14-es_1 / Высшая математика (РТФ) / умк_Вакульчик_Неопределенный интеграл
.pdf6.10. Интегрирование правильной рациональной дроби
ТЕОРЕМА 6.10.1 (основная теорема алгебры). Всякий многочлен n-
ной степени (n > 0) имеет по крайней мере один корень, действительный или комплексный.
ТЕОРЕМА 6.10.2. Всякий многочлен n-ой степени можно предста-
вить в виде |
Pn ( x) = a0 ( x - x1 )( x - x2 )...( x - xn ) , |
где x1, x2 ,..., xn – |
корни многочлена, a0 – коэффициент многочлена при |
старшей степени. |
|
ТЕОРЕМА 6.10.3. Всякий многочлен n-ной степени с действитель- ными коэффициентами можно разложить на линейные и квадратичные множители с действительными коэффициентами:
Pn ( x) = a0 ( x - x1 )k1 ( x - x2 )k2 ...( x - xs )ks ´ ´(x2 + p1x + q1x)l1 ...(x2 + pm x + qm x)lm .
При этом k1 + k2 + ... + ks + 2(l1 + l2 + ... + lm ) = n , а квадратичные трехчлены не имеют действительных корней.
Определение 6.10.1. Рациональной дробью или дробно-рациональ- ной функцией называется функция, равная отношению двух многочленов:
f ( x) = Qr ( x) . Pn ( x)
Определение 6.10.2. Рациональная дробь называется правильной,
если степень числителя меньше степени знаменателя, в противном случае рациональная дробь называется неправильной.
Определение 6.10.3. Правильные рациональные дроби вида
|
A |
|
|
|
|
|
|
||
(I) |
|
; |
|
|
|
|
|
|
|
( x - a) |
|
|
|
|
|
|
|||
(II) |
A |
, |
(k ³ 2, k Î N) ; |
|
|||||
|
|
|
|||||||
( x - a)k |
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|||
(III) |
Mx + N |
|
, |
( D = p2 - 4q < 0); |
|||||
|
|
|
|
||||||
|
x2 + px + q |
|
|
|
|||||
(IV) |
Mx + N |
|
, (k ³ 2, D = p2 |
- 4q < 0), |
|||||
(x2 + px + q)k |
|||||||||
|
|
|
где A, a, M, N, p, q – действительные числа, называются простейшими
рациональными дробями I, II, III и IV типов.
31
ТЕОРЕМА 6.10.4. Пусть дана правильная рациональная дробь |
Qr |
( x) |
||||||||||||||||||||||
|
|
, |
||||||||||||||||||||||
P |
( x) |
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
n |
|
|
где все коэффициенты – |
действительные числа, |
причем числитель и зна- |
||||||||||||||||||||||
менатель не имеют одинаковых множителей. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
Пусть знаменатель разложен на множители |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
Pn ( x) = a0 ( x − x1 )k1 ...( x − xs )ks × (x2 + p1x + q1x)...(x2 + pm x + qm x)lm . |
|
|
||||||||||||||||||||||
Тогда дробь можно представить (единственным образом) в виде |
||||||||||||||||||||||||
суммы простейших рациональных дробей: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
Qr ( x) |
|
A1 |
|
|
Ak1 |
|
|
|
B1 |
|
|
|
Bks |
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
= |
|
+ |
... + |
|
|
|
+ ... + |
|
|
+ ... + |
|
|
|
|
+ |
|
|
|
||||
|
Pn ( x) |
( x − x1 ) |
( x − x |
)k1 |
( x − xs ) |
( x − x |
s |
)ks |
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
M |
x + N |
|
|
C x + D |
|
|
|
|
Cl |
x + Dl |
|
|
|
|
|
|
|
||||||
1 |
|
|
1 |
|
1 |
1 |
|
|
|
|
m |
|
m |
|
|
|
|
|
|
|
||||
+ (x2 + p1x + q1 ) + ... + (x2 + pm x + q m ) + ... + |
|
, |
(6.10.1) |
|||||||||||||||||||||
(x2 + pm x + q m )lm |
||||||||||||||||||||||||
где A1,..., Ak |
, B1,..., Bk |
, |
M1, N1,...,C1, D1,...,Cl , Dl |
|
– некоторые действи- |
|||||||||||||||||||
|
|
1 |
|
|
s |
|
|
|
|
|
m |
m |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
тельные коэффициенты.
