Дәріс №11 Құндық және құндылық қарым-катынастары. Экономикалық синергетика түсінігі. Ақпараттың қауыпсіздік жағдайлары.

Дәріс мақсаты: ҚҰНДЫЛЫҚТЫҚ-ҚҰНДЫҚ ҚАРЫМ ҚАТЫНАСТАР ҚҰРЫЛЫМЫНЫҢ ЗЕРТТЕУІН ТҮСІНДІРУ.

Дәріс жоспары:

1. Құндылық заңына айналатын құнның экономикалық заңының ақпараттық талдауы.

2. Негізгі өсірілген құндық экономикалық заңының ақпараттық талдауы және оның жүзеге асырылу қалыптарының ақпараттық талдауы.

3. Қоғамдық еңбек шығындарының зияткерлік - инновациялық кертартпалыққа негізделген шығармашылық қызмет ету интертуындатуға айналуы.

4. Ақпараттық тауардың нысаналылық категориясының ақпараттық талдауы.

5.Тауар құнының ақпараттық тауардың құнына айналуының заңдылықтары.

Құн заңының ақпараттық талдауы құндылық заңының ақпараттық ұялы талдауы өз негізінде. Бұл арада, аталған зерттеуде бір біріне айналатын және айналған экономикалық категориялар арасындағы өзара байланыстары және үйлесімдері қарастырылады.

Құндылық заңының ақпараттық-ұялы талдау «құндылық » қалпындағы экономикалық толық ұғымға айналған қарым қатынастардың бөліктерін қарастыру және анықтауын орындайды. Құндылық дегеніміз айналып бара жатқан құнның қисындық мұрагері. Енді құндылықтың құрылымдық сандық және сапалық бөліктерін көрейік: табиғи интеллект, материалды – өнегелі мүдде, жасанды интеллект, жасанды интеллект өзін өзі баптауы және өзін өзі оқытуы, материалдық өсім мен қызметкерлердің өздерін көрсетуінің бірігуі қалпындағы өсірілген құндылық пен жоғары неотехнологиялар. Аталған құндылықтың бөліктерін келесі ұялар арқылы көрсетуге болады.

Сонымен, құндылық - бұл абстрактті тірі, ақпараттық тауарға ендірілген тірілткен және заттандырылған (өткен) кертартпалыққа негізделген (КНШҚ).

Берілген құндылық коды келес мезеттерді көрнекі көрсетеді:

біріншіден, 3 кезеңді машиналық өндірістің және шаруашылық экономиканың даму негізініде жатқан экономикалық ақпараттың құндылығының әртүрлі қалыптарының кодтау және декодтау үдерісінде, олардың экономикалық құндылықтың әртүрлі қалыптарына айналуы жатыр; бұл ақпараттың әртүрлі қалыптары 4-кезеңді автоматтандырылған өндірістің және ақпараттық экономиканың даму негізінде жатыр;

екіншіден, осындай айналудың негізінде еңбек күш табиғи парасатқа айналады, материалды ынта - материалды-өнегелі ынта болады, еңбек әдістері және заттары средства және амортизация – жоғары жаңа технологиялар және жасанды парасат және еоның қондырмасы және өзін өзі оқыту болады, үстемелі құн - өсірілген құндылық не материалдық өсімнің жиынтығы және қызметкерлердің өздерін өздері көрсетуі болады;

үшіншіден,құндылықтың өзара байланысқан және біріктілген код бөлшектері бір мезгілде экономикалық үдерістерді реттеуге және шаруашылық құрылымдардың дамуының өскен анықталмаған схоластикалық дамудың әлеуетімен бай мүмкіндіктері бар;

төртіншіден, табиғи және жасанды парасат, сонымен қатар өздік қондырма және жасанды парасаттың өзін өзі оқытуы және жаңа технологиялар құндылықтың құрылымында генерируют абстрактты, тірі, жандандырылған және заттандырылған, кертартпалыққа негізделген шаруашылық қызмет етуді туындырады.

