді.

2 мысал. Электр қозғалтқыш оқшауламасының кедергісін өлшеу нәтижесінде 7.3 кестесінде келтірілген мәліметтер алынды.

7.3 кестесі – Оқшаулама кедергісін өлшеудің нәтижелері

Өлшеу нөмірі, Ni	1	2	3	4	5
Өлшеу нәтижелері Ri, МОм	100	75	50	30	10

Өлшеу айына бір рет өткізілді. Параметр өзгеруінің жылдамдығын және оқшауламаның шектік жағдайының болатын әрекетті моментін анықтау керек.

Техникалық жағдайдың параметрін өзгеру жылдамдығы:

[МОм/ай]

Шектік жағдайының болатын моменті (ПТЭ мен ПТБ ережелеріне сәйкес оқшаулама кедергісінің жіберілетін 0,5 МОм минимал мәнімен анықталады).

= 0,4 ай.

Оқшаулама кедергісінің осындай өзгеру жылдамдығы кезінде электр қозғалтқыш оқшауламасының шектік жағдайы 0,4 айдан кейін болады. Қондырғының жөндеу жоспарын құрған кезде оны ескеру қажет.

Жалпы түрде техникалық жағдай параметрінің өзгеру жылдамдығы келесі өрнек бойынша анықталуы мүмкін:

[МОм/ай]

Мұндағы R_из1, R_из2, R_из3, R_из(n-1), R_изn – оқшаулама кедергісінің өлшеу нәтижелері, МОм.

t - өлшеу өткізілетін уақыт интервалы, ай.

n – біріншіні есептемгенде өлшеу саны.

Жалпы түрде шектік жағдайдың болу моменті келесі өрнектен табылады (ол ПТЭ мен ПТБ ережелеріне сәйкес болуы тиіс):

ай

Мұндағы R_изn – оқшаулама кедергісін өлшеудің соңғы нәтижесі, МОм;

R_измест – МЕСТ талаптарына сәйкес электр қондырғы оқшауламасы кедергісінің жіберілетін мәні.

Модуль 2 Электр жабдықтарын техникалық эксплуатациялау

№ 8 Дәріс. Электр жабдық эксплуатация ұйымының негізгі

Техникалық эксплуатация негіздері

Электр жабдықтарының сенiмдi жұмысын қамтамасыз ету үшiн техникалық эксплуатациялау жүйесiн қолданады.

Техникалық эксплуатациялау жүйесiнің құрамына техникалық қызмет көрсету мен жөндеуде басшылыққа алынатын құжаттар, оны орындайтын мамандармен,олардың құрал-саймандары кiредi (ГОСТ 18322 -78). Жүйенің негiзгi мiндетi электр жабдықтарының негiзгi эксплуатациялық қасиеттерiн қалпында сақтау, немесе қалпына келтiру, яғни, оның жұмыс қабiлетiн сақтау, немесе қалпына келтiру.

Техникалық эксплуатациялау ережелеріне сәйкес, Техникалық қызмет көрсету мен жөндеу жүйелерi электр жабдықтары шаруашылықтың қай саласында пайдаланылса, сол салада құрылады. Техникалық эксплуатациялау жүйесін дұрыс ұйымдастыру үшін төмендегі сипаттамалардың дұрыс таңдалғаны маңызды.

• Техникалық эксплуатациялау принциптерi;

• Жөндеу циклының структурасы;

• Қызмет көрсету мен жөндеу жұмыстарының аралық мерзімі;

• Қызмет көрсету мен жөндеу жұмыстарының типтік құрапмы;

Жұмыстардың көлемі мен бағасы

Техникалық эксплуатациялау принциптері

Техникалық эксплуатациялаудың принциптерi деп, электр жабдықтарының қасиеттерiн тексеру немесе қалпына келтіру уақытын таңдау. Бұзылғаннан соң, сақтандыру, байқаудан соң сияқты техникалық эксплуатациялаудың үш принципi белгiлi.

• Бұзылғаннан соң принципіндетехникалық қызмет көрсету мен жөндеу жұмыстары электр жабдыјтары бұзылған соң ғана жүргiзiледi, яғни жоспарлы сақтандыру жұмыстары жүргiзiлмейдi.

• Сақтандыру принципіндетехникалық қызмет көрсету мен жөндеу жұмыстары электр жабдықтарының техникалық жағдайына қарамастан, жоспарлы түрде жүргiзiлiп тұрады. Сақтандыру принципі күнтiзбелiк және регламенттiк болып екi түрге бөлiнедi.

Күнтiзбелiк болған жағдайда сақтандыру шаралары электр жабдығының пайдалануына қарамастан, тек белгiлi уақыт өткеннен кейiн жүргiзiлiп тұрады.

Регламенттiк принцип бойынша сақтандыру шаралары белгiленген жұмыс көлемi орындалғаннан кейiн, яғни, электр жабдығының жүктелуi, оның тәулiктiк, маусымдық, жылдық жұмыс уақыттары ескерiлiп жүргiзiледi.

• Байқаудан соң принципіндетехникалық қызмет көрсету мен жөндеу жұмыстары электр жабдығының техникалық жағдайына байланысты жүргiзiледi, жоспарлы түрде тек байқау жұмыстары ғана атқарылады. Диагностикалыј байқаудың нәтижесi бойынша сақтандыру шараларын орындау мерзiмi белгiленедi.

Жөндеу циклының структурасы

Жөндеу циклының структурасы – техникалық эксплуатациялау кезiнде атқарылатын жұмыстардың жиынтығы мен тәртiбi. Негiзгi эксплуатациялық жұмыстар қатарына ГОСТ 18322-78 сәйкес техникалық қызмет көрсету (ТҚ), ағымдағы жөндеу (АЖ), күрделi жөндеу (КЖ) жатады.

• Техникалық қызмет көрсету (ТҚ)талапқа сай тасымалданатын, сақталатын, мiндетiне сай пайдаланылатын электр жабдығының ақаусыздығын немесе жұмыс қабiлетiн сақтауын қамтамасыз етуiне септiгiн тигiзетiн жұмыстардың жиынтығы.ТҚ - бұзылудың себебiн жою, немесе кiшiгiрiм ақауын жөндеу арқылы электр жабдығының жұмысқа қабiлетiн қамтамасыз етеді. ТҚ жұмыс орнында, технологиялық процестi тоқтатпай жүргiзiледi.

• Ағымдағы жөндеу (АЖ)бұйымның жұмыс қабiлетiн сақтау немесе қалпына келтiру үшiн жасалатын жөндеу, яғни электр жабдығының кейбiр негiзгi емес тетiктерiн ауыстыру немесе жөндеу. АЖ қажеттігі электр жабдықтарының барлық тетiктерiнiң берiктiгiнiң бiрдей еместiгiмен түсіндіріледі. АЖ кезінде берiктiгi төмен тетiктерiн уақтылы ауыстыру немесе жөндеу арқылы электр жабдығының жалпы жұмыс қабiлетiн сақтауын қамтамасыз етедi. АЖ жұмыс орнында немесе жөндеу шеберханасында жүргiзiледi.

• Күрделi жөндеу (КЖ)бұйымның барлық тетiктерiн, соның iшiнде негiзгi тетiктерiнiң де ақаусыздығын, жұмыс ресурсын толық немесе толыққа жуық қалпына келтiру үшiн жасалатын жөндеу. КЖ мамандандырылған жөндеу кәсiпорынында жүргiзiледi.

Жоғарыда айтылғаннегiзгi эксплуатациялық жұмыстардан басқа электр техникалық қызмет (ЭТҚ) мамандары кезекшiлiк-жедел қызмет көрсету, электр жабдықтарын консервациялау мен реконсервациялау, жұмысқа әзiрлеу мен қатар байқау, бақылау, өлшеу, сынау да жүргізеді.

Кезекшiлiк-жедел қызмет көрсету нәтижесiнде электр жабдығын жылдам жөндеу, технологиялық процесстiң талабына сәйкес, электр желiсiнен ажырату, ауыстырып қосу, электр сұлбасына өзгерiс енгiзуді қамтамасыз етедi.

Электр жабдықтары техникалық эксплуатациялау ережелерi бойынша, бiр ай мерзiмнен артық жұмыс iстемейтiн болса (iстеуге тиiс болмаса), қоймаға сақтауға қойылуға тиiс Ауыл шаруашылығы жағдайында электр жабдығы технологиялық объекте (машинада) қалдырылуы ықтимал, тек ол консервация, қайта жұмысқа қосыларда реконсервация жасалуға тиіс.

Жұмыстардың аралық мерзімі

Екi ағымдағы жөндеудiң аралығын немесе электр жабдығын эксплуатациялау басталғаннан бiрiншi ағымдағы жөндеуге дейiнгi аралықты жөндеу аралық мерзiм деп атайды.

Екi күрделi жөндеудiң аралығы немесе электр жабдығын эксплуатациялау басталғаннан бiрiншi күрделi жөндеуге дейiнгi аралық – жөндеу циклы деп аталады

Жұмыстардың аралық мерзімі:

• Техникалық эксплуатациялау бұзылғаннан соң принципi бойынша жүргiзiлетiн болса, жөндеу немесе қалпына келтiру жұмыстары қажетiне қарай жүргiзiледi.

• Техникалық эксплуатациялау байқаудан соң принципi бойынша жүргiзiлсе, жұмыстардың аралық мерзімі электр жабдығының техникалық жағдайына және ЭТҚ мамандарының мүмкіншілігіне байланысты болады.

