16 Билет
1)Айналу осі бар денелердің тепе-теңдік шартын анықтау үшін куш моменті деген үғым енгізіледі. Бұл үғымды түсіндіру үшін айналатын дененің қарапайым түрі - иіндікті (рычагты) қарасты-райық. Қозғалмайтын тіреудің немесе біліктің (осьтің) төңірегінде айнала алатын кез келген дене иіндік(рычаг) деп аталады.
167-суретте көрсетілген иіндікке екі күш: Ғ1 жөне Ғ2 әрекет етеді. Иіндіктіц айналу осі өтетін 0 нүктесін тіреу нуктесі деп атайды. АА1 жөне ВВ1 түзу сызықтары бойымен Ғ1және Ғ2 күштері орналасқан. Тіреу нукгпесінен куштер орналасқан тузулерге тусірілген перпендикулярдың узындыгынкуш иіні деп атайды
Түсетін күштің өз күш иініне көбейтіндісітфшжшекті деп аталады:
М=Ғ*d
күш моментініц бірлігі ушін иіні 1 метрге тең 1 нъютон куштің томенті алынады. Ол Н*м деп белгіленеді.
1Н-м=1Н*1м.
Күштен үтыс беретін қара-пайым механизмдердің бір түріне көлбеу жазықтық жатады Энергияның сакталу заңын пайдаланып, көлбеу жазыктықтың жәрдемімен істелетін жұмысты анықтайық. Массасы м денені, ұзындығы / көлбеу жазықтықтың бойымен бірқалыпты қозғай отырып h биіктікке көтерейік. Сонда денеге екі күш өсер етеді: Р-ауыр-лық күші, Ғ-тарту күші. Есептеуді жеңілдету үшін үйкеліс күшін ескермейміз.
Денені көлбеу жазықтықтьщ бойымен жылжытқанда тарту күшінің істейтін жұмысы: А=Ғ*l
Сонымен, көлбеу жазықтықтьң бойымен денеге әсер ететін тарту куші оның ауырлық кушінен неше есе кем болса, көлбеу жазықтықтың узындыгы оның биіктігінен сонша есе артық болады.
Қорыта айтқанда, күштен қанша есе утсақ, жолдан сонша есе утыламыз. Жай механизмдердің барлық түрлеріне ортақ бұл қағида механиканың алтын ережесі деп аталады.
Механизмдердің өздерін қозғалысқа келтіретін жұмыс жал-пы немесе толық жумыс делінеді.
Механизмдердің басқа денелерді қозғалыска келтіретін жұмы-сы пайдалы жумыс деп аталады.
Механизмнің немесе машинаның пайдалы-әрекет-коэффициенті (ПӘК) деп пайдалы жұмыстың толық жұмысқа қатынасын айтады:
Пайдалы жұмыс
Паидалы әрекет коэффициенті = —------------------------
Толық жүмыс
Әдетте,
ПӘК-ті пайызбен (%) көрсетеді, сондыктан
жоғарыдағы катынасты жүз пайызға
(100%-ға) көбейтеді
Жүмыс пен қуат арасындағы тура пропорционалдық байланысты (А=N*t) ескеріп, ПӘК-ті пайдалы куаттың (Nп) толық қуаткa қатынасы арқылы да өрнектеуге болады:
2)ozimiz bilemz )))))))))))))))))))))))))))XDXD
17 Билет
2) Теңайнымалы қозгалыс деп дененің жылдамдыгы кез келген бірдей уақыт аралықтарында бірдей шамага өзгеріп отыратын қозгалысты айтады.
Теңайнымалы қозғалыстардың карапайым түрлеріне теңудемелі жөне теңбаяулайтын қозғалыстар жатады. Теңүдемелі қозғалыс кезінде жылдамдьқ біркалыпты артады. Теңбаяулайтын қозғалыстың жылдамдығы әрбір уақыт бірлігінде бірдей шамаға кеміп отырады.
Үдеу — жылдамдықтың өзгеру шапшаңдыгын сипаттайтын шама ол жылдамдық өзгерісінің осы өзгеріс болган уақыт аралыгына қатынасын береді, яғни
