18 Билет

1Электромагниттік тербелістерді тербелмелі контур шығарады. Мұндай тербелмелі контурда әлектромагниттік тербеліс пайда болғанымен, олар кеңістікке толкын түрінде тарай алмайды. Себебі электр өрісі конденсатор астарларының арасында, ал магнит ерісі катушка ішінде жинақталады. Сондыктан оларды жабық тербелмелі контурлар деп атайды.

Электромагниттік тербелістер кеңістікте толқьш түрінде таралуы үшін ашық тербелмелі контурлар пайдаланылады. Ол үшін жабық контурлардағы конденсаторлардың астарларының ауданын азайтып, ал катушкалардың орам санын кеміту керек. Шекті жағдайда катушкалар бірте-бірте түзу өткізгіштерге айналып, ал олардың такау үштары конденсаторлардың қызметін атқаратын болады. Мұндай құрылғы ашық тербелмелі контур деп аталады.

2Ауадағы су буы р кысымының берілген температурада-ғы қаныққан бу р_қ қысымына қатынасы және пайызбен өрнектелетін шаманы ауаның ф салыстырмалы ылғалдылығы деп атайды:

^{Меншікті} бупану жыпуы (г) деп сұйыңтың бірлік массасын ңайнау температурасында буға айналдыруға қажетті жылуды айтады. N

Меншікті булану жылуының өлшем бірлігі ретінде бір джоуль-

дің бір килограмға қатынасы алынады Массасы т сүйықты буландыруға кажетті жылу мөлшерін

19 Билет

Дыбыс барлык ортада тарала алады. Қарапайым бақылаулар дыбыс әртүрлі ортада белгілі бір жылдамдьщпен таралатынын көрсетеді. Алайда оның таралу жылдамдығы зат бөлшектері бір-бірімен күштірек байланыскан орталарда үлкенірек болатынын атап өтеміз, өйткені ондай орталардың деформащшсы кезінде туындайтын серпімділік күштері де көбірек болады.

Төмендегі 1-кестеде әртүрлі ортадағы дыбыстың таралу жыл-дамдығы туралы мөліметтер берілген. Кестеден көрініп тұрғандай, суда дыбыс ауадағыға қарағанда шамамен 4,5есе тез тарайды. Ңатты денелерде дыбыс одан да жылдамырак, мысалы, темірде 6000 м/с-ка жуьщ жылдамдыкпен тарайды. Дыбыс ауада баяуырақ таралады. Сондықтан да найзағай жарқылынанкейін күннің күркіреуі жайырақ естіледі. Найзағай жаркылы мен күн күркіреуі бір мезгілде болады. Жарьщ аса зор 300000 км/с жылдамдықпен таралатындықтан, найзағай жарқылын біз сол мезетте-ақ көреміз (103-сурет), ал күннің күркіреуі бізге сөл кешігіңкіреп жетеді. Дыбыстың ауада таралу жылдамдығы шамамен 330 м/с-қа тең. Ол жарық жылдамдығынан шамамен 5 с ішінде екі километрге кешеуілдейді.

Камертондардың немесе басқа гармоникалық тербеліс жасайтын дснелердің шышратын дыбыстары музыкальқ дыбыстар деп аталады.

Тембр-адамның дауысына немесе аспаптпың уніне өзіндік бояу беретпін дыбыстық сапасы.

Шу—әр турлі жиіліктегі дыбыстардың ретсіз қабаттасуы болып табылады, Жаңғырық — қандай да бір кедергіден шагылган және бас~тапқьі таралган орнына қайта оралган дыбыс толқындары.

Дыбыстың әр турлі кедергілерден шагылуы барысында естілу узақтыгының артуы реверберация деп аталады.

тербеліс жиілігі 16 Гц-тен төмен дыбыс толқындары инфрадыбыстар, ал 20 000 Гц-тен жоғарысы улътрадыбыстар деп аталады.

20 Билет

1.Динамика. Күш. Дене салмағы. Салмақсыздық. Аддитивті шамалар . Салыстырмалық принципі.

Динамика - механикалы қозғалыстың ту- себептері оқылаты- механиканың тарауы. Серпінділік мынадай ұғымы: күш, импульс, энергия, салмақ.

Күш – денелердің өзара әрекеттесуін сипаттайтын шама.

Дене салмағы – дененің тірекке немесе аспанға әрекет ететін күші дененің салмағы деп аталады.

Салмақсыздық - денелердің жерге тартылу күшін ауырлык күші деп атадык.

Аддитивті шамалар – Е жиынында анықталған және осы жиынының кез келген X_j және х₂ нүктелерінде ffx₁+xj =f(x)+f(xj) теңдігін қанағаттандыратын сандық f(x) функциясы. Дененің көлемі, беттің ауданы, сызықтың ұзындығы, масса, салмақ мысалдары болады.^[1]

Салыстырмалық принципі – оқшауланған тыныштық күйдегі материалдық жүйеде немесе бірқалыпты түзу сызықты қозғалыс жағдайындағы жүйеде кез келген процестің бірдей өтетінін құптайтын физиканың іргелі заңы. Мұндағы қозғалыс немесе тыныштық күй ерікті түрде таңдап алынған инерциялық санақ жүйесіне қатысты анықталады. Салыстырмалы принципін басқаша инерциялық санақ жүйелерінде физиканың заңдары бірдей формаға