Әдістемелік нұсқаулар

Әлеуметтік-шаруашылық үдерістердің субстраты болып ерекше экономикалық ақпарат табылады. Өз кезегінде, осындай субстрат теориялық ақпараттық - категориалық әлеуметтік- экономикалық зерттеудің заты болып табылады. Сондықтан, ақпараттық экономика теориясының әдістемелік жақтарының анықталуы және олардың маңызын талқылауы ақпараттық қоғамның экономикалық дамуының ақпараттық зерттеу негіздерін әріқарай зерттеуге мүмкіндік тудырады.

Ұсынылатын әдебиет

1. Садыков Т.У. Основы теории информационной экономики.

Монография, г.Алматы, Гылым, 1998.

2. Садыков Т.У. Структура и особенности новой экономики. Вестник Евразийского национального университета им. Л.Н. Гумилёва. Серия – экономическая. Выпуск 1. 2007г.

3. Информационная теория экономики / А.И. Дёмин - М.: Палев, 1996.

4. Дятлов С.А., Добрынин А.И. Информационные основы цикличности // Вестник Российского гуманитарного научного фонда. –1998. -№1.

1. Голик Н.И., Чернов С.А. Интеллектуальный продукт как фактор формирования новых сегментов рынка высоких технологий // Общественные науки. Известия вузов Северо-Кавказского региона. -№3, 1996.

6. Иноземцев В.Л. Расколотая цивилизация: системные кризисы индустриальной эпохи // Вопросы философии. -1999. -№ 5.

Дәріс № 10 Ақпараттық экономиканың принциптері. Аутсорсинг әдістемелігі. Электрондық коммерция және жүйелік экономика

Экономиканың әлемнің біртұтас суретін көрсетудің ақпараттық ұстанымын табиғи біртұтастықта ендіретін теориясы, ақпараттық диалектиканы, ақпараттық көзқарас және ақпараттық - категориалық ПАФОСИ (Қарама қайшылық – Адаптация – Қалыпты жасау – Ұйымдастыру – Ақпараттық Өзін өзі ұйымдастыру) ұялы талдауының бірыңғай көзқарасы. Ақпараттық экономика теориясы - экономикалық ақпаратты жалпыға бірдей ақпарат арқылы өзін өзі талдау теориясы. Осындай теорияның маңызды әдістемелік негізі болып, ақпараттық диалектика деген саналады. Ақпараттық диалектика әлеуметтік- экономикалық дамудың жиынтық материалды-мұратты қалыптар және мета қалыптарды зерттеу негізінде жатыр.

Осыған байланысты жалпыға бірдей ақпаратқа деген біздің ұстанымды қайталап кетеміз. Ақпарат - материалды-мұратты виртуалды шынайылық. Барлық объективті және субъективті бар нәрселер ақпараттың болуының және дамуының әртүрлі қалыптары болып табылады. Әлем бірлігі – оның ақпараттылығында. Ақпараттың жалпыға белгілі қалыптарының болуы материя саналады (масса, зат, табиғат, болу), идея (сана сезім, ерік, ой, рух), қимыл, энергия, кеңістік және уақыт. Әлемнің бейнесінің ақпараттық-бірлігінің негізгі ұстанымы: ақпараттық материяның және сана сезімге салыстырмалы біріншілігін мойындау. Яғни, ақпарат бір мезетте материалды және мұратты, ол мәңгі бақи бассыз - аяқталмайтын кеңістікте, энергия, рухты, затты және ойды оның саналмайтын әртүрлі және қарама қайшы қалыптарының жиынтығына ауыстыра күнелтеді.

Капитал, ақпараттық капитал және инонның айналмының және ауысуының үдерісінде нағыз ақпараттық ресурстардың ұдайы өндіру және өнделу ұстанымдары келесі мезеттерден өтеді: бірінші, бірінші ақпараттың шаруашылығынан объектілерінен бөлінген экономикалық ақпараттың бір реттік ендіруі және бірнеше рет өнделуінің кезеңді өнделі технологиясы ұдайы өнделеді; екінші, ақпараттың өндеу нәтижелерінің көп аспектті және көп ретті қолдануы ұдайы өндіріледі; үшінші, экономикалық ақпараттың алғашындағы бірінші даналарының ең аз мөлшерінің негізінде ең көп мөлшердегі нәтижелік даналар алу; төртінші, экономикалық информацияны қолданушыларға және тұтынушыларға ең анық, толық және өз уақытында беру; бесінші, математикалық, бағдарламалық, техникалық және ақпараттық қамсыздандырудың бірыңғай, өзара үйлесімді болуы; алтыншы, экономикалық ақпараттың ағымдарының бірігуін ұйымдастыруының тік (иерархиялық) және көлденеңінен (қызмет ету) икемді болуы қажет.

