- •Российская академия правосудия
- •Латинский язык
- •Маршалок н.В., кандидат филологических наук, доцент кафедры истории государства и права Российской академии правосудия;
- •Панов а.А., кандидат филологических наук, доцент кафедры истории государства и права Российской академии правосудия;
- •Содержание
- •Введение
- •1) Общекультурные компетенции:
- •2) Профессиональные компетенции:
- •3) Специальные компетенции:
- •Тематический план
- •Для студентов заочной формы обучения
- •Раздел 1. История латинского языка. Фонетика
- •Раздел 2. Морфология
- •Раздел 3. Синтаксис.
- •Практическое занятие 1
- •Тема I. Латинский язык – язык римского права.
- •Тема II. Алфавит. Правила чтения.
- •Тема III. Имя существительное. Nomen substantīvum
- •Тема IV. Предлоги. Praepositiōnes.
- •Тема IX. Глагол «быть».
- •Тема IX. Глагол. Verbum.
- •Тема X. Латинский синтаксис (систематизация).
- •Ius civīle et ius gentium.
- •Образец выполнения контрольной работы
- •Vir prudens
- •1. Si libertātem amittĭmus, maxĭma est capĭtis deminutio.
- •2. Fructus sine usu esse non potest, usus sine fructu potest.
- •3. Semper necessĭtas probandi incumbit illi, qui agit.
- •1. Lucius Titius, domĭnus fundi, servum emit et pecuniam Publio Sempronio dat.
- •2. Nemo ex consilio obligātur.
- •1. De domo suā nemo extrăhi debet.
- •2. Heres herēdis mei est meus heres.
- •3. Parentes naturāles in ius vocāre nemo potest.
- •Ius naturāle
- •1. Gratuĭtum debet esse commodātum.
- •2. Incertae persōnae legātum inutilĭter relinquĭtur.
- •3. Affirmanti non neganti incumbit probatio.
- •1. Femĭna in familia viri sui locum filiae obtĭnet.
- •2. Adhibēri testes possunt in pecuniariis litĭbus.
- •3. Iustitiam colĭmus, aequum ab inīquo separantes, licĭtum ab illicĭto discernentes.
- •1. Ius honorarium viva vox est iuris civīlis.
- •2. Neque absens, neque dissentiens adrogāri potest.
- •3. Dubitando ad veritātem pervenīmus.
- •1. Sine pretio nulla venditio est.
- •2. Nemo punītur pro aliēno delicto.
- •3. In rem actio adversus eum est, qui rem possĭdet
- •Intellĕgunt, intelleguntur, intellegĕre, intellĕgi, intellĕgens, intellegendo
- •1. Commŏdum ex iniuria sua nemo habēre debet.
- •2. Inter servos et libĕros matrimonia contrăhi non possunt, contubernium potest.
- •3. Impunĭtas continuum tribuit affectum delinquendi.
- •1. Gratuĭtum debet esse commodātum.
- •2. In favōrem libertātis omnia iura clamant.
- •3. Servōrum peculia in bonis dominōrum numerantur.
- •1. Testis idoneus pater filio aut filius patri non est.
- •2. Audienda est et altĕra pars.
- •3. Heres succēdens in honōre, succēdit in onĕre.
- •Iustus, malus, innocens
- •Invītat, invitātur, invitandi, invitandus, invītans, invitāri
- •1. Invītam libertam uxōrem ducěre patrōnus non potest.
- •2. Impunĭtas saepe ad deteriōra invītat.
- •3. Nuptiae sunt communicatio maris et femĭnae et consortium omnis vitae, divīni et humāni iuris communicatio.
- •1. Nullum patris delictum innocenti filio poena est.
- •2. Minor minōrem custodīre non potest.
- •3. Testes non evocandi sunt per longum iter.
- •1. Dos sine matrimonio esse non potest.
- •2. Commercium est emendi et vendendi ius.
- •3. Magna differentia est rerum mancĭpi et non mancĭpi.
- •Iustus, parvus, acer
- •1. Nemo tenētur se ipsum accusāre.
- •2. Res parva saepe rerum magnārum principium est.
- •3. Furem noctūrnum lex permittit occiděre.
- •Примеры тестовых заданий для проведения рубежного контроля.