• Сақтандыру принципi қолданылған жағдайда, сақтандыру жұмыстарын жүргiзудің аралық мерзiмiн анықтау үшiн, тиiмдiлiк критериін пайдаланады. Тиiмдiлiк критериі ретiнде келтiрiлген меншiктi шығынды, яғни жұмыстың бiр өлшемiне (мөлшерiне) келтiрiлген шығынды (теңге/кВт. сағ.) алады.

- қалпына келтіргіш жұмыс техникалық эксплуатациялауы тоқтаудан кейінгі жанында қажеттілік өлшемімен орындайды.

- техникалық эксплуатациялау тексеруден кейінгі жанында мерзімділік электр жабдық күй - жағдайынан тәуелді болады, сонымен қатар электромонтерлердің жұмыс бастылығынан.

- профилактикалық жұмыстар жанында мерзімділік анықтайды, эксплуатациялау нәтижелілігі қабылданған белгісінен аралап шыға, істеген жұмыс бірлігіне келтірілген шығындар мысалы. Жұмыстардың мерзімділік есеп-қисап үлгісі келесі слайдта қаралған.

Кезек жоспарлы ағымдағы жөндеулер аралық электр жабдық жұмыс күнтізбелік дәуірі немесе эксплуатациялау басынан біріншінің жоспарлы жөндеуді дәуірмен жөндеу аралықдеп атайды .

Күрделі жөндеулер аралық, күнтізбелік ұзақтық немесе эксплуатациялау басынан біріншінің күрделі жөндеуді жөндейтін циклмен атайды.

Жөндейтін цикл құрылымы электр жабдық түрінен тәуелді болады және шарттардың оның эксплуатациялаудың.

З_ТҚ – сақтандыру жұмыстарына қажетті шығын;

З_КЖ – күрделі жөндеуге қажетті шығын;

У_Т – технологиялық шығын (зиян);

З – жалпы шығын;

Т_П – сақтандыру жұмыстарының аралық мерзімі.

8.1 сурет - Электр жабдық эксплуатациялауына келтірілген шығындардың графигы

Электр жабдығын сақтандыру жұмыстарына қажетті шыЈын З_ТҚ, күрделi жөндеуге жұмсалатын шығын З_КЖ, электр жабдығын тоқтатқаннан өндiрiстiң көретін зияны немесе технологиялық шығын У_Т. Сақтандыру жұмыстарының оптимал аралық мерзімі Т_ОПТжалпы шығын, яғни барлық шығындардың қосындысының ең аз мәніне сәйкес келеді. Сајтандыру жұмыстарының аралық мерзiмi үлкен болған сайын, сақтандыру жұмыстарына кететiн шығын азайғанмен, бұзылу қарјыны көбейеді де, оған жұмсалатын күрделi жөндеу мен технологиялық шығын көп боладыi.

Тұрлі жұмыстардың еңбек сіңіргіштігі

Қызмет ету еңбек сіңіргіштігі нормалары және жөндеу тәуелді болады, біріншіден, жұмыстардың тұрлі ұстауынан, ал - екіншіден, қуаттылықтан, атқарулар және басқа жөндейтін ерекшеліктер (жөндеу қиындығы) электр жабдықтың.

Бірінші фактор өнімділік зерттеуі негізінде аналитикалық - тәжірибелік нормалау әдісімен еске алынады электромонтерлердің - жұмысшы орынында. Ол үшін уақыттардың жұмысшы фотографиясын немесе хронометражды өткізеді. Негізде бұларды тап осылардың бөлек операцияларға еңбек шығынын негізді нормативтары өңдейді немесе жұмыстардың - негіздік электр жабдық түрлеріне.

Жөндеу қиындығы бағалайды салыстырмалыларды мөлшерлерде жолмен жөндеу еңбек сіңіргіштігі салыстырулары (қызмет етудің) әрбір электр жабдықтың еңбек сіңіргіштігімен сондайлардың ғой негіздік электр жабдыққа арналған жұмыстардың, қабылданғанды өлшеу бірлігінің артынан.

Пайдалану шартты бірліктерінің көмегі жанында дифференцияциаланған нормалау жанында әрбір бөлек түрге арналған бір жолғы бөлек жұмыстарға еңбек шығынын және электр жабдық тұрі өлшемін бағалайды (пшб).

Ол үшін кернеумен 380/220 және айналу жиілігімен статорға магниттік өрістері 1500 мин ^-1.

Нормативті еңбек сіңіргіштігі пшб құрастырады үшін онда -0,5; АЖ -4,8; КЖ үшін - басқа электр жабдық -12,5 адам - сағ. коэффициенттерді анықталған (категорияның) аударманың пшб.

Комплексті нормалау орындайды шарттыларды электр жабдық бірліктерінде (пшб) мыналар жанында еске алынады емес бір жолғылар , ал трудозатратымен жылдықтар барлық электр жабдық үшін - жинағы эксплуатациялық жұмыстарының түрлері, қолданылатынды ауылдық шаруашылық шарттарында.

Үшін пшб техникалық қызмет ету трудоемкостеймен орталанған жылдық әртүрлі түрлерінің көңіл болу және жөндеу қабылданған жылдық техникалық қызмет ету еңбек сіңіргіштігінің және негіздік электр қондырғысы жөндеуінің қолданылатынды ашықтарды құруларда.

Нормативті еңбек сіңіргіштігі пшб құрастырады 18,6 адам-сағ/жыл және үлгілі құрылымды келесіні болады: шапшаң қызмет ету 2-3 адам-сағ/жыл, техникалық қызмет ету -5-6 адам-сағ/жыл, жөндеу ағымдағы, -7-9 адам-сағ/жыл, күрделі жөндеу 1-3 адам-сағ/жыл.

Электр жабдық басқа жинақтары (электр қондырғысының) есеп коэффициенттерінің көмегімен пшб-ге аударады.

Мақсатқа лайықты өткізу, комплексті нормативтардың онан арғы ірілендіруі есеп жолымен және эксплуатациялау еңбек сіңіргіштігі нормалауының барлық типтік ауылшаруашылық объектілердің электр бөліктері: сиыр қоралардың, азық дайындайтын цех және т.б.

Кәсіпорындардың электр жабдықтарды жоспары-сақтық жөндеу және техникалық қызмет етуінің жүйесі (АШКЖСЖ)

АШКК шаруашылықтарында электр жабдық эксплуатациялау күй-жағдай зерттеуі көрсетеді, не сүйемелдеу электр жабдық тиісті деңгейінде мүмкін тек профилактикалық мінез-құлық жоспарлы шығарып салынушы ұйымдық шараларының негізінде, яғни АШКЖСЖ жүйе айқын сақтау. Мынау жүйе негізгі нормативті құжатпен келеді, ауылдық шаруашылықта электр жабдық эксплуатациялауының ұйым реттейтін.

Техникалық қызмет ету жүйе және жөндеудің (АШКЖСЖ) өзара байланысқан құралдардың жиынтық, бұйымдардың сапа техникалық бұрынғы қалпына келу құжатнамалары өзімен алдын ала ескереді, мына жүйеге кірушілердің. АШКЖСЖ жүйесіне келесіге кіреді:

- жұмыстардың түр анықтамасы техникалық қызмет етумен және электр жабдық жөндеуіне және автоматтандыру құралдарының;

- техникалық қызмет ету мезгілдерінің құру, жөндеуді, тексерулердің және байқаулардың;

- профилактикалық операциялардың жоспарлауы;

- қызметкерлердің еңбек ақы төлеу жүйе өңдеуі шаруашылық энергетикалық қызметтері: оның жабдықтауы ұйымы материалдармен және қор бөлімдермен;

- әдістердің өңдеу және бақылау ұйымдары техникалық қызмет ету сапалары және жөндеудің;

- техникалық қызмет ету ұйым және жөндеудің: қызмет ету графиктарының құрастырушы және жөндеудің және олардың орындалуы;

- өндіріс база жасауы, қажеттінің жұмыстардың өткізуіне арналған;

- өңдеу және әртүрлі нормативтардың анықтауы (еңбек сіңіргіштік, тоқтаулардың, материалдардың шығындарының және қор бөлімдердің және т.б.).

№ 9 Дәріс. Әуе электр желісін эксплуатациялауы

Жалпы мәлімет

Әуедегі электр жеткізу желісі деп ­ электр энергияны сыммен тасымалдайтын желісті атайды.

Әуе желісі үш элементтен турады: сымнан, изолятордан және тіректен.

Екі көршілес тіректің ара қашықтығын, ара ұзындығы, немесе ара сызығы ℓ деп айтады (9.1 сурет).

Сымдар тіректерге бос ілінеді және өзінің салмағымен ара ұзындығында салақтап тұрады шынжыр сызығы бойы. Сымның тірекке ілінген жерден бастап салақтап турған жерг дейінгі қашықтықты салақтаған оқ деп айтады. Ең төмен қашықтық сымнынан жерге дейінгі, жерге тақалған габарит һ деп айтады. Бұл жерге тақалған габарит көліктің, адамдардың қозғалысына қауыпсыздық береді, ол жердін шарттарынана, желістегі кернеуден тәуелді болады және т.б. Адам тұрмайтын жерде гаьарит һ = 5...7м, адам туратын жерде габарит һ = 6...8м.

Тірек биіктігі горизонтальды сым ілінгенде габарит һ анықталады және максималды салақтаған оғынан. Сымды изолятор тізбегіне ілгенде тірек биіктігі жоғарлайды тізбек ұзындығына λ.