Замечание 6.10.1. Коэффициенты в формуле (6.10.1) могут быть найдены следующим образом: правую часть разложения нужно привести к общему знаменателю; знаменатели левой и правой частей формулы будут одинаковые, значит, должны быть тождественно равны числители. При- равнивая коэффициенты при одинаковых степенях x слева и справа, полу- чим столько уравнений, сколько неизвестных коэффициентов. Решив по- лученную систему, найдем эти коэффициенты.
Замечание 6.10.2. Если в знаменателе имеются действительные различные корни, то можно придать x значения действительных корней в тождестве числителей. Тем самым, также будет получено соответствую- щее количество уравнений. Для получения необходимой системы уравне- ний для подстановки в тождество числителей значений x можно использо- вать и другие числа.
Замечание 6.10.3. Простейшие дроби I, II типов интегрируются подведением под знак дифференциала; интегрирование простейших дро- бей III и IV было рассмотрено в п. 6.6.
Алгоритм интегрирования рациональных дробей:
1) если дробь неправильная, то, разделив числитель на знаменатель, нужно отделить целую часть и правильную рациональную дробь;
32
2)в правильной рациональной дроби знаменатель нужно разложить на множители;
3)правильную рациональную дробь представить в виде суммы про- стейших рациональных дробей;
4)проинтегрировать целый многочлен и сумму простейших рацио- нальных дробей.
Пример 1.
|
|
|
|
|
|
|
|
∫ |
x4 + 2x3 + x2 + 3x + 1 |
dx = |
∫( x + 2)dx + ∫ |
|
x + 1 |
dx. |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x3 + x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x3 + x |
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x + 1 |
= |
|
|
A |
+ |
Bx + C |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x (x2 + 1) |
|
|
|
|
|
|
, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
x2 + 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x + 1 = A(x2 + 1) + x ( Bx + C ). |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
Приравнивая коэффициенты при одинаковых степенях x, будем иметь |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x0 |
|
|
|
A = 1. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x2 |
|
0 = A + B B = − A, B = −1. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
C = 1. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
Тогда заданный интеграл приводится к сумме: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
x2 |
|
|
dx |
|
|
|
|
−x + 1 |
x2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
xdx |
|
|
|
|
|
dx |
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
+ 2x + |
∫ |
|
|
+ |
∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
dx = |
|
|
|
+ |
2x + ln |
x |
− ∫ |
|
|
|
|
|
+ ∫ |
|
|
|
= |
|||||||||||||||
|
|
2 |
|
x |
|
|
|
|
|
|
2 + 1 |
|
2 |
|
|
2 + |
|
|
x2 + 1 |
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
1 |
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
x2 |
|
|
|
|
1 |
|
|
d (x2 + 1) |
|
|
|
|
|
x2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
ln (x |
2 |
+ 1) + arctg x + C. |
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
+ 2x + ln |
|
x |
|
− |
|
|
∫ |
|
|
|
+ arctg x |
= |
|
|
+ 2x + ln |
x |
− |
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
2 |
2 |
|
x2 + 1 |
|
2 |
|
2 |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
6.11. Интегрирование иррациональных функций
Определение 6.11.1. Функция, содержащая в своем аналитическом выражении радикалы, называется иррациональной.
Замечание 6.11.1. Не от всякой иррациональной функции инте- гралы выражаются через элементарные функции.
В тоже время интеграл от рациональной функции можно всегда представить в виде суммы элементарных функций.
Рассмотрим те иррациональные функции, для которых интегралы с помощью соответствующих подстановок сводятся к интегралам от рацио- нальных функций.