сонымен қатар парлы бөліктерді атай кетейік: еңбек күш – табиғи және жасанды парасат және өздік қондырма және жасанды парасаттың өзін өзі оқытуы (табиғи және жасанды зияткерлік күш), материалды ынта – материалды –өнегелі ынта, еңбектің әдістері және заттары және амортизация – жоғары жаңа технологиялар, үстеме құн - өсірілген құндылық және материалды құндылық өсімнің және қызметкерлердің өздерін өздері білдіру жиынтығы ретінде. Құнның бөлшектерінің құндылықтың сәйкес бөлшектеріне айналулары, оның ішінде еңбек күшінің табиғи- жасанды зияткерлік күшке айналуы ақпараттың экономикалық құнының заңдарының кодтау және декодтау үдерістерінің заңдылық нәтижесі болып табылады. Мысалы үшін, өз дамуының кезеңінде жұмыс күші сынды зияткерлік әлеуетті жинады, ол жасанды парасатты тудыруға мүмкіндік жасады. Бұл арада қазіргі жағдайларда кодталатын және декодталатын ақпараттың көлемі 10²⁵ битке жетті.

Жиынтық түрде «өсірілген құндылық» өз кезегінде дәстүрлі жұмыс күшінен ауысқан зияткерлік күшті пайдалану нәтижесі болып табылады.

Бір деңгейлі келесі сапалы жаңа экономикалық категориялар аталып, талданады: табиғи жіне жасанды және зияткерлік күш, кертартпалыққа негізделген шаруашылық қызмет ету, электрондық квазиақшалар, ақпараттық тауар, инон, құндылық, өсірілген құндылық. Эволюциалық экономикалық даму міндетті түрде ауыспалы әлеуметтік-шаруашылық қалыптарымен және трансформациялық өндірістік қарым қатынастармен кездестіреді. Сондықтан, берілген жұмыста ауыспалы әлеуметтік –шаруашылық қалыптар, ақпараттық капитал, ақпараттық еңбек және басқалары қарастырылады. Аталған ақпараттық қалыптар табиғи бірлікте өздерінде туып келе жатқан жаңа және өліп бара жатқан дәстүрлі экономикалық қарым қатынастарды үйлестіреді.

Өсірілген құндылықтың пайда болған қалыптарының сапалы және санды құрамдас бөліктерін атап өтейік: ақпараттық материалды – ақшалы пайда, шексіз шығармашылық қажеттіліктердің қанағаттандыру қасиеті, зияткерлік рента, квазиақшалық, несиелік %, виртуальды дивидендтер және бедел. Өсірілген құндылықтың осындай құрамдас бөліктері отражают табиғи бірлікте оның екі құрамдық элементтерін көрсетеді - олар материалды өсім және қызметкерлердің өздерін өздері білдіру қабілеті.

Материалды өсім құндылықтың өсірілген санды құрамды бөліктерін көрсетеді, ал қызметкерлердің өздерін өздері білдіру қабілеті - оның сапалық құрамды бөліктерін көрсетеді. Өсірілген құндылықтың санды құрамды бөліктеріне келесілер жатады: ақпараттық пайда, зияткерлік рента, квазиақшалық несиелік % және виртуальды дивидендтер жатады. Өсірілген құндылықтың санды құрамды бөліктеріне сапалы рухани -өнегелі өсірілген құндылықтың санды құрамды бөліктеріне келесілерді жатқызуға қажет: біріншіден, жеткен шығармашылық нәтижеге шығармашылық нәтижелікті дамытуға ұмтылысымен қажеттіліктердің шексіз сипаттамасы бар, білімдерге және жаңа идеяларға «талпынысы» болып, және біліктілікті және білімнің деңгейін арттыруға ынталану және тағы басқалар; екіншіден, беделдікпен, белгілілікпен, сеніммен, әлеуметтік мәртебемен, қызметте жоғарлаумен, және басқалармен тығыз байланыстағы бедел.