- •Особенности произношения
- •Тексты для заучивания наизусть Gavdeamvs
- •Ave Maria
- •Латинский календарь
- •Сравнительная таблица для пяти европейских языков
- •Грамматический материал в таблицах Римские числительные
- •Pronomĭna possessīva (Притяжательные местоимения)
- •Личные и возвратное местоимения
- •Указательные местоимения. Pronomina demonstrativa.
- •Pronomĭna interrogatīva (Вопросительные местоимения)
- •Pronomĭna indefinīta (Неопределенные местоимения)
- •Pronomĭna negatīva (Отрицательные местоимения)
- •Adjectīva prnominalia ( Местоименные прилагательные)
- •Образец склонения
- •Verbum (Глагол)
- •Определение спряжения глагола
- •Infinitīvus praesentis actīvi et passīvi
- •Imperativus praesentis
- •Praesens indicativi глаголов esse и posse
- •Praesens imperativi глаголов esse и posse
- •Futurum imperativi глаголов esse и posse
- •Praesens coniunctivi
- •Praesens coniunctivi глаголов esse и posse
- •Предлоги
- •Declinātio nomĭnum substantīvōrum et adjectīvōrum
- •Три типа третьего склонения
- •Система прилагательных
- •Супплетивные степени сравнения прилагательных
- •Система причастий
- •Латинско-русский словарь
- •Термины и фразы для обязательного заучивания наизусть Латинско-русский перечень юридических терминов и выражений в алфавитном порядке:
- •Русско-латинский перечень юридических терминов и выражений:
- •Латинско-русский перечень афоризмов, пословиц и крылатых выражений для заучивания наизусть
- •Русско-латинский перечень афоризмов, пословиц и крылатых выражений
Тема IX. Глагол. Verbum.
ОТГЛАГОЛЬНЫЕ ФОРМЫ.
Тема X. Латинский синтаксис (систематизация).
IХ.1. Грамматические категории глагола.
IХ.2. Словарная запись глагола.
IХ.3. Основа инфекта. Четыре спряжения глаголов. Признаки спряжений.
IХ.4. Infinitīvus praesentis actīvi et passīvi.
IХ.5. Imperatīvus praesentis.
IХ.6. Спряжение глаголов esse, posse в Praesens.
IХ.7. Личные окончания действительного залога (actīvum).
IХ.8. Личные окончания страдательного залога (passīvum).
IХ.9. Правило спряжения глаголов в Praesens indicatīvi.
IХ.10. Причастие настоящего времени действительного залога
(Participium praesentis actīvi)
IХ.11.Gerundium.
IХ.12. Gerundīvum.
X.1. Порядок слов в предложении.
X.2. Главные члены предложения.
X.3. Второстепенные члены предложения.
X.4. Синтаксис страдательной конструкции.
ЛИТЕРАТУРА:
1. Розенталь Л.С., Соколов В.С. Учебник латинского языка. М., Инфра –М, 2010. §§ 15-22; 26-29;54;110; 111.
2. Ахтёрова О.А., Иваненко Т.В. Латинский язык и основы юридической терминологии. – М., 2006. §§ 35-40; 46; 48; 96; 168; 175.
Переведите:
1. Salve! Salvēte! (salveo, salvēre – быть здоровым, здравствовать)
2. Vale! Valēte! (valeo, valēre – быть здоровым, иметь силу, значение)
3. Vive valēque!1 (vivo, vivĕre – жить)
4. Honeste vivĭte! (honeste – честно)
5. Aut disce, aut discēde! (disco, discĕre – учиться; discēdo, discedĕre – уходить).
6. Dicěre non est facěre. (dico, dicĕre – говорить; facio, facĕre – делать)
7. Contumatia cumulat poenam.
contumatia, ae f – упорство
cumulo, āre 1 – увеличивать
poena, ae f – вина
8. Quis in vita nunquam errat? Qui nihil facit.
quis – кто
nunquam – никогда
erro, āre 1 – ошибаться
qui, quae, quod – который, ая, ое
nihil – ничто
facio, ĕre 3 – делать
9.Rotam fortūnae non timent. (Cicĕro)
rota, ae f – колесо
timeo, ēre 2– бояться
10. Reus ibi debet punīri, ubi delinquit.
reus, i m – обвиняемый, подсудимый
ibi – там
debeo, ēre 2 – быть должным
punio, īre 4 – наказывать
ubi – где
delinquo, ĕre 3 – совершать правонарушение, преступление
11. Clementia tua multas vitas servat. (Cicĕro)
clementia, ae f - кротость характера, снисходительность, милость. servo, āre 1 - сохранять в целости, спасать
multus, a, um - многий, многочисленный
12. Immodĭca ira creat insaniam.
immodĭcus, a, um – неумеренный, не знающий меры. ira, ae f - гнев, злоба, озлобление, раздражение creo, āre 1- творить, создавать, порождать.