Фаза сымдарының ара қашықтығы В оқшаулау шартын камтамасыз етеді және ол негізгі номиналды кернеуге тәуелді. 6-10кВ кернеу үшін желістегі кернеуі бұл ара қашықтық ортада шамамен 1м болады, 110 кВ - 4 м, 220 кВ -7 м, 500 кВ -12 м, 750 кВ -15 м болады. Екі тізбелік тіректерде сым арасының қашықтығы, әр шынжырда алынады, мысалы егер жөндеу жұмыстары бір шынжырда жүрсе екінші шынжырды сөндірмей жұмыс істейді.

Желіс ұзындығы ℓ экономикалық жолдармен анықталады. Тірек арасы қашықтаған сайын салаңлау оғы үлкейеді, онда тіректі биіктету керек, сонымен қатар бағасында өседі. Тірек арасы қащықтаған сайын тірек саны азаяды, сонымен қатар изоляция бағасы азаяды. Кернеуі 1 кВ желіс үшін негізгі ұзындығы 30-75м, 110кВ кернеу желесі үшін 150-500м, ондатірек биіктігі горизонталь тартылған сымдармен 13-14м, 220-500кВ кернеулі желіс үшін ұзындығы 400-450м тірек биіктігі 25-30м.

Әуе желіс сымдарын атмосферадан қорғау үшін кернеуі аспас үшін найзағай тростарын іледі. Болатаалюминді сымды тростарды қолданады. Изоляторға ілгенде тростар байланыс сым болып қолданылуы мүмкін.

9.1 сурет –Тірек арасындағы қашықтық сым ілінген изоляторлармен

Әуе желісінің сымы

Әуе желісініңсымы жиірек барлығыоқшауланбаған(жалаңаш).

Әр түрлі шарттар ӘЖЭБжұмыстары сымдардың әр түрлі контрукциялары болуын анықтайды.

Негізгі контрукциялармен келеді:

- бір темірденсымбір сымді;

- бір темірденсымкөп сымды;

- екі темірденсымкөп сымды;

- қуыс денелі сымы;

- би темірсымы.

Сым бір сымды атықалай көрсетеді бір сымнанжасылады.

Бір темірлісымкөп сымдытүзеледі емес ­ қаншалардың өрілгендердің аралық өзімен сүйрейді. Сымды бағалардың біреуінінің болады ­орталықсымды, айнала қайсыныңайналуыкелесіге істеледі (қатарлар) сымнан.Сымы бірайналымыжанында 7сымнан, екініңайналымы- 19, үшеудіңайналымы- 37сымнан.Көршілес сымдар айнамылшығарылады әр түрлі бағыттарда, дөңгелек түрді көбірек және көбірек тіреу алуға рұқсат етеді ­мықтысым тарқатуға қарсыболады.

Көп сымды сым бір сымменсалыстырғандамаңызды артықшылықтар қатарыбар:

- үлкен иілгіштігі, не үлкенсақталуыжәне монтажғаыңғайлылығы қамсыздандырады;

- тек қана жарылуға биік кедергілер алынған бола алады үшін салыстырмалы сүйрейді кішкене диаметрдің. Бір сымдысым қималармен 25 мм²және көбірек болар еді төмендетілген ­ жарылукедергісі.

Бір сымдықималар үшін әзірленеді4, 6, 10мм²; көп сымды қималар 10мм² жоғары.

Механикалыкберіктік жоғарылатуүшін­ алюминийлік сымдарды болат өзекшеменболады,болаталюминді айтамыз.Сым өзекшесі бірнеше өрілген болат мырышпен қапталған.

Алюминийлік сымның, болат өзекшесі жабатындар ­ оларға, екімен немесе үш айналымен,бөліммен тоқ өткізгішкеледі. Болат өзекше электр өткізгіштігі аз және сондықтансаналмайды.

Механикалықжүкті тиеуді (тартусыммен) болат және алюминийдықабылдайды.Болаталюминиліксымдарда көңіл болумен болат қимасына алюминий қималары жанында 5...6 алюминийліктер жайлы ­ 50...60% қабылдайды толықты сыммен, ал соналардың ­ - болат өзекше.

Қажеттілік жанында аз белсенді кедергі біріктіру жайлы ­ механикалықберіктікпен өте үлкенболатқолажәне сымболаталдреевтіктіқолданады.Алдрей ұсынады (жанында 1,2%) магний және кремнийдің.

Қуыс денелі мыс және битемірліктер(болат сым ­ мысқа пісірілген қабатпен жабылған) сирек қолданылады.

Сым жазуларының ыңғайлылығына арналған маркалармен белгіленеді: М - мыс , ал – алюминий,Ал - алдрей,С- болат, Б - қола.

Сым болаталюминиліккелесі маркалардаәзірленеді:

АС-5,5...6; алюминий қималарының және болаттар бар;

АСО (жеңілдетілген контрукцияның)- 7,5...8 алюминий қималарының және болаттар бар;

АСУ(күшейтілген контрукцияның)- алюминий қималарының және болаттар 4,5 бар.

АСО сымдарының қолдануы мақсатқа лайықты.

Сым белгілеуіне арналған марканың жанында сым номинал қимасы беріледі, мысалы, А-50 номинал қимамен сым нақты қима жинақталған мөлшері аталады қимамен алюминийлік сым 50 белгілейді. Цифр сым болаталюминилік, номиналь тек қана, мысалы, АС -150, береді ­ сым алюминийлік бөлім қимасы.

Номинал қималардың қабылданған келесі шкаласы белгіленген: 4, 6, 10, 16, 25, 35, 50, 70, 95, 120, 150, 185, 240, 300, 400, 500, 600, 700мм².

Әуе желісінің изоляторлары

Изоляторлардың келесі үлгілері қолданылады:

- фарфорлы қызықша түрі ШС-6, ШС-10 кернеуі 6-10кВ желісіне;

- фарфорлы қызықша түрі Ш-20, ШД-35 кернеуі 20-35кВ желісіне;

- ПФ және ПС аспалы фарфор немесе шыны изоляторлары және кернеуі 35кв үшін және жоғары.

Изоляторлар ШД және ШС ілмектерде және қызықтарға тіректерге бекінеді күштену жанында 110кВ және жоғары ілгіш тек қана жоғарырақ қолданылады, изоляторлар тізбектеріне жиналады (9.2 сурет).

Аспалы изоляторлардың тізбектері қолдайтындар болады және тартатын қолданатын изоляторлар тік орналасады ­ бірақ аралықтар тіректерде тізбектері қолданылады анкерлік тіректерде және орнында болады дерлік горизонтальдықта орналасады. Жауаптыларды ӘЖБ учаскелерінде ­ қосарланған тізбектерін қолданады.

9.2 cурет -Тізбек ­ изоляторлардың сым бекітуіне арналған 1- изолятор; 2- қысымды; 3- сым

Тізбегінде изоляторлардың саныӘЖБкүштенуінен тәуелді болады, нәтижелінің және нормалды­ ұзындық былауымен кему жолдары және материалының (оқашалау қойылатын талап деңгейінің).Ағаш және темірбетондыларды тіректерде екі күштену жанында алады аспалылардың тізбегінде изолятордың, 110 кВкернеуді - алты изолятор қолданады, 220 кВ - он екі изолятор.Темірде тіректерде бір - екі изоляторға көбіреккерек.

Әуе желісіндекүштенумен жоғарырақ көріну жанында қысқа тұйықталу доғалары қорғау мүйіздер және сақиналарды қолданылады.

Әуе желісінің тіректері

ӘЖБнен әуедегілергеағаштарды,темірдегіжәне темірбетонды тіректерде салынады.

Аралық, анкерлік, бұрыштағы және соңғы тірек тағайындауымен болады.

Тіректер бір тізбекжәнеекі тезбегіменболады.

Ең көп таралғандармен желісіндеаралықтірекболады.Тегістерді ­ тіректердінсаны80...90% құрастырады (9.3 сурет).Жұмыс нормалдытәртіптері жанында, қашан барлық сымды бүтін, жігерлердің аралық тіректері,желісібойлай жұмыс істейтіндердің, жоқ.

Тірек (9.4 сурет) түсінеді ­ сымдардың, изоляторлардың, мұздың және тіректің көпшілігін және сымға, теріктегоризонтальдықтар жел күштер,желдін қысым.

9.3 сурет - Әуе желісінің схемасы

Сым жары жанында ­ дәл тірек сыммен ұшқалақ ­ - күш жайлы тиісті қабыл алу , жұлғанға ­ аралықтардан біреуінемен.

Анкерлік тіректер қондырады ­ айқын саны арқылы ­ (арқылы әрбірлерді), қатты бекітуін болады ­ және барлық сымдардың жарына есеп айырысады. Сызықтардың сымының аспалы изоляторлармен бекінеді ­ тіректерде - тізбектерімен, сымның біреудің және ғой көршілес фазаның аралықтардың тірегімен сымдарды ілмектермен қосылған.

9.4-сурет -Темірмен аралық ­екі тізбекарналған тірек

Қабыл алу қайсы қосалқы станцияларға жақын келулер жанында соңғы тіректер, тағайындау орналастырады, сымдармен жұмыс істейтіндер ­ қосалқы станцияларға жақын арадағы соңғы тірек келеді. Соңды тіректерқаттылармен, сымның оларға бекінеді, қалай және анкерліктерді тіректерде, изоляторлардың тізбектерімен.Желісібұрылуы нүктелерінде бұрыштағы тіректерді орналастырады.