33
|
m1 |
|
m2 |
|
mk |
|
, dx = pt p −1dt |
|
|
1. ∫R x, x |
n1 |
, x n2 |
,..., x nk dx = |
x = t p |
, |
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
где |
|
|
|
p = НОК (n1, n2 ,..., nk ) ; R(x) – |
рациональная функция. |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
Пример 1. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
∫ |
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
|
x = t6 ; t = 6 |
|
|
; dx = 6t5dt |
|
|
= ∫ |
|
6t5dt |
= 6∫ |
|
|
|
|
|
|
|
t5 |
|
|
|
|
dt = |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t4 − t3 |
|
t3 (t −1) |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
3 x2 − |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(t2 −1) + 1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(t + 1)dt + ∫ |
|
d (t −1) |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= 6∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dt = 6∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dt |
= 6 |
∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t −1 |
|
|
|
(t |
|
−1) |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t |
|
|
−1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
6 |
|
|
|
|
|
|
|
+ t + ln |
t − |
1 |
|
|
+ C = 6 |
|
|
|
|
|
|
|
|
+ 6 x |
+ ln |
6 x − |
1 |
|
|
|
|
+ C . |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ax + b |
|
m1 |
|
|
|
|
|
|
|
ax + b |
mk |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
2. |
|
|
|
|
|
|
|
n1 |
|
|
|
|
|
|
|
nk |
|
|
|
|
|
= |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
∫R |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
,..., |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ d |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
cx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
cx |
+ d |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
ax + b |
= t p , ax + b = t p (cx + d ) , |
|
|
x (a − ct p ) = dt p − b; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
cx + d |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= ∫R1 (t )dt , |
||||||||||||||||||
|
|
|
|
x = |
|
dt p |
− b |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
dt p − b |
′ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
; dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
p |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
p |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
a − ct |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
a − ct |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
где |
|
|
|
p = НОК (n1, n2 ,..., nk ) ; R1(x) – |
рациональная функция. |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
Пример 2. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
+ 3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t12 − 3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
2x + 3 |
2x + 3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
12 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
11 |
|
|
|
|
|
|
11 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dx |
= |
2x + 3 = t |
|
; x = |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
; dx = |
|
|
|
|
12t dt = |
6t dt |
= |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
4 2x + 3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
2 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
∫ |
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
∫ |
|
( |
|
|
|
|
|
|
|
|
) |
|
|
|
|
∫( |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
t |
6 |
|
+ t4 |
|
|
|
|
11 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8 |
|
|
|
|
|
6 |
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
14 |
|
|
|
|
|
12 |
|
|
|
|
|
|
|
t15 |
t13 |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
= |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
6t dt = |
6 t |
|
|
|
|
|
t |
|
+ t |
|
|
|
|
dt =6 t |
|
|
|
|
|
|
|
+ t |
|
|
|
|
|
|
|
dt = |
6 |
|
|
|
|
+ |
|
|
|
|
|
+ C = |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
15 |
13 |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
12 |
|
|
|
|
|
+ |
6 |
|
12 |
|
|
+ C = |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
t = 12 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
(2x + 3)15 |
(2x + 3)13 |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2x + 3 |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
13 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= (2x + 3) |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
6 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 2x + 3 + |
|
|
|
|
|
|
|
12 2x |
+ 3 |
+ C . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
13 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
34
Пример 3.
