14 Билет

1. Жердің солтүстік географиялык полюсіне жакындай келе магнит сызыктары көкжиектен барған сайын ауытқиды және Жерге кірер сәтте 75° солтүстік ендікте жөне 99° батыс бойлық шамасында вертикаль болады. солтүстік жарты шарда бүл нүкте Жердің оңтүстік магнит полюсі деп аталады,Оңтүстік географиялық полюс маңайында 66,5° оңтүстік ендікте және 140° шығыс бойлықта магнит- сызықтары Жерден шығады. Сондықтан бүл жерде Жердің солтүстік магнит полюсі бар..

Магнит өрісінде кішкентай магнит тілшелерінің осьтерін бойлай орналасқан сызықтар магнит өрісініц сызықтары немесе магнит өрісініц күш сызықтары деп аталады.

Магнит өрісі тогы бар өткізгішке бағыты әрекет етуші өрістің күш сызықтарының бағытына перпендикуляр болатын белгілі бір күштермен өрекет етеді.

Эпектроқозғалтқыш деп электр энергиясын механикалық энергияға айналдыруға арналған электр машинасын айтады.

Қозгалтқыш дегеніміз — көп орамдары бар және көлденең қимасының ауданы жеткілікті үлкен болатын рама.

2) Гук заны Серпімді дененің ұзаруы мен оған түсірілген куштің арасын-дағы байланысты 1660 жылы ағылшын физигі Роберт Гук (1635-1703) аныктаған болатын. Кейінірек бұл анықталған байланыс бізге Гук заны деген атпен белгілі болды. Бүл заң бойынша: серпімді деформацияныц шамасы (созылуы немесе сығылуы) тусірілген кушке тура пропорционал, яғни:

мұндағы.Ғ- түсірілген сыртқы күш, х=1-1₀ -дененің созылу немесе сығылу шамасы (дененің узындығы өзгеретін кашыктық); /₀ - дененің бастапкы ұзындығы; / - деформацияланған дененің ұзындығы; һ - қатацдықдеп аталатын пропорционалдык коэф-фициент. 5/ жүйесінде қатаңдьщ ньютонның метрге катынасымен (Н/м) өрнектеледі.

Гук заңыньщ дүрыстыіына 76-суретте көрсетілген қарапайым төжірибе аркылы көз жеткізуге болады. Резеңке таспаға кезекпен

/\=1 Н; Ғ₂=2 Н; Ғ₃=3 Н күш түсіре отырып, әр жолы таспаның түсірілген күшке пропорционал ұзаратынын байкауға болады. 2 Н күш таспаны біріншіге карағанда екі есе, ал 3 Н к үш үш есе көбірек созады, яғни:

^Х2^Ш^^Х1' ^Х3⁼ ^^ХІ>

ал Ғ_г = һх_г; Ғ₂ = Һх₂; Ғ₃ = Һх₃ екеніне назар аударалық,

76-сурет

онда ~ ^я •

^хг Х₂ Х₃

серпімділік кушінің істеген жумысы серіппенің 2

потенциалдық энергиясының өзгерісіне тең En=kx/2

15 Билет

Денелердің өзара әрекеттесу кезіндегі жылдамдықтарының

өзгеру дөрежесін анықтайтын физи-калық шама масса деп аталады. Массаны m тәрпімен белгілейді.

Жъілу олмасу — екі дене жанасқанда, жылу берілу жолымен энергияның қаттырақ қыздырылған денедeн азырақ қыздырылған денеге өту процесі.

Біз салқын, жылы немесе ыстык. денелерді анықтай аламыз, өйткені дене өр түрлі дөрежеде кызу касиетіне ие бола алады. Бұл қасиетті температура деп атайды.Термометр — температурасы өлшенетін денемен -/ + жылулық байланыста болатын құрал.

Атмосфералық қысымдағы таза судың қайнау және қату температуралары айырымының жүзден бір бөлігін бір градус деп алады.

0 мен 100 нүктелері аралығындағы шкаланы бірдей 100 бөлікке бөледі, оларды градустар деп атайды. Сүйық бағанының бір бөлікке орын ауыстыруы температураның 1°-қа өзгеруіне сәйкес келеді. 0 градустан төмен температураларға "—" (теріс температуралар) таңбасы қойылады

Осылай аныкталатын температуралық шкаланы оны ұсынған швед астрономы А. Цельсийдің есімімен Цельсий шкаласы деп атайды жөне оны °С деп белгілейді. Мүндай термометрмен дененің температурасын өлшеу үшін оны температурасы елшенетін денемен жылульщ тепе-теңдікке келтіреді.

Табиғаттағы ең төменгі шектік температура -273,15°С-қа тең. Ол температураның абсолют нөлі аталады.

Цельсий шкаласы бойынша алынған температура t°(С) мен Кельвин шкаласы бойынша алынған термо-динамикалық температураның Т(К) арасындағыбайланыс:

Т = (* + 273) К немесе t = (Т- 273) °С.