9.5 сурет- Сымдардың орналастыру және арқансымдардың тіректерде: а - үшбұрышты шыңдарына; б - горизонтальді;в- кері шыршамен;1- арқансым, 2- сым

9.6 сурет -Сымдардың транспозициясы схемасы : а, b, сүш фазалары

220кВ кернеу желісінде фазада бірнеше сымның сымдардың - іліп қояды.Сонымен электр өрісі зорланушылық азаюы жанында жайлы ­ және ауа иондау әлсіретуі (тәждің).Ара қашықтық аралық ­ дулармен жарылған фаза сымдарымен құрастырады жанында бекітуге 40 см арналған.Желісібойлай жарылған фаза сымдары аралық арнайы тіректерді қондырады.

9.4 суретте кездесуге ең жиі жүйелі бейнеленген ­ сымдардың орналастыру және арқансымдардың тіректерде. Сымдардың орналастыруы үшбұрышты шыңдарымен күштенумен сызықтарда кең көп таралған жәнебір тізбек35кВ кернеуі желісінде­ жеймінтеміржәне темірбетондыларды тіректерде.110кВ кернеу желісіндегоризонтальді­ сымдардың орналастыруы ­ жеймін жәнетеміржәне темірбетонды тіректермен жоғарырақ қолданады. Тіректердіңекі тізбегіарналған эксплуатациялау көруі нүктесінен көбірек ыңғайлы сымдардың орналастыруы үлгімен «кері шырша».

Сымдардың өзара орналастыруында ерекшелік ертіп әкеледі бір ­ параметрлердің (индукция кедергілердің ) фазалардың. Арналған бұларды параметрлердің сызықтарда ұзындықпен сымдардың транспозициясын қолданады: сызық үш учаскеге, бөліседі ­ үш барлық үшеу сымнан әрбір орынға ие болады мүмкіндердің ­(9.6 сурет). Сызық нүктелерінде, қайда сызық сымының алмастырады, тірек транспозиционныесі орналастырады.

Үлкен өзендердің кесіп өтулері жанында, шатқалдардың және т.б. үлкендерде ­ биікпен өтетін тіректерді орналастырады және көбірек.

ӘБЖ құрылысына қойылатын жалпы талаптар

ӘБЖ-лері тұтынушылардың сенімді электрмен жабдықталуы мен электр энергиясының сапалылығын қамтамасыз етіп, экономикалық жағынан тиімді болуы керек.

Көбінесе бастапқы берілгендер ретінде техникалық шарттармен қарастырылған электрмен жабдықтау сенімділігі мен электр энергиясының сапасына қойылатын талаптар алынады. Қабылданған шешімдер экономикалық тиімділікке қарай өзгертілуі мүмкін. Бұл талаптарды жалпы мемлекеттік экономика принциптеріне сай орындау электрлік тораптар мен желілер аумағындағы инженерлік қызметтің басты мақсаты болып табылады.

Электр желісінің бүкіл элементтері уақыт өте келе істен шыға бастайды, сондықтан электрмен жабдықтаудың сенімділігі туралы сұрақ туындайды. Орын алуы мүмкін істен шығулар санын азайту мәселесі жиі қосымша шығындармен байланысты болады. Сондықтан электр желілерін жобалаған кезде олардың жұмыс істеу мерзімі ұзындығының орташа мәні алынады. Сирек орын алатын ауыр режимдер үшін желілік қондырғылардың зақымдану ықтималдылығына есеп жүргізіледі. Мұндай зақымданулар тек монтаждау кезінде кеткен ақаулықтар себебінен ғана болмайды, сонымен қатар найзағай, қатты дауыл, көп мөлшерде мұздақтың болуы сияқты сыртқы себептерден де тәуелді болады.

Электрмен жабдықтаудың сенімділігі тек зақымданулар санының азаю мен желі элементтерінің резервіленуімен ғана емес, сонымен қатар басқа да экономикалық жағынан тиімді тәсілдермен жоғарылатылады. Бұл тәсілдерге автоматика құрылғыларын қолдану (РАҚ, АҚҚ), желі элементтерінің қысқа уақыт ішінде симметриялы емес режимдерді жұмыс істеу жатады.

Электр желілерін жобалау, құрастыру және эксплуатациялау кезінде экономикалық тиімділікті жоғарылату мақсатындағы анализ жүргізіліп тұруы тиіс. Ол желілердің қосылу сұлбалары мен желі қондырғыларының параметрлерін таңдау, жұмыс істеу режимдерін жақсарту, резервілеу тәсілдерін таңдау және т.б. кезінде жасалу қажет.

Жаңадан жобаланатын электр желісіне қойылатын талаптарды қысқаша түрде төмендегідей жинақтауға болады:

- желінің жұмыс істеуі кезінде белгілі ережелерді сақтаған кезде оның сенімді және қауіпсіз болуы;

- қоректенудің толықтай үзіліссіз болуы (бірінші категориялы тұтынушылар үшін) немесе апаттан кейін электрмен жабдықтауды тез арада қайта қосуды қамтамасыз ету;

- зақымданған жерді (трансформатор немесе желінің бір телімі) бір элементтің көмегімен бөліп алу, ол үшін селективті қорғаныстарды қоланады;

- экономикалық жағынан тиімді көрсеткіштерді қамтамасыз ету, яғни желіні құрастыруға жұмсалатын шығын мөлшері жағынан және жыл сайынғы эксплуатациялық шығындар жағынан;

- тұтынушыларға жіберілетін электр энергиясының сапалылығын қамтамасыз ету, ең басты кернеу шамасының ауытқу шектерін белгілі мәндермен белгілеу көмегімен;

- желіге болашақта жаңа тұтынушылар қосылған кезде немесе қоректендіріп отырған тұтынушылардың қуаты өзгерген жағдайда желі құрылысының оңай өзгертілу мүмкіндігін қамтамасыз ету.

Әуе желілерін эксплуатацияға қабылдау

ӘБЖ-ін жобалағаннан кейін немесе жөндеу жұмыстары өзкеннен кейін желіні эксплуатацияға қабылдау жүргізіледі. ӘБЖ-ін эксплуатацияға қабылдау белгілі ережелерді сақтай отырып жүргізіледі. ӘБЖ-ін екі жағынан қосалқы станциялармен, ауыстырып-қосқыш пункттармен немесе бұл желіге қосылған телімдермен шектелген бөлек телімдер бойынша қабылдауға рұқсат етіледі. Тапсырыс берушімен жеке келісім бойынша құрылыс жұмыстарының аяқталуы күтпей ӘБЖ-нің дайын болған бөлек анкерлік пролеттар қабылдауға ұсынылуы мүмкін.

ӘБЖ-ін құрастыру немесе жөндеу жұмыстары біткеннен кейін кәсіпорын басшылығы желіні эксплуатацияға қабылдайтын жұмыс комиссияның мүшелерін таңдайды. Комиссияға электр желілік кәсіпорынның жұмыскері, орындаушы, жобалаушы кіреді. Жұмыс комиссиясы келесі құжаттарды тексереді:

- жобалаушы кәсіпорынмен мақұлданған құрылыс кезінде жасалған өзгерістер көрсетілген желінің жұмыс жобасы;

- сымдардың маркалары мен қималары, тіректер түрлері, қорғағыш жерлестіруші құрылғылар және т.б. көрсетілген ӘБЖ-нің орындаушы сұлбасы;

- желінің басқа инженерлік құрылғылармен қиылысу, жақындасу және өтуді қабылдау актілері;

- тіректерді тереңдету және жерлестіргіш құрылғыларды құрастыру сияқты жасырын жұмыстарға жасалған актілер;

- жер телімін бөлу туралы құжат;

- жерлестіргіш құрылғылардың кедергілерін өлшеу туралы хаттамалар;

- негізгі мәліметтер, жасалған жөндеу жұмыстары және сынақтар көрсетілген желінің паспорты.

Жоғарыда көрсетілген құжаттар тексеріс өткеннен кейін тапсырыс беруші кәсіпорында сақталуы тиіс.

ӘБЖ-ін эксплуатацияға тапсырудың алдында жұмыс комиссиясы желінің техникалық күйін, жобаға сәйкестігін, жүктеменің фазалар бойынша тең бөлінуін, салбырау жебесін және жерге дейінгі ара қашықтықты тексереді.

Анықталған кемшіліктер жойылғаннан және жұмыс комиссиясы желіні қабылдағаннан кейін мемлекеттік қабылдаушы комиссия жұмысқа кіріседі. Бұл комиссияны ӘБЖ-ін құрастыру үшін қаражат бөлген кәсіпорын тағайындайды. Комиссияға тапсырыс берушілер, жобалаушылар, архитекторлар, басты орындаушылар, желілік кәсіпорын жұмысшылары, энергобақылау мүшелері, өрт қауіпсіздігі мүшесі және экологиялық бақылау мүшесі кіреді.

Мемлекеттік қабылдау комиссиясы желіні қарап болған соң жұмыс комиссиясы жасаған актілер, техникалық құжаттар және басқа да қосымша құжаттар негізінде ӘБЖ-нің эксплуатацияға қабылдау туралы шешім қабылдайды. Желі іске қосылғаннан кейін және бір тәулік бойы қалыпты жұмыс істегеннен кейін комиссия қабылдау актіне қол қояды.

Әуе беріліс желілеріне қызмет көрсету жұмыстары

Әуе және кабельді желілердің эксплуатациялық режимдері оларға түсетін әр түрлі жүктемелерге тәуелді. ӘБЖ-нің тіректері үшін:

- сым, оқшаулатқыштар, арматуралар салмағынан түсетін жүктемелер;

- жел және мұздақтан түсетін жүктемелер;

- сымдардың керілуінен болатын жүктемелер.