|
|
|
|
∫ |
|
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
= ∫ |
|
1 + x |
|
× |
1 |
|
|
dx . |
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(1 - x |
|
) |
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
1 + x (1 - x ) |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
1 - x |
|
|
2 |
|
|
1 - x |
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
= t, |
1 + x |
= t2 , 1 + x = t2 - t2 x, x (1 + t2 ) = t2 -1, x = |
t 2 -1 |
, |
||||||||||||||||||||||||||
Введем замену: |
|
1 + x |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
1 - x |
1 - x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t 2 +1 |
||||||||||||
|
|
|
2 |
-1 |
′ |
2t |
( |
t 2 |
+1 - 2t |
( |
t 2 |
-1 |
|
|
|
|
2 × 2tdt |
|
|
|
|||||||||||||||
dx = |
t |
|
dt = |
|
|
|
|
) |
|
|
|
|
|
) |
dt = |
, |
|
|
|||||||||||||||||
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(t 2 +1) |
2 |
|
|
|
(t2 +1) |
2 |
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
+1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
(t2 -1)2 |
(t 2 |
+1)2 - (t2 -1)2 |
|
2t2 × 2 |
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
1 - x |
|
=1 - |
(t2 +1)2 = |
|
|
|
(t 2 +1)2 |
= |
|
dt . |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
(t 2 +1)2 |
|||||||||||||
|
Заданный интеграл приводится к табличному: |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
(t2 +1)2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
1 + x |
1 |
|
|
|
|
4t |
|
|
|
1 + x |
||||||||
∫ |
|
|
|
× (1 - x2 ) dx |
= ∫t × |
4t 2 |
|
× |
|
dt = ∫dt |
= t + C = |
|
|
|
+ C. |
|||||
|
1 - x |
|
(t 2 +1)2 |
1 - x |
||||||||||||||||
|
|
6.12. Интегрирование дифференциальных биномов |
||||||||||||||||||
|
Определение 6.12.1. |
Дифференциальным биномом называется вы- |
||||||||||||||||||
ражение xm (a + bxn )p , где m, n, p – |
рациональные числа; a, b – действи- |
|||||||||||||||||||
тельные числа. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
ТЕОРЕМА 6.12.1 (Чебышева). |
Интеграл от дифференциального би- |
||||||||||||||||||
нома |
|
∫ xm (a + bxn )p dx |
выражается через элементарные функции в сле- |
дующих трёх случаях:
1)р - целое число a + bxn = z ;
2)m + 1 - целое число a + bxn = zq , где q - знаменатель р; n
|
m +1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
a + bx |
n |
= z |
q |
× x |
n |
|
||||
3) |
|
|
|
+ p |
- целое число |
|
|
|
, где q - знаменатель р. |
|||
n |
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
35
∫ dx = ∫ −1 ( + 5 )−1
Пример. x 1 x 3 dx x × 3 1 + x5
Для подынтегральной функции выполняется условие m + 1 = 0 . В со- n
ответствии с Т.6.12.1 введем замену:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 + x5 = t3, x5 = t3 -1, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x = (t3 -1) |
|
|
|
, dx = |
1 |
(t3 -1)− |
|
×3t 2dt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
|
5 |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Заданный интеграл принимает вид |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
3 |
∫t 2 ×(t3 -1)− |
|
×(t3 -1)− |
|
|
×t −1dt = |
3 |
∫t (t3 -1)−1 dt = |
3 |
∫ |
t |
dt = |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
5 |
5 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
5 |
5 |
5 |
t3 -1 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
= |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
|
|
|
A |
|
|
|
+ |
|
|
Bt + C |
|
= |
1 |
|
1 |
|
|
|
|
- |
|
|
|
(t -1) |
|
|
|
= |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
(t -1) ×(t 2 |
+ t +1) |
|
t -1 |
t2 + t +1 |
|
3 |
|
|
- |
1 |
|
|
2 + t + |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t |
|
|
|
|
|
t |
1 |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
1 |
|
|
|
d (t -1) |
- ∫ |
|
|
|
|
|
|
(t -1) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t + |
= y, y - |
= t, |
= |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
= |
|
|
|
|
∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dt |
|
|
|
= |
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
t -1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
t + |
1 |
|
|
|
|
+ |
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dt = dy |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
y - |
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ln |
t -1 |
- ∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dy = |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
|
|
y2 |
+ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
+ |
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
d y |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 y |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
= |
|
|
ln |
|
t -1 |
|
- |
|
∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
- |
|
|
|
|
|
arctg |
|
|
|
|
+ C = |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
y |
2 |
|
+ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
2 |
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2t +1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
|
|
ln |
|
t -1 |
- |
|
|
|
|
|
|
ln y |
|
|
|
+ |
|
|
|
|
|
+ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
arctg |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
+ C = |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4 |
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
= |
1 |
ln |
3 |
1 + x5 |
-1 |
- |
1 |
ln |
(3 1 + x5 ) |
+ 3 1 + x5 +1 |
+ |
3 |
arctg |
2 |
|
1 |
+ x |
|
+1 |
|
+ C. |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
5 |
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
36
6.13. Интегрирование тригонометрических функций
ТЕОРЕМА 6.13.1. Интеграл ∫R (sin x,cos x)dx всегда может быть
представлен в виде элементарных функций с помощью универсальной тригонометрической подстановки, где R(x) – рациональная функция.
