6.2Tірек түрлері

Дене сыртқы күш әсеріне қарсыласу үшін, басқа біp денеге бекітілуі тиіс. Бұл байланыстар механикада тіректер деп, ал тіректер мен денелердің өзара әcepi байланыс реакциялары деп аталады. Реакциялар мен сыртқы күштер шамалары жағынан тең бағыттары қарама-қарсы, біp жазықтықта жатады.

Тіректерді үш түрге бөледі:

1. Жылжымалы топсалы тірек (6.2, а-сурет).

6.2-Сурет

2. Жылжымайтын топсалы тірек (6.2, б-сурет).

3. Қатаң бекітпе (6.2, в-сурет).

Жылжымалы топсалы тіректе, тірек стерженінің бойымен бағытталған біp байланыс реакциясы пайда болады,

Жылжымайтын тіректе пайда болатын байланыс реакциясының бағыты белгісіз, әсер ету сызығы топсаның ауырлық центрі арқылы өтеді Сондықтан, оны Z пен У өстеріне бағыттас ,құраушыларына жіктейді. Қатаң бекітпеде тірек қимасының ауырлық центрі арқылы әсер ететін У өсімен бағыттас өсімен бағыттас реакциялары мен тіректік (реактивтік)момент () пайда болады.

Жазық жүйенің белгісіз реакциялары статиканың келесі үш теңдеуінен анықталады

(6.01)

Белгісіз реакциялары статиканың үш теңдеуінен анықталатын арқалықтар (рамалар) статикалық анықталған, ал белгісіз реакцияларын анықтауға статиканың теңдеулері жеткіліксіз арқалықтар статикалық анықталмаған жүйелерге жатады. Статикалық анықталмаған арқалыққа аралық топса қосып, оны статикалық анықталған арқалыққа айналдыруға болады. Өйткені, әр топса статиканың үш теңдеуіне қосымша тағы біp теңдеу (топса шарты) құруға мүмкіндік береді, яғни тоспаның оң немесе сол жағындағы арқалық бөліктеріне әсер етуші сыртқы күштердің осы топсаға қарағандағы моменттерінің алгебралық қосындысы әрқашанда нөлге тең

6.3. Жанама күш пен ию momehtі

Қос терікті иілген арқалықтың көлденең қималарындағы ішкі күштерді анықтайық . Кез келген т-т қимасындағы ішкі күштерді табу үшін, қию әдесі бойынша, сол қима арқылы арқалықты екіге бөліп, біp бөлігін алып тастаймыз. Алып тасталынған бөліктің қалған бөлікке әсерін көлденең күш пен ию моментімен алмастырамыз. Қалған бөлік сыртқы күштер мен ішкі күштердің әсерінен тепе-теңдік күйде болуы тиіс.

Статиканың бірінші теңдеуі

осыдан

яғни кез келген т-т қимасындағы көлденең күш Q(z), сол қиманың біp жағында әсер етуші сыртқы күштердің У өсіне түсірілген проекцияларының алгебралық қосындысына тең. Статиканың екінші тендеуі

осыдан

Яғни, кез келгент-т қимасындағы ию моменті М()сол қиманың біp жағында жатқан сыртқы күштердің С нүктесіне қарағандағы моменттерінің алгебралық қосындысына тең (С нүктесі т-т қимасының ауырлық центрі).

6.2-Сурет

Бір қалыпты таралған күштерді өсіне проекциялау үшін немесе С нүктесіне қарағандағы моментін анықтау үшін оларды биіктігі q-ға, ұзындығы -ке тең тік төртбұрыштың ауырлық центрі арқылы өтетін қорытынды R_q = Qz күшімен алмастырады.

Көлденең күш пен ию моментінің таңбалары туралы келесі ережелер қабылданады. Көлденең т-т қимасының сол жағында әсер eтiп тұрған сыртқы күштердің қорытынды күші (R) төменнен жоғары қарай ал оң жақтағы сыртқы күштердің қорытынды күші (R) жоғарыдан төмен қарай бағытталған болса, ол қимадағы жанама күш Q(z) оң таңбалы болып саналады. Кері жағдайда жанама теріс таңбалы. Көлденең қимасының сол жағындағы әсер етуші сыртқы күштердің осы қиманың ауырлық центріне қарағандағы қорытынды моменті (М) сағат тілімен бағыттас, ал оң жағындағы күштердің қорытынды моменті сағат тіліне қарсы бағытта болса, ол қимадағы ию моменті оң таңбалы деп саналады (6. 3, а-сурет). Kepi жағдайда ию моменті M(z) теріс таңбалы (6. 3, б-сурет).