Сонымен, өсірілген құндылық - материалды өсімнің және қызметкерлердің өздедерін өздері білдірудің жиынтығы; материалды өсім -бұл олардың үстемдік құндылығынан табиғи және жасанды парасат жасалған пайда. Өсірілген құндылықкоды келесі ережелерді білдіреді:

1. в результате развития және измененияөсірілген құндылықтыңэкономикалық нақты материалдық қалыптарының даму және өзгеру нәтижесінде олар бірігілген өсірілген құндылықтыңматериалды –рухани құрамды бөліктерінен тұрады;

2. материалдық және өнегелі (рухани) ынтаның жүзеге асыру біріктірілген –табиғи орыны бар;

3. материалдық және шектелмегенөнегелі –қажеттіліктер үйлесіп бірлеседі;

4. өсірілген құндылықтыңматериалдық және өнегелі-рухани біріктірілген тығыз байланыс және өзара байланыс қатар өмір сүреді;

5. өсірілген құндылықтың құрамдық бөліктерінің коды құндылықтың кодынан шығадыжәне өзінде оның негізгі материалдық және өнегелілік(мұратты)қарым қатынастарды көрсетеді.

Экономиканың ақпараттық негізгі заңынан кейін «қоғамдық еңбектің шығындарының » талдауын өткізу қисынды болады. Осындай ақпараттық «қоғамдық еңбектің шығындарының » талдауы кертартпалыққа негізделген шығармашылықтың қызмет ету туындатуында көрінетін оның қазіргі өндірілген қалпының ұялы көрінісін білдіреді.

Үшінші мыңжылдықтардың экономикадағы сапалы ұстанымдары жаңа шаруашылық және өндірістік өзгерістерге әкелді. Өнеркәсіптік экономика ақпараттыққа айналады, ал еңбек -кертартпалыққа негізделген шығармашылық қызмет етуге айналады (КНШҚ), ал капитал инонға. Жаңа шаруашылық қарым қатынастар ұстанымды жаңа экономикалық, сапалы өзгерістерге түсінік беріп, сонымен қатар олардың дамуының алдын алатын ПАРАДИГМАНЫ ТАЛАП ЕТТІ. Осы жұмыстағы берілген ақпараттық экономикалық категориялық зерттеулердің теориясының негіздері қоғамның әлеуметтік-экономикалық және рухани-өнегелі дамуын ғылыми түрде қамтамасыз ету үшін жаңа экономикалық парадигманың қалыптасуына деген іргелік ұстаныммен шығады. Осындай ұстаным ретінде біз осы жұмыстың бұрынғы бөлімдерде қарастырылып кетілген әлемнің біртұтас ақпараттық суретінің көрінісінің, біртұтас ақпараттық диалектиканың теоретикалық кешенін бейнелейтін, ПАФОСИ әдіснамалық және ақпараттық көзқарасты ұсынамыз. Ақпараттық ұстаным экономикалық категориялар жаңа ансамблін зерттеу үшін қолданылады.

Біртіндеп мемлекеттің көптеген қызметтері онлайндық режимде, салық алумен байланысты ауысып жатыр. Бұлай болуына мемлекеттік қызмет жасаушылар өздері ықпал жасап отыр, өйткені осындай формадағы ынтымақтастықтың бірқатар артықшылақтары бар. Мысалы, АҚШ пен Канаданың үкіметтік органдары барлық салық қайтарушыларға, екі аптаның ішінде оны алады, егер де қажетті құжаттар электронды түрде толтырылса кепілдік береді. Ұлыбританияның үкіметтік органдары, компаниялар ҚҚС бойынша қайтарылымды электронды түрде жасаса және жалақы қорына салықты электронды түрде толтырса,50 фунт стерлинг көлемінде сыйақы ұсынады, ал жеке тұлғаларға ЖТС құжаттарын электронды түрде жіберсе 10 фунт стерлинг мөлшерінде жеңілдік алады.Әрине бұл Желінің осы аймақта қолданылуы әлеуметтік теңсіздік жөніндегі сұрақты көтереді, яғни салық жүйесіндегі дискриминация деңгейінің артуына себеп болады және бұның нәтижесін мүмкіндігінше максималды түрде қарастыру қажет.