|
tg |
x |
= t, |
x = 2arc tg t, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
− t2 |
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
2t |
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
2t |
|
|
|||||||||||
|
2 |
|
|
|
|
|
sin x = |
|
|
|
|
, cos x = |
, tg x = |
|
. |
(*) |
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
1 + t2 |
|
|
|
|
|
− t 2 |
||||||||||||||
|
dx = |
|
2 |
|
dt |
|
|
|
|
|
|
1 + t 2 |
1 |
|
|
|||||||||||||
|
1 + t 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
Доказательство. Применим подстановку (*), получим |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
∫ |
R (sin x,cos x)dx = |
∫ |
|
2t |
|
1 − t2 |
|
2dt |
|
= |
∫ 1 |
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
R |
|
|
|
, |
|
|
|
|
|
|
|
|
R (t)dt , |
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
+ t2 |
|
1 + t 2 |
|
1 + t2 |
|
|
|
|
|
|
|
где подынтегральная функция представляет собой некоторую рациональ- ную функцию относительно переменной t.
Поскольку рациональная дробь может быть проинтегрирована через рациональные функции, то интеграл от тригонометрической функции в конечном итоге будет выражен через элементарные функции.
Пример 1.
|
|
|
|
|
|
tg |
x |
= t, x = 2arctg t, |
|
|
|
|
|
|
dt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
∫ |
dx |
= |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= ∫ |
21 + t2 |
|
= ∫ |
dt |
= ln |
|
t |
|
= ln |
tg |
x |
|
+ C. |
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
2 |
|
|
|
2t |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
sin x |
|
|
|
|
|
|
|
2t |
|
|
|
t |
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
dx = |
|
dt, sin x = |
|
|
|
|
|
1 + t2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
1 + t2 |
1 + t2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Частные случаи |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
1. ∫sin2m x cos2n xdx, |
m, |
n N |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
sin2 x = |
1 - cos 2x |
;cos2 x = |
1 + cos 2x |
;sin x × cos x = |
1 |
sin 2x |
|
– понижаем степень. |
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
2.1. |
|
∫ R (sin x,cos x)dx . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
if R (−sin x,cos x) = −R (sin x,cos x) – sin |
x в нечетной степени, то подво- |
дим под знак дифференциала функцию sin x или вводим замену cos x = t:
sin xdx = −d cos x,
или cos x = t,
sin2 x = 1 − cos2 x dt = −sin xdx
37
2.2. ∫ R(sin x,cos x)dx
if R (sin x, − cos x) = −R (sin x,cos x) – cos x в нечетной степени, то подво-
дим под знак дифференциала функцию cos x или вводим замену sin x = t :
|
cos xdx = d sin x, |
cos2 x = 1 − sin |
2 x |
. |
|
или sin x = t, |
dt = cos xdx |
|
|
|
|
|
||
3. ∫R(sin x,cos x)dx . |
|
|
|
|
if R (−sin x, − cos x) = R (sin x,cos x) |
– функция четна относительно cos x, |
sin x одновременно, то будет эффективной одна из замен:
а) если в знаменателе преобладает степень cos x:
tg x = t, |
x = arc tg t, dx = |
1 |
|
|
dt, |
|
||||||
|
1 + t 2 |
; |
||||||||||
|
|
t |
|
|
1 |
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
sin x = |
|
|
|
, cos x = |
|
|
|
|
; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
1 + t 2 |
1 + t2 |
|
|
б) если в знаменателе преобладает sin x:
|
c tg x = t, |
x = arcctg t, |
|
dx = − |
1 |
dt, |
|
|||||||||
|
|
1 + t2 |
. |
|||||||||||||
|
sin x = |
|
|
|
1 |
|
|
|
,cos x = |
|
t |
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. |
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
1 + t 2 |
1 + t2 |
|
|
|
|||||||||
Замечание. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
В интегралах вида ∫ |
|
|
dx |
|
|
|
, где m ≥ 1 и нечётные, выгодно использо- |
|||||||||
|
|
m |
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
sin |
x |
|
|
|
|
|
|
|
вать универсальную тригонометрическую подстановку tg x = t . 2
Пример:
|
|
|
|
|
|
tg |
x |
= t, x |
= 2arctg t, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2dt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(1 + t2 )2 |
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
dx |