ӘБЖ-нің сымдарына токтардың динамикалық және жылулық әсерлері, әсіресе, апаттық режимдер токтарының әсері күшті. Сонымен қатар қар, мұздақ және қоршаған орта температурасының ауытқуынан болатын жүктемелер де айтарлықтай әсер етеді. 1000 В-қа дейінгі ӘБЖ-лерінде көліктердің желіні үзіп кетуі және ілінулер жиі кездеседі.

ӘБЖ-лердің мұндай ауыр жұмыс істеу шарттарына сәйкес олардың үзіліссіз жұмыс істеп тұруын қамтамасыз ететін эксплуатациялық шаралардың жүзеге асырылуын қажет етеді.

ӘБЖ-леріне қызмет көрсету туралы эксплуатациялық шаралар жүйесі келесідей болады:

- жүктеме токтары бойынша ӘБЖ-нің рұқсат етілген жұмыс режимдерін сақтау;

- ӘБЖ-ін жүйелі түрде бақылап отыру;

- профилактикалық өлшеулер мен сынақтар өткізу;

- жоспарлы жөндеу жұмыстарын өткізу;

- қажет техникалық құжаттарды жасау (ӘБЖ-нің паспорты, журналдар, бақылау парақтары);

- апаттың пайда болу себептерін анықтау және салдарын жою жұмыстарын ұйымдастыру;

- ӘБЖ-ін қорғау, сонымен қатар тұрғылықты халық арасында ӘБЖ-сі өтетін жерлерде жөндеу жұмыстарын жүргізу туралы түсіндірме жұмыстарын жүргізу.

ӘБЖ-лердің токтық жүктеме режимдерін сақтау

ӘБЖ-дің сымдары бойынан ток өткен кезде қызады.

ӘБЖ сымдарының жүктеме токтарының әсерінен қызуы олардың сызықты өлшемдерінің өзгеруі мен түйіспелі жалғануларының нашарлауына әкеліп соқтыруы мүмкін. ЭҚОЕ-не сәйкес ток шамасының ұзақ уақыт бойы өте кезіндегі жалаң сымның рұқсат етілген температурасы 70ºС.ұзақ уақыт бойы рұқсат етілген токтық жүктемелер желініңуақыт бойы жұмыс істеу шартынан есептеледі. Егер бұл жүктеме есептікшамасынан өзгеше болса, онда сымға нақты рұқсат етілген шектік жүктеменіанықтау кезіндетүзету коэффициентін енгізеді:

Шектік токтық жүктемелер тек апатты жағдайларда ғана рұқсат етіледі. Қалған жағдайларда токтың шамасы желі сымдарын таңдау және есептеу кезінде алынған жұмыс тогының максимал шамасынан артық болмау керек.

ӘБЖ-ін байқау

ӘБЖ-не қызмет көрсету кезінде жоспар бойынша және кезектен тыс бақылаулар мен байқаулар өткізіледі.

Жоспар бойынша (периодты) байқаулар күндізгі, түнгі, үстінгі және бақылаушы болып бөлінеді.

Күндізгі байқау кезінде тіректер, сымдар, траверсалар, оқшаулатқыштар, разрядниктер, айырғыштар, бандаждар, хомуттар, жазулар, плакаттар және трассалардың жалпы күйін бақылайды. Желінің жерден көрінбейтін элементтерін байқаушы-монтер бинокльмен байқылайды.

ӘБЖ-інің периодты байқауы жауапты мекемемен бекітілген график бойынша жүргізіледі. Жалпы ұзындығы бойынша әр ӘБЖ-ін байқау 1 жылда бір реттен сирек болмау керек. Байқаулардың нақты мерзімдерін жауапты мекемеме жергілікті эксплуатациялау ерекшеліктерін ескере отырып қояды. Одан басқа әкімшілік-техникалық персонал желінің жөнделуге тиіс және желінің жеке бөліктерінің таңдамалы байқауын өткізу тиіс.

20 жылдан артық қолданылып келе жатқан және интенсивті ластану және ашық аймақтарында орналасқан кернеуі 35 кВ-тан жоғары ӘБЖ-нің сымдары мен тростарының үстінгі байқауы 6 жылда 1 реттен сирек өткізілуі тиіс; кернеуі 35 кВ-тан жоғары ӘБЖ-нің қалған бөліктері – 12 жылда 1 рет. Кернеуі 0,38-20 кВ ӘБЖ-де үстінгі байқаулар қажеттілік бойынша өткізіледі.

Апатты жағдай немесе зақымдану анықталған кезде байқау өткізіп жатқан адам бұл туралы басшылыққа және кезекші диспетчерге хабарлау тиіс. Мұндай зақымданулар мен апатты жағдайлар күттірмей жойылуы керек. Байқау кезінде анықталған басқа зақымданулар байқау парағында көрсетіледі.

Түнгі байқаулар кезіндетүйісу жерлерінде ұшқын шығу немесе жарқылдау болу-болмауы, сонымен қатар зақымданған оқшаулатқыштар анықталады.

Күндізгі және түнгі байқаулар кезінде байқаушы кернеу астында тұрған тіректерге көтерілуге құқығы жоқ.

Желілердің бақылаушы байқауынкесіпорынның инженерлі-техникалық персоналы график бойынша жүргізеді. Мұндай байқаулар кезінде байқаушы-монтерлар жұмысы, апаттарды болдырмау шараларының жүзеге асырылауын, ӘБЖ-нің және трассалардың күйі бақыланады.

Периодты байқаулар кезінде трассаның тазалығы; сымдардың ағаштарға тию-тимеуі; трасса бойында рұқсатсыз құрылыс жұмыстарының болу-болмауы тексеріледі.

Кезектен тыс байқаулармұздақ кезінде, қатты аяз болған кезде, орман және дала өрттері кезінде, мұз көшкінінен кейін, өзендердің тасқынынан кейін және желінің автоматты түрде өшірілуінен кейін жүргізіледі.

Байқау кезінде ӘБЖ-нің барлық зақымдануларын анықтау мүмкін емес, сондықтан ЭҚОЕ-нде бірқатар профилактикалық тексерулер мен өлшеулер қарастырылған.

ӘБЖ-нде профилактикалық сынақтар мен өлшеулер

Ағаш тіректердің күйін тексеру.Ағаштың шіруі ағаш бүлдіруші саңырауқұлақтар әсерінен болады. Саңырауқұлақтардың споралары желмен және жәндіктермен ұзақ қашықтарға таратылып, ағашты бүлдіреді. Шірудің алғашқы стадиясында ағаш өзінің түсін қызғылт немесе қоңыр рең алып өзгертеді; келесі стадияда ағаш түсін мүлдем өзгертіп, құрылымын, тұтастығы мен беріктігін жоғалтады; шірудің соңғы стадиясында ағаш бүлініп шіриді.

Саңырауқұлақтардың дамуына қоршаған ортаның температурасы, ауа ылғалдылығы мен оттегінің мөлшері әсер етеді. Саңырауқұлақтың дамуы үшін ең қолайлы температураның шамасы +27...30ºС, ал қоршаған ортаның температурасы +5ºС-ден төмен болған жағдайда және +45ºС-ден жоғары болғанда шіру тоқтайды, бірақ даму ауа ылғалдылығы 25...30% кезінде тездетіледі, ал ауа ылғалдылығының шамасы 20%-дан төмен болғанда бәсеңдейді.

Ылғал топырақпен жанасатын ағашта шіру өте тез өтеді. Сазды топырақта жаңбыр суы тіректің топырақ бетіндегі деңгейде ылғалдандырады, ал ауадағы оттегі бұл деңгейдегі ағаштың шіруіне қолайлы жағдай туғызады. Тіректердің 40 см-ден терең орналасқан бөліктері көп шірімейді, себебі мұндай тереңдікте шіруге қажетті оттегі мөлшері жеткіліксіз болады. Құмды топырақтар саңылаулы болып келеді және оттегіні жақсы өткізеді, сондықтан мұндай топырақта орналасқан ағаш тіректердің шіруі топырақ деңгейінен төмен, бірақ жер асты су деңгейінен жоғары тереңдікте өтеді. Сазда орналасқан тіректердің тек су бетінде орналасқан бөліктері ғана шіриді, себебі оттегі тек жер бетінде ғана болады.

Тіректердің атмосфералық ылғал жиналатын және баяу буланатын жерлері интенсивті шіруге ұшырау мүмкін, олар: траверсалардың, распоркалардың, поперечиналардың саңылауларында, бөліктердің жанасу орындары.

Ядролы ағашқа қарағанда заболонь шіруге қатты сезімтал. Бір стойкалы тіректер көбінесе жер бетіндегі бөлігінде шіриді.

Ағаштың шіруге төзімділігі оның түріне байланысты болады. Балқарағайдан жасалған тіректер қарағай немесе кедрдан жасалған тіректерге қарағанда шіруге төзімді болып келеді, шыршадан жасалған тіректер шіруге төзімсіз болып келеді.

Эксплуатация кезінде ағаш тіректердің бөліктерін үнемі бақылап отыру керек.

0,38...20 кВ ӘБЖ-нде шіруге тексеруді қолданысқа бергеннен кейін бірінші рет 3..6 жылдан кейін өткізеді, содан кейін 3 жылда 1 реттен сирек емес бақылау керек. Ағашты шіруге тексеру байқаудан және бөліктерді балғамен (салмағы 0,4 кг-нан артық емес) соғып өтуден және тіректердің шіруге душар бөліктеріндегі шіру тереңдігін өлшеуден тұрады.