insania, ae f - безумие, безумное поведение, сумасшествие
13. Omnes iudĭces iudĭcant, cum omnes adsunt.
iudex, ĭcis m – судья
omnis, e – весь, всякий
iudĭco, āre 1 – судить
cum – когда
adsum, adesse – присутствовать
14. Ibi potest valēre popŭlus, ubi lex valet.
15. Iudĭca! Iudico. Iudicāte! Iudicāmus.
16. Si bene laborātis, laudo.
17. Si nihil credis, male est.
18. Si vales bene est, ego valeo.
19. Noli vetāre, vetāre non debes.
20. Qui honeste vivit, bene vivit.
21. Bene dicis, sed male agis.
22. Etiam tacere est respondere.
23. Memorandum.
24. In omnĭbus, maxime tamen in iure aequĭtas spectanda est.
25. Contra legem facit, qui id facit, quod lex prohĭbet (Paul.).
26. Nemo, qui damnāre potest, absolvěre non potest.
27. Omnium rerum mensūra est homo.
28. Frustra negat, qui in medio crimĭne deprehendĭtur.
29. Mater semper certa est; pater est (is), quem nuptiae demonstrant.
30. Qui sui iuris est, sibi ipse iura dat.
31. Nemo maiorem copiam ad alium transferre potest, quam ipse habet.
32. Iudex iuste iudĭcans ab omnĭbus amatur.
33. Iudĭci bene iudicanti omnes honōres tribuunt.
De fontĭbus iuris Romāni.
Ius popŭli Romāni constat ex legĭbus, plebiscītis, senātus consultis, constituionĭbus princĭpum, edictis eōrum, qui ius edicendi habent, responsis prudentium. Lex est quod popŭlus iubet atque constituit. Plebs autem a popŭlo eo distat, quod popŭli appellatiōne universi cives significantur; plebis autem appellatiōne cetĕri cives sine patriciis significantur. Senātus consultum est, quod senātus iubet atque constituit; idque legis vicem obtĭnet. Constitutio princĭpis est, quod imperātor decrēto vel edicto vel epistŭla constituit. Edicta sunt praecepta eōrum, qui ius edicendi habent; ius autem edicendi habent magistrātus popŭli Romāni. Sed amplissĭmum ius est in edictis duōrum praetōrum, urbāni et peregrīni, quōrum iurisdictiōnem in provincia praesĭdes eārum habent: item in edicto aedilium curulium. Responsa prudentium sunt sententiae et opiniōnes eōrum, quibus permissum est iura condĕre. Si sententiae eōrum omnium in unum concurrunt, id, quod ita sentiunt, legis vicem obtĭnet; si vero dissentiunt, iudĭci licet quamlĭbet sententiam sequi; idque rescripto divi Hadriāni significātur (Gai).
De iustitia et iure
Publĭcum ius est quod ad statum rei Romānae spectat, privātum quod ad singulōrum utilitātem: sunt enim quaedam publĭce utilia, quaedam privātim. Publĭcum ius in sacris, in sacerdotĭbus*, in magistratĭbus constĭtit. Privātum ius tripertītum est: collectum etĕnim est ex naturalĭbus praeceptis aut gentium aut civilĭbus. Ius naturāle est, quod natūra omnia animalia docuit: nam ius istud non humāni genĕris proprium, sed omnium animalium, quae in terra, quae in mari nascuntur, avium* quoque commune est. Hinc descendit maris atque femĭnae coniunctio, quam nos matrimonium appellāmus, hinc liberōrum procreatio, hinc educatio: vidēmus etĕnim cetĕra quoque animalia, feras etiam istīus iuris peritia* censēri*. Ius gentium est, quo gentes humānae utuntur. Quod a naturāli recedĕre facĭle intellegĕre licet, quia illud omnĭbus animalĭbus, hoc solis hominĭbus inter se commūne sit.
* sacerdos, ōtis m – жрец
* avis, avis f – птица
* peritia, ae f – опыт, способность
* censeo, ēre – оценивать, думать, решать