- •2.Атмосфераның жоғарғы қабаттарының ауа құрамын айтып берініз
- •3.Атмосфералық ауаның қабаттарға бөлінуі
- •4. Атмосфера қысымы.Атмосфера статистикасының негізгі теңдеуі
- •5.Күннің құрылысын ашып беріңіз
- •20.Метеорология пәні оның шешетін мәселелері. Зерттеу әдістері
- •21.Жердің және атмосфераның жылу баланстарын ашып жазыңыз
- •22.Жер-атмосфера жүйесінің жылу балансын айтып беріңіз
- •23.Булану және қанығу процестерін түсіндіріңіз
- •24.Ауа ылғалдығының сипаттамаларына анықтама беріп жазыңыз
- •25. Конденсация және сублимация процестерін түсіндіріңіз
- •26. Бұлттылық және олардың түрлерін айтып беріңіз
- •27.Бұлттардың халықаралық классификациясын жазып беріңіз
- •28. Жылы фронт бұлт жүйесін түсіндіріңіз
- •29.Салқын фронт бұлт жүйесін түсіндіріңіз
- •30.Атмосфералық жауын-шашындарды ашып жазыңыз
- •31.Жер беті жауын-шашындарын атап жазып беріңіз
- •32.Қар жамылғысы, оның сипаттамаларын атаңыз
- •33.Желдің пайда болуы,оған әсер ететін күштерді атап жазыңыз
- •34.Ауа массаларын ашып жазыңыз
- •35.Атмосфералық фронттарға түсініктеме беріңіз
- •36.Қысым жүйелерін, циклонның және антициклонның ауа-райы ерекшеліктерін түсіндіріңіз
- •37.Атмосфераның әрекеті орталықтарын жазып беріңіз
- •38. Зональді айналымды түсіндіріңіз
- •39. Меридиональді айналымды түсіндіріңіз
- •40. Пассаттар мен муссондарға анықтама беріңіз
- •41.Мына бұрыштарды уақытқа айналдырыңыздар:35030,40 020,120 0 .
- •44. Мына бұрыштарды уақытқа айналдырыңыздар:150 32,400 20,1600
- •47. Барографтың жұмыс істеу принципі
- •50.Термографтың жұмыс істеу принципі.
- •51. Психрометрлік термометрлерді айтыңыз.
- •52. Гигрометр, оның жұмыс істеу принципі
- •55. Актинометр, оның жұмыс істеу принципі.
- •58. Флюгер, оның жұмыс істеу принципі
- •59.Психрометрлік әдіс.
- •60. Гигрометрлік әдіс.
26. Бұлттылық және олардың түрлерін айтып беріңіз
.Бұлт деп атмосферадағы белгiлi бiр биiктiкте орналасқан, көзге көрiнетiн, конденсация немесе сублимация өнiмдерi жиынтығын айтады. Бұлттардан жауын-шашын жауады, найзағай ойнайды. Бұлттар өте жеңiл болғандықтан қалқып тұрады және ауа ағынымен қозғалып орын ауыстырады. Ауа ылғалдылығы төмендеп кеткен жағдайда бұлт буланып, кеуiп кетуi де мүмкiн. Белгiлi жағдайларда бұлт элементтерiнiң бiр бөлiгi iрiленiп, жауын-шашын болып жерге түседi. Бұлттар жер бетiне сәулелi күн энергиясының келуiн өзгерте отырып ауа, топырақ және су қоймаларының жылу режимiне әсер етедi.
Бұлттардың биiктiгi, қалыңдығы және құрамы мына жағдайларға бағынышты болады: конвекция қарқындылығы және конденсация деңгейiнiң, нольдiк изотерма деңгейiнiң, қату деңгейiнiң орналасу биiктiктерi. Конденсация деңгейiне бұлттың төменгi шекарасы сәйкес келедi. Конденсация және нольдiк изотерма деңгейлерi арасында бұлт су тамшыларынан тұрады. Одан жоғары қату деңгейiне дейiн салқындаған су тамшыларынан тұрады. Қату деңгейiнiң шекарасы температурасы минус 120–170С-лық биiктiкте орналасады. Ал одан жоғары су буының сублимациясы жүретiндiктен мұз кристалдарынан тұрады. Бұл аталған қабаттардың арасында қатаң шекара болмайды. Бұлттарда үнемi булану және конденсация процестерi қатар жүрiп тұрады.
Атмосферада вертикальдi қозғалыстардың мөлшеріне, қарқындылығына және басқа да факторларға байланысты әртүрлi бұлттар пайда болады. Пайда болу жағдайына байланысты бұлттар 3 класқа бөлiнедi:
1. Будақ сипатты бұлттар. Горизонтальдi ұзындығына қарағанда вертикальдi бағытта (қалыңдығы) қатты дамыған бұйра бұлттар. Олар жоғары бағытталған қарқынды ауа қозғалысы (конвекция) нәтижесiнде пайда болады.
2. Толқын сипатты бұлттар. Горизонтальдi бағытта жақсы дамыған, толқынды - бұйра жiңiшкелеу бұлттар. Олар атмосферадағы толқынды қозғалыстар нәтижесiнде пайда болады.
3. Қатпарлы сипатты бұлттар. Горизонтальдi мөлшері веритикальді мөлшерінен 100-деген есе артық, бiрiңғай тегiс, жiңiшке бұлттар. Олар бiрқалыпты, баяу жоғары бағытталған (не көлбеу) ауа қозғалысы арқасында, көбiне шептiк беткей үстiнде пайда болады. Бiрақ, кейде ол біріңғай ауа массасы iшiнде де кездеседi.
Құрамына байланысты бұлттарды 3 топқа бөледi:
1. Сулы бұлттар – су тамшыларынан тұрады. Терiс таңбалы температурада (минус 100С-дан жоғары) салқындаған тамшылардан тұрады;
2. Мұзды бұлттар – мұз кристалдарынан тұрады. Температурасы минус 40 0С-дан төмен;
3. Аралас бұлттар – салқындаған су тамшылары мен мұз кристалдарынан тұрады. Температурасы минус 10 0С – минус 40 0С аралығында.
Жылы маусымда, қоңыржай белдеуде, сулы бұлттар тропосфераның төменгi бөлiгiнде, аралас бұлттар – ортаңғы, мұзды бұлттар – жоғарғы бөлiгiнде орналасады. Салқын маусымда мұзды бұлттар тропосфераның төменгi бөлiгiнде де пайда болады.
Бұлт тамшыларының диаметрi, олар алғаш пайда болғанда 5-50 мкм (тұмандiкiндей), даму кезiнде 50-200 мкм (сiркiреуiк) болады. Бұлт тамшысы баяу төмен түсе бастағанда бiр-бiрiне соғылып, бiрiгiп 500-5000 мкм дейiн ұлғаяды (жаңбыр тамшысы).