Ағаштың шіруін анықтау үшін Брант құрамасын (Латвглавэнерго), ПД-1 және ОЗД-1 құрылғыларын (Мосэнерго құрамалары) және арнайы балғалар мен қуыс бұрғылар қолданылады. Ағаш тіректердің түбіндегі шіруді ӘБЖ-ін кернеуден ажыратпай топырақ толығымен кепкеннен кейін анықтайды.

Тіректердің тік орналасқан бөліктердің шіруін 120º бойынша қауіпті қима маңайында үш нүктеде өлшейді. Өлшеу кезінде құраманы немесе инені саңылаулар мен бұтақтар маңайында орналастырмауға тырысу керек.

Шіруді Латвглавэнерго және ПД-1 құрылғыларымен анықтағанда ағаш қалыпты деп саналады, егер ағашты тесуге қажет күштің шамасы 300 Н-нан көп болса. Бұл шамадан аз күштің шамасы тірек бөлігінде шіру бар екендігін растайды.

Ультрадыбыс толқындарымен тіректің бөліктерін зерттеу принципімен жұмыс істейтін ОЗД-1 құрылғысы тірек бөліктеріндегі шіруді және оған шығу мүмкіндігін анықтай алады. Шіруді анықтау кезінде тірек бөлігінің сыртқы диаметрін өлшеу үшін диаметрометр немесе өлшеу кезінде бөліктің сыртқы диаметрін көрсететіндей етіп градуирленген арнайы лента қолданылады. Әр қимадағы үстінгі шірудің орташа тереңдігін өлшеу нәтижелерінің арифметикалық орташасы ретінде анықтайды:

Шірулерді өлшеу нәтижелері және үстінгі ревизия нәтижелері бойынша тіректің әрі қарай қолдануға жарамдығы туралы шешім қабылданады. Ағаш тіректің сау ағаш бөлігінің рұқсат етілген ең кіші диаметрі келесі формула бойынша анықталады:

мұндағы - қауіпті қимадағы тіректің есептік диаметрі, см;

- қауіпті қимадағы беріктіктің рұқсат етілген қоры;

- тозу коэффициенті.

Беріктіктің рұқсат етілген қорлары мен тозу коэффициенті 9.1 кестеде келдірілген.

9.1 кесте – Беріктіктің эксплуатацияда рұқсат етілген қорлары мен тірек бөліктерінің қауіпті қимадағы тозу коэффициенті

Тіректердің бөліктері	Қарағай, емен, балқарағай		Шырша
	К	С	К	С
Бір тіректі тіректер	1,4	0,75	2	0,85
П және А тәріздес тіректер	1,2	0,70	1,4	0,75
Бүкіл тіректер үшін траверсалар	1,4	0,75	-	-

Сау қалған ағаштың есептік диаметрін «1000 В-тан жоғары әуе беріліс желілерін эксплуатациялау ережелерінде» көрсетілген ӘБЖ тіректердің ішкі шіруі кезінде механикалық беріктікті анықтау әдістемесі бойынша есептеледі.

6...20 кВ ӘБЖ-і үшін шамасы: тіректер үшін – 12 см; траверсалар үшін – 10 см.

0,38 кВ ӘБЖ тіректердің негізгі бөліктерінің рұқсат етілген ең кіші және есептік диаметрлері 9.2 кестеде келтірілген.

9.2 кесте – 0,38 кВ ӘБЖ тіректердің негізгі бөліктерінің рұқсат етілген ең кіші және есептік диаметрлері

Тірек түрі	Сым маркасы (тіректегі сымдар саны)	Жер бетіндегі приставканың диаметрі (тірек), см
		Есептік	Рұқсат етілген ең кіші
Бір тіректі	9 сымға дейін А50 (5) және ПСО(4)	23	17
А тәріздес түпкі	Тура сондай	24	17
А тәріздес бұрышты	Тура сондай	26	18

Темір бетонды тіректердің күйлерін тексеру.Жасау, жеткізу және эксплуатациялау кезінде темір бетонды тіректерде жарылулар пайда болу мүмкін. Айтарлықтай емес жарылулар қауіпті емес, ал үлкен жарылуларға ылғал енуі мүмкін, ол арматураның коррозиясына және тіректің механикалық беріктігінің күрт төмендеуіне әкеліп соқтырады.

Темір бетонды тіректердің күйін 6 жылда 1 рет сыртқы байқау арқылы бақылайды. Шұңқырлар мен жарылулардың болуына көп көңіл бөлінеді. Жер-ауа аймағына ерекше назар аударылады, мұнда оқшаулатқыштың тесілуінен болған жерге қысқа тұйықталу тогы өткеннен немесе механикалық жүктемелердің түсуінен болған зақымданулар болуы мүмкін. Жарылулардың ашылу ені арнайы қуыс бұрғымен, ал жарықшалар мен шұңқырдардың ені темір сызғышпен өлшенеді. Арматурасы керілмеген тіректерде жарылулардың рұқсат етілген ашылу ені 0,2 мм, олардың саны тірек биіктігінің 1 метріне шаққанда 6-дан көп болмауы керек. Алдын-ала керілген арматураны қолдана отырып жасалған тіректер үшін жарылулардың ашылуы рұқсат етілмейді.

Қорғағыш бетон қабатының ені 10 мм-ден кем болмауы керек. Қорғағыш қабаттың енін және арматура каркасының жылжуын анықтау үшін ПКА-1М немесе АИ-15 арматураларды бақылаушы құрылғыларды қолданады. Траверсалар мен оттяжкалардың қоррозияға қарсы жабылғының орналасуын, бекітілуі мен күйін визуалды түрде бақылайды.

Темір бетонды приставкалардың күйін бақылаумен қатар олардың тірек стойкасымен бекітілуін тексереді. ӘБЖ осі бойынша тірек стойкаларының көлденең және бойлық нормадан тыс шамалардан ауытқулары рұқсат етілмейді.

Жерлестіргіш құрылғылардың күйін бақылау.Уақыт өте келе жерлестіргіш құрылғылардың кедергісі өзгеруі мүмкін. Негізінен бұл құрамындағы ылғал мөлшеріне байланысты топырақтың меншікті кедергі шамасының бір қалыпты еместігіне тәуелді. Сонымен қатар жерлестіргіштер мен жерлестіргіш өткізгіштердің қима аудандары коррозияға немесе механикалық зақымдануларға байланысты өзгеруі мүмкін.

Жерлестіргіш құрылғылардың күйі мен кедергілерін эксплуатацияның тоғызыншы жылынан бастап 6 жылда 1 рет тексереді. Таңдамалы түрде топырақты қазып (әдетте 0,5 м-ден кем емес, жыртылған жерде 1 м), темір жерлестіргіштер мен жерлестіргіш өткізгіштердің өлшемдерін тексереді.

6...20 кВ ӘБЖ-де жерлестіргіш құрылғылардың кедергілері төмендегідей болу керек:

- найзағайдан қорғау құрылғылары орналастырылған темір бетонды, темір және ағаш тіректер үшін, сонымен қатар тұрғылықты аудандарда орналасқан темір және темір бетонды тіректер үшін топырақтың меншікті кедергісі ρ Ом-м болған кезде: 100-ге дейін – 10 Ом; 100...500 – 15 Ом; 500...1000 – 20 Ом; 1000-нан жоғары – 30 Ом; 6...20 кВ ӘБЖ тіректерінде орналастырылған электр қондырғылары үшін – 10 Ом.

0,38 кВ ӘБЖ нолдік сымның әр қайталаушы жерлестіргіштің жерлестіргіш кедергісі 30 Ом-нан артық болмау керек.

Жерлестіргіш қондырғының кедергі шамасы ЭҚОЕ-мен нормаланатын мәндерден 10%-дан артық болмау тиіс. Жерлестіргіш құрылғылардың кедергілерін топырақтың өткізгіштігі ең аз болған кезде тексеру керек: жазда ең терең кебу кезінде, қыста ең терең қату кезінде. Жерлестіргіштер кедергілерін өлшеу және тексеру нәтижелерін ақпартізімге енгізеді.

Нейтралі жерлестірілген 0,38 кВ ӘБЖ-ін сенімді қорғау үшін зақымданған бөліктің автоматты түрде өшірілу мүмкіндігін қамтамасыз ету мақсатымен 5...6 жылда 1 рет «фаза-ноль» бөлігінің кедергісін өлшейді. Фазалар және жерлестіргіш өткізгіштер арасындағы қысқа тұйықталу тогының шамасын анықтайды. Бұл токтың шамасы балқымалы вставка немесе автомат расцепителінің тогына еселі болу керек.

0,38 кВ ӘБЖ-ін сақтандырғыштармен қорғау үшін қысқа тұйықталу тогының шамасы балқымалы вставка тогынан кем дегенде 3 есе көп болу керек, ал автоматты ажыратқыштармен қорғау кезінде максимал расцепителінің іске қосылу тогынан 1,25...1,4 есеп артық болу керек.

Тексеру ең алыс арналасқан және ең қуатты тұтынушылары үшін жүргізіледі. Мұны М-417, ИПЗ-2М, ИТК-1 және т.б. құрылғылардың көмегімен жүзеге асырады. Өлшеулер ӘБЖ қорек көзінен ажыратпай жүргізіледі.

Жерлестіргіш құрылғылардың кедеріглерін МС-08 және М-416 типті арнайы құрылғылардың көмегімен өлшейді.