Электрондық айырбас формасының жылдам дамуы салықтақ қатынасында және мемлекеттік салық саясатында көптеген сұрақтар тударады. Әсіресе, электрондық коммерция салық базасаның бұрамалауын тудыруы мүмкін.Тұтынушыларға салық жеке елдердегі заңдарына сай қолданылады, ал электрондық коммерция ұлттық салықтық заңдылықты қолдану мүмкіндігін қиындатады. Егер біз, мысалы, ҚҚС-ты алып қарастырсақ және оны В2С сегментіне қолданатын болсақ, онды мынадай жағдай қалыптасуы мүмкін, яғни онда тұтынушыдан салық жинауға жауапкер жабдықтаушы, тұтынушының қай жерде тұратынын тура анықтауға мүмкіндігі болмайды. Жабдықтаушы сонымен бірге тұтынушылықты іске асырып жатқан жақта сол елдің фискалдық билігінің юрисдикциялық аумағында болып қалуы мүмкін. Болашақта мемлекеттік органдарға осы сұрақтарды шешумен айналысу қажет екендігі көрініп тұр, себебі интернет салық пен оларды жинауда тек қана техникалық жағынан жеңілдіктер жасайды.

Салық салуда виртуалдық секторлар оны жасаушылардың алдына бірқатар мәселелерді қояды.

• Біріншіден, сатушы сатып алушының статусын білмеуі мүмкін, әсіресе сатып алушы резидент немесе резидент емес тұлға ма, заңды немесе жеке тұлға ма және т.с.с.

• Екіншіден, тауарды іске асыру орны қайда және әрекет жасап жерден салықты анықтау өте қиын болып табылады. Кейде не нәрсе жеткізгенін тауар немесе қызмет (мысалы, сандық формада бағдарламалық қамтамасыз етуді жеткізуде) көрсетілгенін анықтау қиын болады, сонымен қатар бұл жерде тауарлар мен қызметтерге қатысты әр түрлі салықтар әрекет етеді.

• Үшіншіден, Интернет арқылы жасалған келісім шарт заңдастырылмаған деп танылса және сатып алушы тауарды қабылдаудан бас тартса, осы жағдайларда қиын мәселе пайда болады және салық сипатындағы мәселе туындайды.

• Төртіншіден, салық төлеуден жалтару үшін, компаниялар басқа мемлекеттерде орналасқан серверлерді қолданады, бірақ бұндай серверлердің іс-әрекеті тұрақты өкілеттіліктің іс-әрекеті ретінде бағалануы мүмкін және компания қажетті түрде салықты толық схема бойынша төлеуге мәжбүр болады. Осымен байланысты екі есе мәселе пайда болады, яғни мемлекет үшін компанияны барлық салықты төлетуге міндеттету, ал компания үшін өзіне нақты салықтық төлемнің көлемін елестету.

Кейде жеке игіліктерге қатысты «жаһандық салықты» енгізу туралы ұсыныстар жасалынып жатыр, яғни барлығына салынатын салық бірдей болу үшін. Өндіріс пен тұтынуға қатысты түрде біркелкі елдер мен аймақтардан алынуға тиісті. Американдық экономист Дж. Робертсон «жаһандық салықтардың» ішінен келесісін ерекше бөліп көрсетеді:

• Халықаралық ресурстарды пайдаланған үшін салықтар мен алымдар, яғни мұхиттық балық аулау, материктік қайраңнан пайдалы қазба өндіру, теңіздік, ауалық кеңістіктерді және ашық ғарышты игеру, электро-магниттік өрісті қолдануған үшін;

• Қоршаған ортаны ластайтын және бұзатын іс-әрекеттерге салықтар мен алымдар, әсіресе әр түрлі формадағы судың және ауаның ластанулары;

• Әскери шығынға және қару-жарақ саудасына салық;

• Әлемдік сауда шеңберіндегі келісім шартына қатысты унифициалданған (бірыңғайланған) салық;

• Валюта айырбасы бойынша халықаралық келісім шартқа унифициалданған салықтар.

Бақылау сұрақтары.

1. Құн заңы және құнның құндылық заңына, және құндылық ауысымдары қалай өтеді?

2. Өсірілген құндылық ақпараттық талдау экономикалық заңы қалай өткізіледі?

3. Кентартпалыққа негізделгеннегізделген шығармашылық қызмет ету (КНШҚ) метагенерацияның (трансшығындардың) ақпараттық талдауы қалай өтеді?

4. Инон және нысаналылық арасындағы өзара байланыстары қандай?

5. Тауар бағасының ақпараттық тауар бағасына ауысуының заңдылықтары қандай ?