195 І 310 мм калібра, вырабленыя ў Беларусі, Расіі і Кітае.

Гэты тэатралізаваны феерверк аказаў глыбокае ўражанне на ўсіх прысутных

і даў падставу для далейшай распрацоўкі і ўкаранення падобных тэатралізаваных

піратэхнічных дзей ў іншых краінах.

У 2001 – 2003 гг. ў Міжнародны саюз развіцця феерверачнага мастацтва увайшлі

новыя піратэхнічныя арганізацыі: «Эдэльвейс – сервіс» (г. Макееўка, Украіна, кіраўнік

– Н.Якубава) і «Белспецэфект» (г. Мінск, кіраўнік – В. Коваль). Новыя майстры «вогне-

най справы» прынялі актыўны удзел у навукова-практычнай канферэнцыі і творчых

работах Міжнароднага саюза. Разам з цэнтральным каардынацыйным цэнтрам яны

распрацоўваюць літаратурныя сцэнарыі, музычнае і дэкаратыўнае вырашэнне феер-

веркаў рознай тэматыкі, узбагачаючы творчую палітру святочнай культуры сусвету.

Міжнародны саюз развіцця феерверачнага мастацтва « Спецэфект плюс» вяд-

зе не толькі навукова-даследчую, эксперыментальную і практычную дзейнасць. У

апошнія гады ён распачаў і навукова-педагагічную работу. Так, пры садзейнічанні

майстроў Саюза на кафедры рэжысуры абрадаў і святаў Беларускага дзяржаўнага

універсітэта культуры для ўсіх студэнтаў спецыялізацыі чытаецца лекцыйна-практыч-

ны курс «Піратэхніка ў свяце», а для вельмі зацікаўленых студэнтаў створаны спецкурс

(прафілізацыя) «Рэжысура піратэхнічных дзей, спектакляў і феерверкаў», дзе яны

вывучаюць такія дысцыпліны, як «Гісторыя феерверкаў», «Драматургія і рэжысура

піратэхнічных спектакляў і феерверкаў», «Мастацка-дэкаратыўнае вырашэнне фе-

ерверкаў», «Тэхналогія вырабу піратэхнічных фігур». Лекцыі і практычныя заняткі са

студэнтамі праводзяць лепшыя майстры Саюза. З мэтай больш глыбокага засваення

выкладаемага матэрыялу студэнты частку заняткаў праводзяць на вытворчай базе

саюза ў Астрашыцкім гарадку, робяць прагляд і аналіз відэазапісаў з піратэхнічнымі

дзеямі ў краінах сусвету, праводзяць этнаграфічныя назіранні і аналіз феерверкаў,

ствараюць уласныя сцэнарна-рэжысёрскія распрацоўкі феерверачных фігур, мас-

тацкіх кампазіцый і прадстаўленняў, удзельнічаюць ў правядзенні феерверкаў.

Гэта работа яшчэ толькі распачалася, але яна ўжо дала станоўчыя вынікі. Ся-

род многіх цікавых студэнцкіх работ асабліва вызначыліся праекты поўнаметражных

вобразна-асэнсаваных прадстаўленняў. Так студэнты да свайга дыпломнага свята

«Купалле ў Докшыцах» (2002 г.) зрабілі сцэнарна-рэжысёрскі праект купальскага фе-

6

ерверка і тэхніка-тэхналагічнае рашэнне піратэхнічных фігур. У гэтым прадстаўленні

на фоне песень, раскрываючых этапы правядзення свята летняга сонцастаяння,

з’яўляюцца піратэхнічныя фігуры кветак: «рамонак», «васілёк», «вогнішча» з фантанаў

белага агню, з якога вылятаюць снапы піратэхнічных іскраў, «струмені рачной вады»,

на якіх узнікаюць купальскія «вянкі» дзявочай варажбы аб уласным лёсе, купаль-

скае вогненнае «кола-карагод», «кола», якое каціцца з «гары», як бы сімвалізуючы

убыццё сонца на зіму, спрадвечная мара беларусаў аб шчасці – «папараць-кветка»,

якая пераліваецца рознакаляровымі танамі контурных свечак, а затым на месцы яе

песцікаў успыхваюць фантаны бенгальскага агню і, нарэшце, вялізарнае «сонейка»,

якое свеціць фантаннымі праменямі «на добрыя гады, на хлябы-ураджаі».

Гэтая глыбока паэтычная па сваёй ідэйна-тэматычнай накіраванасці і вобраз-

наму вырашэнню, эмацыянальная па музычнаму насычэнню распрацоўка сведчыць

аб глыбокім разуменні аўтарам праблемы трансфармацыі фальклора да сучасных

умоў і, без сумнення, не можа пакінуць абыякавым гледачоў.

Студэнты, увасабляючы ў якасці дыпломнага свята юбілей беларускай гімназіі ¹1

г. Мінска (2002 г.), свой рэжысёрскі праект фінальнага піратэхнічнага дзеяння «Дарога

ў жыццё», прапанавалі ў наступнай структуры.