Сымдардан жер бетіне немесе әр түрлі объектілерге дейінгі қашықтықты тексеру.ӘБЖ-нің эксплуатациясы кезінде оның жоба бойынша габариттік өлшемдері келесі себептерге байланысты өзгеруі мүмкін: сымның уақыт өтуіне байланысты созылуы; көрші жатқан пролеттарда жүктеменің біркелі емес бөлінуіне байланысты сымдардың бекітілу нүктесінен шығып кетуі және болтпен қысылған қысқыштардан сымның созылып кетуі, тіректердің қисаюы; тіректің жөндеу жұмыстары кезінде немесе оны жаңа орынға жылжыту кезінде оның өлшемдерінің өзгеруі және т.б. Сондықтан ӘБЖ-нің нақты габариттарын тексеру үшін оларды ЭҚОЕ-не және «1000 В-тан жоғары әуе беріліс желілердің эксплуатация ережелеріне» сәйкес тексереді.

Желі габариттері желіні ажыратпай немесе ӘБЖ-нен кернеуді ажыратып өлшенуі мүмкін. Бірінші жағдайда өлшенулер бұрыш өлшеуші приборлар немесе оқшаулаушы штангалар және капрон канат көмегімен жасалады. Ажыратылған желілерде өлшеулер жүргізу үшін кәдімгі рулеткалар мен жіптер қолданылуы мүмкін. Бұрыш өлшеуші приборлар ретінде теодолиттер қолданылуы мүмкін. Геодезиялық немесе арнайы оптикалық бұрыш өлшеуші приборлардың көмегімен, мысалы, лазерлі қашықтықты өлшеуіш, биіктікті өлшеуіш, жасалатын өлшенулер бұл приборларды қолдану ережелеріне сәйкес орындалу қажет.

Салбырау жебесін көзбен қарап тексеруге болады. Бұл кезде екі көршілес тіректе бір-бірден екі рейканы сымның бекітілу нүктесінен тексерілетін пролетқа және температураға сәйкес қашықтықта бекітеді.

Бақылаушы бір тіректе көздері рейканың деңгейінде болатындай етіп орналасады және көрші тіректе бекітілген рейкаға қарайды. Егер сымның ең төменгі салбырау нүктесі екі рейканы қосатын түзу сызықтың бойында орналасса, онда сым дұрыс монтаждалған; егер сымның төменгі нүктесі көрсетілген сызықтан төмен немесе жоғары орналасса, онда сым дұрыс монтаждалмаған деп есептеледі. Мұндай жағдайда салбырау жебесінің нақты мәнін анықтау үшін екі рейканы сымның ең төменгі нүктесі осы екі рейканы қосатын сызықтың бойына түскенше төмен немесе жоғары жылжытады. Сымның салбырау жебесінің сан мәні сымның бекітілу нүктесінен әр рейкаға дейінгі қашықтықтардың арифметикалық орташасы ретінде анықталады.

Алынған мәліметтерді монтаждық қисықтарда немесе кестелерде көрсетілген мәндермен салыстыра отырып ауытқу мөлшері анықталады және оны жою шаралары қарастырылады.

Сымнан ӘБЖ-нің маңайында орналасқан ғимараттар мен құрылыстарға дейінгі қашықтық шеткі сымның проекциясынан ғимараттың ең жоғарғы нүктесіне дейін өлшенеді.

Габариттарды және салбырау жебелерін өлшеген кезде қоршаған ортаның температурасын да ескереді. Өлшенулер нәтижесінде алынған мәліметтерді арнайы кестелер немесе есептеулер көмегімен салбырау жебесінің максимал мәні болатын температураға келтіреді, яғни жер бетіне, жолға дейін минимал қашықтық болатын мән анықталады.

Габариттарды өлшеу қатты жел (8...10 м/с-тан артық) болғанда жүргізуге тыйым салынады.

Өлшенулер және габариттарды есептеу нәтижелері әр желі үшін жасалатын ақпартізімге енгізеді.

Тіректердің оттяжкаларындағы керілу шамасының өзгеруітіректердің есептік жұмыс істеу сұлбасы мен есептік беріктігін бұзу мүмкін. Сондықтан желіні эксплуатацияға тапсырған соң 2 жыл өткеннен кейін оттяжкалардың керілуін тексерген жөн. Бұл кезде отыру және тығыздалмаған топырақтың деформациясы әсерінен оттяжкаларда керілудің шамасы өзгеруі мүмкін.

Оттяжкалардағы керілу шамасы ИН типті ӘБЖ тіректерінің оттяжкалар керілуінің индикаторы көмегімен тексеріледі. ИН құрылғысының жұмыс істеу принципі тартқыш канатқа көлденең күшпен әсер ете отырып оның серпімдігін өлшеуге негізделген. ИН көмегімен әрқайсысының диаметрі 12,0-22,5 мм болатын екі темір канаттан жасалған оттяжкалардың керілуін бақйлауға болады. Диаметрі 19 мм-ге дейінгі тіректер оттяжкаларындағы шамасы 0,1-ден 5 тс-ға дейінгі күштерді күштік сұлбаны ажыратпай КУО-54 типті оттяжкалардағы күштердің электронды өлшегіші көмегімен өлшеуге болады.

Темір және темір бетонды тіректердің анкерлі болттардың гайкалары мен болттық қосылыстардың тартылуын тексеруді эксплуатацияның бірінші 2 жылында жүргізу қажет, себебі алғашқы жылдарда топырақтың отыруы мен деформациясы көп болады және қосылу жерлерінде болттық қосылыстар босап кетуі мүмкін. Одан әрі мұндай тексерістерді жүргізу қажет болмайды.

Ағаш тіректердің болттық қосылыстарын тарту темір және темір бетонды тіректерге қарағанда жиі жүргізіледі, ол ағаштың кебуіне байланысты болады. Сондықтан ағаш тіректердің болттық қосылыстарын тексеру және тарту жұмыстары тіректердің ағымдық тексерістері кезінде жасалып отыруы тиіс.

Аспалы фарфор оқшаулатқыштарды, разрядниктерді және қорғағыш аралықтарды тексеру.6...20 кВ ӘБЖ-нің аспалы фарфор оқшаулатқыштардың электрлік беріктігін эксплуатацияның бірінші жылында және капитал жөндеудің алдында 6 жылда 1 рет тұрақты ұшқындық аралығы бар штанга көмегімен тексереді. Ұшқындық аралықтың мөлшерін 2 кВ кернеу шамасына байланысты орнатады. Разрядник электродтары арасындағы ұшқынның болуы оқшаулатқыштың жарамды екендігін көрсетеді. Ұшқын болмаған кезде оқшаулатқышты жарамсыз деп санайды. Тексеріс сонымен қатар 2,5 кВ арналған мегаомметр көмегімен де жасалу мүмкін. Кедергісі 300 МОм-нан кем оқшаулатқыштар ауыстырылуы тиіс.

6...20 кВ ӘБЖ оқшаулатқыштарының электрлік беріктігін тексеру нәтижелері ақпартізімге енгізіледі.

Разрядниктердің күйін жыл сайын күннің күркіреуі алдында тексереді. Түтікті разрядниктерді және қорғағыш аралықтарды ӘБЖ-ін байқау кезінде тексереді. Түтікті разрядниктерді оларды тіректен шешіп 3 жылда 1 рет тексереді. Тіректерден шешепей үстінгі байқау, сонымен қатар интенсивті ластану аймақтарында орналасқан түтікті разрядниктерді тексеру және басқа да қосымша жұмыстар ӘБЖ-ін ажыратқан кезде орындалатын жұмыстармен қоса орындайды. Вентильді разрядниктерді олардың кедергілерін мегаомметрмен өлшеу арқылы тізбекке қосу алдында және олар қосылған жабдықтарды жөндеу жұмыстарына апару кезінде тексереді.

0,38...35 кВ ӘБЖ-ін қорғау

ӘБЖ-ін зақымданудан қорғау үшін және сәтсіз оқиғаларды болдырмау үшін Электр желілерін қорғау ережелері бойынша қорғалатын аймақтар және электр беріліс желі элементтері мен жақын орналасқан ғимараттар, жасыл аймақтар арасындағы минимал қашықтықтар қарастырылған.

6...20 кВ ӘБЖ-і үшін бұл аймақтың ені әр жаққа 10 м, ал 0,38 кВ ӘБЖ-і үшін 2 м болу керек.

Шеткі сымдардан олардың ең көп ауытқуы кезінде ғимараттың шығып тұрған элементіне дейінгі горизонталь қашықтық 6...20 кВ желілері үшін 2 м-ден кем емес, ал 0,38 кВ желілері үшін 1,5 м-ден кем емес болу керек. Егер желілер биіктігі 4 м-ге дейінгі өсімдіктер үстімен отсе, 6...20 кВ желілер үшін сымдар арасындағы қашықтыққа 3 м қосылған ені бар аймақ тазаланады. Биіктігі 4 м-ден жоғары өсімдіктер үшін бұл аймақтың ені сымдар арасындағы және оған өсімдіктің екі еселенген биіктігі қосылған қашықтыққа тең. Аймақтың шетінде тұрған жеке ағаштардың биіктігі массивтің биіктігінен асатын болса, олар алынып тастануы тиіс. Саябақтарда, қорықтарда, жасыл аймақтардың орманды аймақтарында, жол бойындағы қорғағыш аймақтарда, өзендер мен көлдердің тыйым салынған аймақтарында сымдардан ағаш өзектеріне дейінгі қашықтық 2 м-ден кем емес болып орнатылады.