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 + t 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
∫ |
|
= |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= ∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
|
∫ |
|
|
|
|
dt = |
|||||||
|
|
|
sin3 x |
dx = |
|
|
2dt |
|
,sin x = |
|
2t |
|
|
|
(2t )3 |
|
|
4 |
|
t3 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 + t |
|
|
|
|
|
|
|
|
1 + t |
|
|
|
|
|
( |
|
|
+ t 2 |
) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
1 |
|
1 + 2t2 + t 4 |
|
|
|
|
1 |
∫t −3dt + 2∫ |
dt |
|
|
|
|
|
|
|
|
1 t −2 |
|
|
|
|
|
t 2 |
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
= |
|
∫ |
|
|
|
|
dt = |
|
|
|
|
|
+ ∫tdt |
= |
|
|
|
|
|
+ 2ln |
t |
+ |
|
|
+ C = |
||||||||||||||||||||||||||||||
4 |
|
t3 |
|
|
4 |
|
t |
4 |
−2 |
2 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
= − |
1 |
|
1 |
|
|
+ |
1 |
ln |
tg |
x |
|
+ |
1 |
tg2 |
x |
+ C . |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8 |
|
tg |
2 x |
2 |
|
|
|
|
2 |
|
|
8 |
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
38
Если же в знаменателе находится cos x в нечётной степени, то эта подстановка становится не выгодной. В этом случае выгоднее использо- вать замену sin x = t :
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
cos xdx |
|
|
|
|
|
|
|
|
d sin x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
∫ |
|
|
|
= ∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= ∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
sin x = t |
|
= ∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
; |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
cos3 x |
cos4 x |
(1 - sin2 x)2 |
(1 + t )2 (1 - t )2 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
|
|
A |
|
|
|
+ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
B |
+ |
|
|
|
C |
|
|
|
|
|
|
|
|
+ |
|
|
|
|
|
D |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
(1 + t )2 (1 - t )2 |
|
(1 + t ) |
|
(1 + t )2 |
(1 - t ) |
(1 - t )2 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
Сравним с выражением |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
tg |
|
x |
|
= t, x |
|
= 2arctg t, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2dt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(1 + t 2 )2 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 + t |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
∫ |
|
|
|
|
= |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= ∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= 2∫ (1 - t 2 )3 dt |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
cos3 x |
|
dx = |
|
|
|
|
2dt |
|
|
,cos x = |
|
1 - t 2 |
|
|
|
|
(1 - t2 )3 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 + t 2 |
|
1 + t 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
(1 + t2 )2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(1 + t2 )3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
= |
|
|
|
|
A |
+ |
|
|
|
|
B |
|
|
|
|
|
|
+ |
|
|
|
|
|
|
|
C |
|
+ |
|
|
|
D |
+ |
|
|
|
|
|
E |
+ |
F |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
(1 + t )3 (1 - t )3 |
(1 + t ) |
(1 + t )2 |
|
(1 + t )3 |
|
(1 - t ) |
|
|
(1 - t )2 |
(1 - t )3 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
cos (m - n) x - cos(m + n) x |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
4.1. |
∫ |
sin mx ×sin nxdx = |
sin mx ×sin nx = |
; |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
(m - n) x + sin (m + n) x |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
4.2. |
∫ |
sin mx × cos nxdx = |
sin mx × cos nx = |
sin |
; |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
cos(m - n) x + cos(m + n) x |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
4.3. |
∫ |
cos mx × cos nxdx = |
cos mx × cos nx = |
|
. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
Пример 1. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
tg |
x |
= t, x = 2arc tg t, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
dt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
∫ |
|
|
|
|
dx |
|
|
|
= |