На фоне мелодыі школьнага вальса на пляцоўку ў святочных строях выходзяць

юнак і дзяўчына, якія трымаюць у руках палаючыя паходні. Яны падпальваюць піра-

тэхнічную фігуру «Дубовы лісток» з контурных свечак, якая з’яўляецца эмблемай

гімназіі. Ад «дубовага лісточка» пад мелодыю студэнцкага гімна «Гаудэамус» зага-

раецца «дарога ведаў» з піратэхнічных фантанаў, якая вядзе ў далячыню і завярша-

ецца ўзгараннем піратэхнічнай «кнігі». Далей ад «кнігі» пад гукі ўрачыстаай мелодыі

працягваецца «дарога жыцця» з фантанаў рознакаляровага агню, якая завяршаецца

ўспыхнуўшым піратэхнічным «сонцам» і залпамі ракет.

Гэтыя праэкты яшчэ раз пераконліва даказваюць: будучыня піратэхнічных дзей

не за бездумным спальваннем піратэхнічных фігур, што квітнее зараз на абшары

СНД, а за вобразна-сімвалічным адлюстраванні падзеі.

У 2004 г. Міжнародны саюз развіцця феерверачнага мастацтва « Спецэфект

плюс» разам са студэнтамі падрыхтаваў да 25-годдзя кафедры рэжысуры абрадаў

і свят касцюміраванае піратэхнічнае прадстаўленне, у структуру якога ўвайшлі такія

піратэхнічныя мастацкія кампазіцыі, u1103 як «вогненная пляска піратэхнікаў», «агонь твор-

часці», « кругаверць жыцця», «зорная ростань « і інш. Гэтае чароўнае відоваішча

падрывхтавалі: мастацкі кіраўнік – генеральны сакратар Міжнароднага саюза, мас-

так-піратэхнік Я.М. Шыфрын, рэжысёр-пастаноўшчык – В. А. Баранава; акцёрская

група: Ю.М. Аляхно, Ю.А. Мікалаеў, В.В. Грэсь, Дз.А. Скачкоў, А.С. Ліхавец, асістэнт

рэжысёра І.С. Кабзар.

У 2005 г. ў Беларусі адбыўся першы выпуск прафесійных рэжысёраў піратэхнічных

спектакляў і феерверкаў. Міжнародны саюз развіцця феерверачнага мастацтва «

Спецэфект плюс» разам з кафедрай рэжысуры абрадаў і свят Беларускага дзяр-

жаўнага універсітэта культуры і мастацтваў рашэннем сумеснай экзаменацыйнай

камісіі выдалі дыпломы Юліі Мікалаеўне Аляхно, Вікторыі Анатольеўне Баранавай,

Наталле Георгіеўне Кавалюк і Алене Анатольеўне Шапко. Спадзяемся, што маладыя

рэжысёры вогненых дзей , захоўваючы традыцыі продкаў, змогуць на-новаму асэнса-

ваць падзею, якую увасабляе феерверк, зробяць прыгожай і непаўторнай сімфонію

агню і святла сродкамі тэатралізацыі.

Дасягненні навукова-тэхнічнага прагрэса аказалі істотнейшы ўплыў на мастацтва

піратэхнікі. Сёння ў феерверачных прадстаўленнях шырока ўжываюцца электраўспла-

мяняльнікі, якія даюць магчымасць схаваць піратэхнічную «кухню» і зрабіць больш

цэльным успрыняцце відовішча.

Выкарыстанне аўтаматыкі і электронікі, камп’ютараў з праграмнай ўстаноўкай даз-

1396797550

валяе рэгуляваць час выбуху, працягласць дзеяння і вышыню пад’ёму піратэхнічных

вырабаў. Новыя хімічныя саставы пашырылі магчымасці правядзення феерверкаў

– іх сталі праводзіць у дзённы час.

Выкарыстанне вопыту майстроў мінулых часоў значна пашырыла сучасны ар-

сенал піратэхнічных фігур. Сёння побач з традыцыйнымі сімволіка-эмблематычнымі

выявамі, фантанамі, мазаікамі, каскадамі, дэвізамі ствараюцца піратэхнічныя фігуры

на аснове беларускага фальклору, тэматычныя светлавыя карціны з фігурных свечак,

каляровых дымоў. У практыку феерверкаў трывала ўвайшлі паветраныя піратэхнічныя

вырабы народаў сусвету – каметы, буракі, форсы, пчолкі, швермеры, паветраныя

шары розных калібраў. Асновай запуска рознакаліберных феерверачных патронаў

сталі пераважна многаствольныя салютныя ўстаноўкі.

Такім чынам, адметнай асаблівасцю сучасных беларускіх феерверкаў стала

тэатралізацыя піратэхнічных дзей, што дае магчымасць засяродзіць увагу гледачоў

на значнасці падзеі, адлюстраваць яе ў вобразна-сімвалічнай форме, аб’яднаць у

адзінае драматургічнае цэлае піратэхніку, святло, музыку, слова і пластыку, што,

урэшце, аказвае вялікае ўздзеянне на прысутных, выклікае пазітыўныя эмоцыі, вы-

хоўвае высокаэстэтычныя густы.

Дзейнасць беларускіх піратэхнічных калектываў у 80-90-я гады XX ст. і ў пачатку