0,38 кВ ӘБЖ-і үшін сымдардан ағаштар және басқа өсімдіктердің шыңдарына дейінгі вертикаль және горизонталь қашықтықтар 1 м-ден кем болмау тиіс.

Қорғалатын аймақтарда құрылыс, монтаждық, жарылыс, суару, ағаштарды отырғызу және қазу, жанар-жағар майды, тағамдарды және басқа да материалдарды сақтау жұмытарын жүргізу тек осы желілерді эксплуатацияға жауапты мекеменің рұқсатымен ғана орындалуы керек.

Электр желілерін қорғау ережелері желінің қалыпты жұмыс істеуіне кедергі жасайтын және олардың зақымдануына әкеліп соғатын қарсы әрекеттер жасауға тыйым салады, мысалы: сымдарға басқа сымдар асу, тіректерге бөтен заттарды байлау және сүйеп қою, тіректерге шығу, оқшаулатқыштарды сындыру, желілік ғимараттардың ішіне кіру, таратқыш қондырғыларға қосылу және маңайында өрт жағу, ӘБЖ өтетін аймақтарда ғимараттарды бұзу немесе қайта құрастыру жұмыстарын желіні эксплуатациясына жауапты мекемемен келісімсіз жүргізу.

ӘБЖ маңайында әр түрлі механизмдердің жұмысы тек оның шығып тұратын бөлігінен ең жақын сымға дейнгі қашықтық 0,38 кВ ӘБЖ үшін 1,5 м-ден кем емес және 6...20 кВ ӘБЖ үшін 2 м-ден кем емес болса рұқсат етіледі. Бұл шартты орындау мүмкін емес болған кезде желі кернеуден ажыратылады. Автомобиль жолының ӘБЖ-мен қиылысу жерінің екі жағына да жүгі бар көліктің рұқсат етілген биіктіктері көрсетілген белгілер қойылады.

ӘБЖ-нің зақымдануын алдын-алу үшін электр желі кәсіпорынның ұжымы келесі шаралар қолдану керек:

- өндірістік кәсіпорынның басшылығын электр желілерін қорғау ережелерімен таныстыру, бұл кәсіпорынның ӘБЖ маңайында жұмыс істейтін жұмысшыларын нұсқаулықтан өткізуге көмектесу;

- ПТУ және мектеп оқушыларына ӘБЖ сымдарының астында ойнау қаншалықты қауіпті екендігін түсіндіру, желінің ажыратылуы қандай шығынға әкеліп соқтыру мүмкін екендігі туралы айту.

№ 10 Дәріс. Кабель желілерін эксплуатациялау және жөндеу жұмыстарын жүргізу

Жалпы мәліметтер

Кабельдердің конструкциясы

Кабель – механикалық зақымданудан сауытпен қорғалған герметикалық қабықшамен қапталған оқшауланған ток өткізгіштерден тұратын дайын бұйым.

Күштік кабельдер 500 кВ кернеуге арналып шығарылады.

35 кВ кернеуге дейінгі күштік кабельдер қимасы 1...2000 мм² саны бірден төртке дейін болатын мыстан немесе алюминийден жасалған өткізгіштерден тұрады. Қимасы 16 мм²-ге дейінгі өткізгіштер бір сымды, ал одан үлкендері – көп сымды деп аталады. Қиманың пішіні бойынша бір сымды кабельдердің пішіні дөңгелек тәріздес, ал көп сымды кабельдердің пішіні сегментті немесе секторлы болады. Өткізгіштері алюминийден жасалған кабельдер кеңірек қолданылады. Өткізгіштері мыстан жасалған кабельдер сирек қолданылады: жылжымалы механизмдер үшін, қопарылыс қаупі бар ғимараттарда.

Өткізгіштердің оқшауламасы резеңке, поливинилхлорид және полиэтиленнің майканифольді қоспамен сіңірлген кабельді қағаздан жасалады. Вертикаль және қатты еңкейтілген трассаларда тартылуға арналған кабельдердің қағаз оқшауламасы аз сіңіріледі.

Кабельдің қорғағыш герметикалық қабықшасы оқшауламаны ылғалдың, газдардың, қышқылдардың зиянды әсерінен және механикалық зақымданулардан қорғайды. Қорғағыш қабықшалар қорғасыннан, алюминийден, резеңкеден және поливинилхлоридтан жасалады.

1 кВ-тан жоғары кернеуге арналған кабельдер өткіштерінің электрлік беріктігін арттыру үшін олардың арасына аралық белдік оқшаулама қабығы жіберіледі.

Кабельдің сауыты болат ленталардан немесе цинктелген болат сымнан жасалады. Сауытты үстінен битуммен сіңірілген және бор қоспасымен өңделген кабельдік иірілген жіптен (джуттан) жасалған қабықпен қаптайды. Кабельдерді ғимараттарда, каналдар мен тоннельдерде тарқан кезде джуттан жасалған қабықшаны өрт шығуын алдын-алу үшін алып тастайды.

110 кВ және одан жоғары кернеулерге арналған кабельдер әдетте газ немесе май толтырылған болат сауыты бар немесе асфальтталған бір өткізгішті жер астында немесе ауамен тартуға арналған болып жасалады. Кабельдің ішіндегі майдың қысымы болады.

Кабель маркаларының белгіленуі олардың конструкцияларына сәйкес келеді.

Төменде кабельдердің әріптік белгіленуі келтірілген:

А – алюминий өткізгіш;

АС – алюминий өткізгіш және қорғасын қабықша;

АА – алюминий өткізгіш және алюминий қабықша;

Б – коррозияға қарсы қабықшасы бар екі болат лентадан жасалған сауыт;

Бн – тура сол, бірақ жанбайтын қабықшасы бар;

Г – сауыт немесе қабықша сыртынан қорғағыш қабықтардың болмауы;

Л(2Л) – сауыттың астында пластмассадан жасалған ленталардан құралған қабықтың (қос қабық) болуы;

В(Н) – сауыттың астында поливинилхлоридтен (полиэтилен) жасалған сығымдалған шлангтың бар болуы;

Шв(Шн) – поливинилхлоридтен (полиэтилен) жасалған сығымдалған шланг (қабықша) түріндегі қорғағыш қабықша;

К – үстінен қорғағыш қабықша жабылған дөңгелек цинктелген сымнан жасалған сауыт;

Н – жанбайтын қорғағыш қабықша;

М – май толтырылған;

П – үстінен қорғағыш қабықша жабылған жалпақ цинктелген сымнан жасалған сауыт;

С – қорғасыннан жасалған қабықша;

О – әр фазаның үстінен бөлек қабықшалардың жабылуы;

В (белгіленудің аяғында сызықша арқылы) – аз сіңірілген қағаз оқшаулама;

Ц – құрамында церезин бар ақпайтын қоспамен сіңірілген қағаз оқшаулама;

НР – жанбайтын резеңкеден жасалған қабықша мен оқшаулама;

В – поливинилхлоридтен жасалған оқшаулама немесе қабықша;

П – термопластикалық полиэтиленнен жасалған оқшаулама немесе қабықша;

Нс – өздігінен сөнетін полиэтиленнен жасалған оқшаулама немесе қабықша;

Бб – профильденген болат лентадан жасалған сауыт.

Мыс өткізгіштердің болуы маркировкада көрсетілмейді. Кабельдерді белгілеу мысалдары: ААБв – поливинилхлоридтен жасалған қорғағыш қабықшасы бар болат ленталардан жасалған сауыттың астында алюминий қабықшамен жабылған алюминий өткізгіштері бар кабель; СБ – болат ленталардан жасалған сауыты бар қорғасын қабықшасымен қапталған битуммен сіңірілген кабельдік иірілген жіптен жасалған қабышасы бар сіңірілген қағаз оқшауламасы бар кабель; АСБ – дәл СБ сияқты, бірақ алюминий өткізгіштері бар; ААБ – дәл АСБ сияқты, бірақ алюминий қабықшасы бар.

Бақылаушы кабельдердің маркировкасы К әріпінен басталады.

Кабельдің маркировкасында әріптік белгіленулерден кейін оның номинал кернеуі көрсетіледі, кВ; өткізгіштер саны мен қималары. Мысалы, АВПБГ-1-3х50+1х25 маркалы кабель – қималары 50 мм² үш алюминий өткізгіші және қимасы 25 мм² мыс өткізгіші бар, 1 кВ кернеуге арналған полиэтиленнен жасалған оқшауламасы бар, поливинилхлоридтан жасалған қабықшасы бар, сыртқы коррозиға қарсы қапталуы жоқ болат ленталардан жасалған сауыты бар.

1 кВ кернеуге дейінгі кабельдердің бөліктері шойын муфталармен, ал 1 кВ-тан жоғары кабельдер арнайы қоспамен құйылған қорғасын муфталармен жалғанады.

Кабельдердің ұштары өңделеді, таратушы қондырғының түйіспелерінде жақсы контакттың болуы үшін өткізгіштің шетіне ұштар дәнекерленеді немесе пісіріліп бекітіледі. Кабельге ылғал, қышқылдар және басқа да оқшауламаны бүлдіргіш реагенттер кірмес үшін оның ұштарын герметикалық өңдейді. Эпоксидті компаунд кабельдердің ұштарын өңдеу үшін жиі қолданылады. Сонымен қатар поливинилхлоридтан жасалған жабысқыш ленталардан және лактардан жасалған құрғақ қосылыстар ұштарды өңдеу үшін қолданылады.