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= ∫ |
|
1 + t |
2 |
|
= |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
3 |
+ cos x |
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
2 |
|
|
|
|
dt,cos x = |
1 - t |
|
|
|
|
|
1 - t2 |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 + |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 + t 2 |
1 + t2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 + t2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
= 2∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
dt |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= 2∫ |
|
|
|
|
dt |
|
|
|
|
= |
2 |
∫ |
dt |
= |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
( |
|
|
|
|
|
|
) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
- t 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2t2 + 4 |
|
|
|
2 t2 + 2 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 + t |
|
|
× |
|
3 + 3t 2 + |
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 + t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
tg |
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
|
|
|
arctg |
t |
|
|
+ C = |
|
|
|
|
|
arctg |
|
|
+ C . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
39
Пример 2.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
∫ |
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
= ∫ |
|
|
|
|
|
|
cos2 x |
|
= ∫ |
|
|
|
|
d tg x |
|
= |
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
sin2 x |
- 2sin x cos x + 3cos2 x |
tg2 x - 2 tg x + 3 |
tg2 x - 2 tg x + 3 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
dt |
d (t −1) |
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
t −1 |
|
|
|
|
1 |
|
|
|
tg x −1 |
|
|||||||||||||||||||||||||||||
= ∫ |
(t2 - 2t +1) + 2 |
= ∫ |
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
|
|
|
|
|
arctg |
|
|
|
|
|
|
|
|
+ C = |
|
|
|
|
arctg |
|
|
|
|
|
+ C |
|||||||||||||||||||||
(t -1)2 + 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
2 |
2 |
2 |
2 |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
Пример 3. |
|
|
|
|
= -∫ (1 - cos2 x)d cos x = |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
∫ |
sin3 xdx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
cos4 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
cos4 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
= -∫ |
d cos x |
+ ∫ |
cos2 xd cos x |
= - |
|
1 |
|
|
|
|
|
- |
|
|
|
1 |
+ C. |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3cos3 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
cos4 x |
|
|
|
|
cos4 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
cos x |
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
Пример 4. |
|
|
∫ |
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
sin2 x × cos2 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
Первый способ: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
∫ |
|
4dx |
|
= - 2ctg 2x + C ; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
sin 2x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
Второй способ: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
Третий способ: |
ввести замену |
|
tg x = t |
|
; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
1 |
d ctg x = -∫(1 + ctg−2 x)d ctg x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
-∫ |
|
= -ctg x + |
|
+ C = -ctg x + tg x + C ; |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
cos2 x |
ctg x |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
Четвертый способ: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
sin2 x + cos2 x |
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
∫ |
|
|
|
|
|
|
|
dx = ∫ |
|
|
|
|
|
|
|
|
+ |
|
|
|
|
|
|
|
|
dx = tg x - ctg x + C . |
|
||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
sin2 x × cos2 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
cos2 x |
|
|
|
|
sin2 x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
6.14. Интегрирование выражений, содержащих квадратный трёхчлен, с помощью тригонометрических подстановок
Рассмотрим интеграл
∫R(x, ax2 + bx + c )dx , |
(6.14.1) |
где R(x) – рациональная функция.
40