- •Практычныя заняткі № 1 мова і соцыум
- •Паняцце мовы.
- •Гіпотэзы паходжання мовы.
- •Функцыі мовы ў грамадстве.
- •1. Паняцце мовы
- •2. Гіпотэзы паходжання мовы
- •3. Функцыі мовы ў грамадстве
- •4. Мова і іншыя сродкі камунікацыі
- •5. Беларуская мова – нацыянальная мова беларускага народа
- •6. Месца беларускай мовы сярод іншых моў
- •Індаеўрапейская прамова
- •7. Беларуская літаратурная мова і яе нормы
- •Практычныя заняткі № 2 беларуская мова ў прасторы і часе
- •1. Канцэпцыі паходжання і час фармавання беларускай мовы
- •2. Этапы развіцця беларускай мовы
- •Практычныя заняткі № 3
- •Білінгвізм. Моўная інтэрферэнцыя.
- •Фанетычная, марфалагічная,
- •Сінтаксічная спецыфіка беларускай мовы
- •1. Сутнасць і асаблівасці білінгвізму
- •2. Моўная інтэрферэнцыя і яе віды
- •3. Спецыфічныя рысы беларускай мовы ў параўнанні з рускай
- •Практычныя заняткі № 4 лексікалогія
- •1. Лексіка беларускай мовы з пункту погляду сфер яе выкарыстання
- •1) Лексіка, якая абмежавана тэрыторыяй ужывання:
- •2) Лексіка, якая характэрна сацыяльна абмежаванай групе людзей:
- •2. Тэрміны, наменклатурныя назвы, прафесіяналізмы
- •3. Гісторыя развіцця беларускай навуковай тэрміналогіі
- •Практычныя заняткі № 5 тэрміналогія
- •1. Структурныя тыпы тэрмінаў
- •2. Спосабы ўтварэння тэрмінаў
- •3. Асноўныя прыметы запазычаных тэрмінаў
- •4. Асваенне запазычаных тэрмінаў
- •Практычныя заняткі № 6 навуковы тэкст: структура і моўнае афармленне
- •1. Кампазіцыйна-структурная арганізацыя навуковага тэксту
- •2. Спосабы выкладу інфармацыі
- •3. Асаблівасці тэкстаў навуковага стылю
- •4. Жанры навуковай літаратуры
- •Узор анатацыі
- •Практычныя заняткі № 7 афіцыйна-справавы стыль
- •1. Асаблівасці афіцыйна-справавога стылю
- •2. Жанры афіцыйна-справавога стылю
- •Практычныя заняткі № 8 мова і кампазіцыя справавых лістоў
- •1. Бланкі, рэквізіты, фармуляр
- •2. Група справавых лістоў па функцыянальнай прымеце: ліст-просьба, ліст-запытанне, ліст-запрашэнне, ліст-пацвярджэнне
- •3. Класіфікацыя справавых лістоў паводле аспектаў
- •Пытанні да заліку
- •Паняцце мовы.
- •Гіпотэзы паходжання мовы.
- •Функцыі мовы ў грамадстве.
- •Літаратура
- •Уладзімір Іванавіч Куліковіч беларуская мова (прафесійная лексіка)
Практычныя заняткі № 4 лексікалогія
Пытанні:
1. Лексіка беларускай мовы з пункту погляду сфер яе выкарыстання.
2. Тэрміны, наменклатурныя назвы, прафесіяналізмы.
3. Гісторыя развіцця беларускай навуковай тэрміналогіі.
1. Лексіка беларускай мовы з пункту погляду сфер яе выкарыстання
Лексіка (ад грэч. lexikós які адносіцца да слова) – гэта сукупнасць слоў пэўнай мовы, яе слоўнікавы склад. У больш вузкім значэнні лексіка абазначае асобныя пласты слоўнікавага складу мовы, вылучаныя на падставе той або іншай прыметы.
Падзел лексікі з пункту гледжання сфер яе выкарыстання заснаваны на ўліку сацыяльнай структуры таго грамадства, якое абслугоўвае мова. Грамадства – гэта не простая сукупнасць асобных індывідаў, а складаная сістэма самых разнастайных сацыяльных груп насельніцтва: класаў, прафе- сійных калектываў, грамадскіх і вытворчых арганізацый, прадстаўнікоў розных ідэалагічных, мастацкіх, рэлігійных плыняў, жыхароў адной мясцо- васці і г. д.
Абмен думкамі з дапамогай мовы адбываецца перш за ўсё ў межах канкрэтных тэрытарыяльных і сацыяльных груп. Карыстаючыся адзіным лексічным запасам, кожная з гэтых груп усё ж характарызуецца пэўнай спецыфічнасцю як у частаце ўжывання тых ці іншых разрадаў слоў, так і ў іх складзе. У сувязі з гэтым слоўнікавы склад мовы «можа быць сістэма- тызаваны з улікам такога параметра, як агульнаўжывальнасць – абмежа- ваная ўжывальнасць». На аснове гэтага параметра ўсе словы нацыяналь- нага лексікону ўмоўна прынята аб’ядноўваць у дзве вялікія групы:
-
лексіку агульнаўжывальную;
-
лексіку абмежаванага выкарыстання.
Агульнаўжывальная лексіка.
Да агульнаўжывальнай лексікі належаць словы, выкарыстанне якіх не залежыць ад месца жыхарства, прафесіі, сацыяльнага становішча людзей, не абмежавана моўнай сітуацыяй (стылем, жанрам, формай мовы), прыналежнасцю да той ці іншай часціны мовы. Агульнаўжывальнымі могуць быць словы ўсіх лексіка-граматычных класаў: назоўнікі (горад, дом, школа, ключ, стол, шчасце, каханне, дабрыня), прыметнікі (белы, вялікі, дарагі, малады, просты, роўны, вясёлы), дзеясловы (радавацца, хваліць, вучыцца, спяваць, есці), лічэбнікі (пяць, першы, тысяча, адна, другая, мільён), прыслоўі (баязліва, важна, добра, моцна, смачна, смела), займеннікі (я, ты, ён, вы, мы, нейкі, што, які, абы-хто), прыназоўнікі (аб, ад, пад, да, каля, перад, за, у), часціцы (аж, не, ні, нават), выклічнік (ах, гей, ох, эх, о). Такія словы маюць устойлівую семантыку, з’яўляюцца агульназразумелымі і выкарыстоўваюцца ва ўсіх стылях мовы.
У межах агульнаўжывальнай лексікі могуць быць вылучаны розныя лексіка-семантычныя катэгорыі (амонімы, сінонімы, антонімы, паронімы), прадметна-тэматычныя і лексіка-семантычныя групы слоў, іншыя формы сістэмных адносін. А гэта значыць, што агульнаўжывальная лексіка з’яўляецца найбольш важнай часткай слоўніка нацыянальнай мовы, складае ядро лексічнай сістэмы, на базе якога адбываецца яе далейшае ўзбагачэнне і ўдасканаленне.
Лексіка абмежаванага выкарыстання.
Да лексікі абмежаванага выкарыстання адносяцца словы, уласцівыя мове пэўнай тэрытарыяльнай або сацыяльна абмежаванай групе людзей, а таксама выкарыстанне якіх абумоўлена спецыфікай іх лексічнага значэн- ня. У залежнасці ад таго, як яны выкарыстоўваюцца, у рамках лексікі абмежаванага выкарыстання можна вылучыць наступныя спецыфічныя пласты: