- •Тэма 1 Агульная тэорыя права як навука і вучэбная дысцыпліна
- •Тэма 2 Метадалогія агульнай тэорыі права
- •Тэма 3 права ў сiстэме сацыяльнага pэгулявання
- •Тэма 4 сутнасць права
- •Права як мера свабоды
- •Права як крытэрый роўнасці
- •Права як размеркаванне інтарэсаў
- •Права як норма, прызнанная дзяржавай
- •Права як адносіны ў грамадстве
- •Права ў сістэме соцыума
- •Асноўныя падыходы да вызначэння паняцця “права”
- •Тэма 6 паходжанне права. Агульная характарыстыка
- •Тэма 7 Тыпалогія права: фармацыйны і цывілізацыйны падыход
- •Тэма 8 нормы права
- •Тэма 9 прававыя адносiны
- •Тэма 10 сiстэма права
Тэма 1 Агульная тэорыя права як навука і вучэбная дысцыпліна
-
Спосабы пазнавання аб’ектыўнай рэальнасці і месца навукі ў ім
-
Паняцце агульнай тэорыі права
-
Прадмет агульнай тэорыі права
-
Месца агульнай тэорыі права ў юрыдычнай навукі
Аб’ектыўная рэальнасць можа вывучацца:
-
Навукай
-
Светапогляд або інтыітыўна-аксіоматычныя веды
Аб’ектыўная рэчаіснасць і яе асэнсаванне залежаць ад пазанавуковых фенаменаў, на конт якіх існуе пэўнае цывілізацыйнае або культурнае пагадненне.
Светапогляд заўсёды адказвае нга наступныя пытанні:
-
Аб сэнсе смерці і аб сэнсе жыцця
-
Хто і што ёсць чалавек, у чым сэнс яго існавання
Міласэрнасць вышэй за справядлівасць (хрысціянства).
Уяўленні аб дзяржаве і праве залежаць ад цывілізацыйных аксіом. Для кожнай цывілізацыі існуюць свае уяўленні аб дзяржаве і праве. Ідзе канфлікт паміж ліберальнай і сацыяльнай.
Любая светапоглядная аснова разглядае сябе як сапраўдную ісціну і крытычна ставіцца да іншых.
Аб’ектыўная рэальнасць можа даследавацца рознымі спосабамі.
Навука як спосаб даследвання:
-
Фарміраванне гіпотэзы, якая тлумачыць пэўныя факты і развіццё пэўных падзей
-
Доках гіпотэз
-
Стварэнне канцэпцыі
Навукі падзяляюцца на:
-
Номатэтычныя (вывучаюць законы і заканамернасці)
-
Ідэаграфічныя (вывучаюць адзіныя факты)
Кожная навука мае рысы як ідэаграфічныя, так і номатэтычныя.
Навукі:
-
Натуральныя ( вывучаюць прыроду, даследчык звычайна знаходзіцца пазамежамі даследвання)
-
Гуманітарныя (вывучаюць чалавека і яго жыццё, даследчык звычайна ўключаны ў жыццё)
Кожная навука мае ўласную сістэму даказвання. У адным выпадку даказаць – гэта значыць правесці ідэнтычны працэс, у другім – растлумачыць прычыны.
У гуманітарных і сацыяльных навуках вельмі важна высветліць заканамернасці. Гэтыя заканамернасці не з’яўляюцца такімі жосткімі як у натуральных.
Любая навука не рэальнасць, а вобраз.
Дакладнасць навукі залежыць ад магчымасці найбольш дасканала сфармуліраваць заканамернасці.
Любая навука выбірае з аб’ектыўнай рэальнасці толькі найбольш галоўныя для сябе, не ўлічываючы іншыя.
Сістэма ведаў аб аб’ектыўнай рэальнасці складаецца з:
-
Светапогляду ( рэлігія або філасофія ( у выглядзе квазірэлігіі))
Рэлігія як светапогляд:
-
Тэістычная ( Бог – асоба)
-
Дэістычная ( Бог – стваральнік, стварае унікальны свет і знікае)
-
Пантэістычная ( бог у асяроддзі)
Агульная тэорыя права – гуманітарная навука, цесна звязана з іншымі сацыяльнымі навукамі.
Кожная навука мае свій прадмет ( пералік пытанняў, якія яна вывучае.
Любая навука ўзаемадзейнічае з іншымі навукамі.
Навукі абменіваюцца сваімі вынікамі, якія могуць уплываць друг на друга.
Агульная тэорыя права – тэарытычная светапоглядная юрыдычная навука, якая мае заходняе паходжанне і вывучае найбольш важныя заканамернасці і канцэпцыі ў галіне публічнай улады, вырашэнні сацыяльных канфліктаў.
Рысы:
-
Тэарытычнвсць і канцэпцыяльнасць ( тэорыя права вывучае не асобныя факты, а іх заканамернасці, асэнсоўвае факты і тлумачыць іх у форме канцэпцый)
-
Светапоглядная навука ( трансфармуе ў прававую матэрыю асноўныя праявы дамінуючага светапогляду)
-
Тэорыя права як палітычная (палітызаваная або ідэалагічная) навука:
а) можа выступаць з апалогіей улады ( уключаючы адэкватную крытыку)
б) як крытыка ў далучэнні з уладай
4) Тэорыя права як аналітычная навука: узнікае ў Заходняй Еўропе ў канцы 18 ст. Тэорыя права аналізуе існуючы прававы матэрыял, вывучае асноўныя заканамернасці, фарміруе базавыя канструкцы (нормы, правілы, праваадносіны)
5) Тэорыя права ўзнікае ў заходняй культуры, у якой права мае адносна самастойнае існаванне. Толькі ў межах еўрапейскай і хрысціянскай культуры права адрываецца ад рэлігіі і не заўсёды залежыць ад рэлігіі.
6) Тэорыя права метадалагічная і абагульняючая навука. Яна абагульняе вынікі іншых навук, правярае іх на адэкватнасць. З іншага боку, яна ўлічвае дасягненні іншых навук.
Пэўныя факты павінны быць абаснаваныя, каб стаць тэарытычнамі канцэпцыямі.
7) Тэорыя права існуе ў трох вымярэннях, якія суадносяцца паміж сабой, маюць уласныя мэты:
а) тэорыя права як навука б) тэорыя права як юрыдычная дысцыпліна в)тэорыя права як забяспечанне рашэнняў у публічнай сферы
Тэорыя права як юрыдычная дысцыпліна ахопвае наступныя раздзелы і праблемы, якія дазваляюць студэнтам мець базавыя веды:
-
Асноўныя падыходы да сутнасці дзяржавы і права
-
Асноўныя канцэпцыі сутнасці паходжання дзяржавы і права
-
Функцыі і формы дзяржавы і права
-
Асноўныя юрыдычныя прынцыпы
Права можа вывучацца як юрыдычнымі навукамі, так і адпаведнымі раздзеламі юрыдычных навук.
Юрыдычныя навукі:
-
Тэарэтыка-гістарычныя навукі
-
Галіновыя навукі ( вывучаюць асноўныя галіны права
-
Комплексныя, або спецыяльныя навукі (выкарыстоўваюць дасягненні іншых навук)
-
Міжнародна-прававыя навукі ( права і міжнароднае права маюць розныя сэнсы)
-
Сістэма крымінальнага правазнаўства
Тэорыя права:
-
Тэорыя дзяржавы і права
-
Філасофія права
-
Гісторыя палітычных і прававых вучэнняў
-
Сацыялогія права