24)Грамадска палітычны рухна тэрыторыі Беларусі ў канцы 18 першай палове 19ст. Шляхецкае паўстанне 1830-1831 гг.

На развіццё общ.-пол-га руху ў Беларусі ў гэты час моцны ўплыў аказвала рэвалюцыйны рух у Расіі і нацыянальна-вызваленчы рух у Польшчы, а галоўнай арганізацыйнай формай былі таемныя і паўлегальныя грамадства і арганізацыі. У пачатку 20-х гадоў XIX ст. у Бел. атрымалі распаўсюджванне ідэі рускіх дваранскіх рэвалюцыянераў-дзекабрыстаў. Вялікая група афіцэраў-дзекабрыстаў служыла ў Бабруйскай крэпасці. З іх удзелам распрацоўваўся план арышту цара і яго світы ў Бабруйску падчас агляду войскаў у 1823 г. З гэтым планам звязвалася абвяшчэнне Расіі рэспублік-публікай і пачатак паўстання ў Пецярбургу. Але план не быў ажыццёўлены. Дзекабрысты выступалі за ліквідацыю самадзяржаўя, нацыяналізацыю часткі памешчыцкіх земляў, адмену прыгоннага права з надзяленнем сялян зямлёй. У 1830 г. у Варшаве пад кіраўніцтвам польскай арыстакратыі і прадстаўнікоў шляхты ўспыхнула паўстанне супраць рускага царызму, якое затым перакінулася і на тэр. Беларусі. Польская армія перайшла на бок паўстанцаў. 18 сьнежня сойм тлу-явіў паўстанне ўсенародным і вызначыў яго мэта - аднаўленне польскай дзяржавы ў межах 1772 г. Буржуазна-дэмакратычна настроеныя элементы ў кіраўніцтве паўстаннем ў студзені 1831 г. арганізаваў у Варшаве дэманстрацыю ў памяць аб пакараных декаб-ристах. Для падрыхтоўкі паўстання на Беларусі і ў Літве быў створаны Віленскі цэнтральны паўстанцкі камітэт. Актыўны ўдзел у паўстанні ў беларускіх губернях прынялі каталіцкія манахі і ксяндзы. Многія каталіцкія манастыры сталі апорнымі пунктамі восставших.На тэрыторыі Беларусі значна-нацельных ваенных дзеянняў у сувязі з паўстаннем ня б-ла. Адбываліся пераважна невялікія сутычкі паміж атрадамі паўстанцаў і ўрадавых войскаў. Паўстанцы нападалі на ваенныя склады, транспартныя абозы. Царскі ўрад абвясціў, што сяляне, добраахвотна склалі зброю, будуць дараваныя. Шляхцічы, якія прынялі ўдзел у паўстанні, падлягаюць судовага пераследу, а іх маёнткі - канфіскацыі. Таму многія сяляне, пераканаўшыся, што паўстанне ім нічога не дае і даведаўшыся, што яны дараваныя, пакідалі атрады. У канцы траўня паўстанцкія атрады ў Віленскай і Мінскай губернях былі разгромленыяВ ноячбре 1830 вВаршаве пачынаецца шляхецкіх паўстанне (штуршок - жаданне Нік 1 задушыць бельгійскую рэвалюцыю), кот ахапіла ўсю Польшчу. Наз два лагеры кансерватыўны і дэмакратычны. На Бел. і Літве паўстанне не мела вялікага размаху У Вільні быў створаны центр.комитет.кот. у наступстве апынуўся малодействительным.Восстание на Б і Літве пачалося ў сакавіку 1831, у кот былі ўцягнутыя шляхта, мяшчане, сяляне і духовенство.Пиком паўстання стала бітва за Вільню 19 ліпеня 1831.Повстанцы пацярпелі паразу і адступілі. Да канца жніўня паўстанне на Бел.было амаль цалкам подавлено.8 верасня 1831 года руская армія ўступіла ў Варшаву і аўтаномія Польшчы адменена. У кастрычніку 1831 царскім урадам быў праведзены разбор шляхтыэкто не меў гэтых дакументаў перакладаліся ў аднадворцаў. Для ўмацавання русскай элемента ў краі перасяляліся выхадцы з Расіі. Параза паўстання рэпрэсіі аказалі вялікі ўплыў на далейшы ход общ.-пол.движение на Бел. Рух ўсё больш рэвалюцыянізавала. Значыць ролю ў руху належыць дэмакратычнаму тав-ці. Такім чынам 1. Пол.19в. з'явілася перыядам бел.нац.-освобод.движения.Деятельность членаў нац.-вызваляць. Руху была накіравана супраць асіміляцыі бел. народа як у колонизацииэтак і русіфікацыі. Пасля паўстання 1830 на Бел. зарадзілася рэвалюцыі дэмакратычны рух-сочитание асветніцтва і рэвалюцый барацьбы.