Инон әдіснамасы, метаәдісПАФОСИ аталатын ақпаратты диалектика.Осындайметаәдіс табиғи біртұтастықкелесіақпараттық көзқарастың алты қайнарлы ұялы ұстанымдардан құралады:ақпараттық кодтау жәнедекодтау,қарама қайшылықтар,ұйымдастыру және бейімделу,қалпын құрау,қарым қатынастар және өзін өзі ұйымдастыру.Экономикалық үдерістерде ПАФОСИ метаәдіс–әдіснаманы қолдануының нәтижесінде, 3-шімыңжылдықтың басындаинонның шығынды-құнды жағысапалы–жаңа,ұстанымды-шығынсыз туындану қалпын қабылдады.Осындай қалып шығындалған, қоғамдық еңбектің қоғамдық–ізденіп алынған кертартпалыққа негізделген шығармашылық қызмет ету ақпараттық қызмет ететін ірі жиынтықталған жәнефлуктыланатын массаға айналуымен байланысады.

Ақпараттық ұстанымдардан әлемнің бірыңғай көрінісінің жайғасымдарының принцип экономикалық қарама қайшылықтарының ұстанымы материалды – энергетикалық қоршаудың ғана кеңістік және уақытында емес ұстанымы жұмыс істеуде, қызмет етуде және дамуда. Табиғи бірыңғайлықта берілген ұстаным сонымен қатар рухани-өнегелі үдерістердің саласын қамтуда. Сонымен қатар шектеулі және шексіз қажеттіліктер арасындағы белгілі экономикалық қарама қайшылықтардың ұстанымын қарастыруды жалғастырамыз. Экономикалық үдерістің ақпараттық-категориалық зерттеудегі қарама қайшылықтардың ұстанымының рөлі барлығынан бұрын, оның «ескі заттарға жаңа көзқарастың қалыптастыруында » екендігі. Мұндай көзқарас қазіргі уақытта шектелген ресурстардың шексіз ресурстарға айналуына жолдар және мүмкіндіктер табуға болама деген нақты әлеуметті- экономикалық мәселені қоюында.

Осындай мәселені қою дұрыс па ? Ақпараттық жайғасымдардан, осындай мәселені қозғауды дұрыс деп санаймыз, өйткені, ол ақпараттық диалектиканың рухына, негізіне, әріпіне толық сәйкестігі бар екенін көрсетеді. Осындай мәселенің дұрыс қойылуына келесі үш мезеттерді келтіреміз. Бірінші мезет ақпараттық жайғасыммен түра байланыста, нақты айтқанда, жалпыға бірдей ақпарат мәңгілік және бассыз аяқталусыз болғандықтан барлық экономикалық ресурстардың барлық және іртүрлі қалыптары түрлерінің түп негізі болып табылады. Сонымен, жалпыға бірдей ақпарат өзімен жалпыға бірдей әлеуетті шексіз ресурстың түп негзін білдіреді. Екінші мезгіл ақпараттық жайғасымның негізінің жалғастыруында бектіледі, оған сәйкес материя (зат), идея (ой), энергия, қозғалыс, кеңістік және жалпығ бірдей ақпараттың түбірін құрайтын және оны көрсететін субстанциалық-ұялы және түпбасты білдіретін қалыптары болып қызмет етеді. Үшінші мезгілі шектелген ресурстар және шектелмеген қажеттіліктер арасындағы экономикалық қарама қайшылықтарды тарихи және қисынды түрде шешіп, үдерісте аз мөлшерде нәтижелі ресурстарды молырақ нәтижелі ресурстармен ауыстыра отырып, адам қоғамы шектелмейтін ресурстар жағына жайлап объективті қозғалыс жасайды.

Сондықтан, материалды-затты ресурстардың жасанды және табиғи субституттары, энергияның баламалы негіздері, мұратты-зияткерлік әлемнің рухани-өнегелі ресурсының сарқылмайтын потенциясы, космос кеңістігінің экономикалық игеруінің уақыт және қозғалыстың ресурсты потенциалының қасиеттері нағыз – қатқыл шектелген болып табылады. Мұндай бекітуді біз күмәнді деп санаймыз.

Өйткені, кодтау және декодтау, ақпараттың материалдану және дематериалдануының деңгейі және дәрежесіне байланысты адамзат ресурстардың шектелген жағдайларынан ресурстардың шектелмеген жағдайларының қоғамдық өндіріс және ұдайы өндірістің тарихи ұдерісіндегі дамуына бағытталады. Қазіргі уақытта, Қазақстан толық нарықтық шаруашылықтың ауыспалы кезеңінде және оның дамуында аталған бекіту парадоксті болып көрінеді. Бірақ, экономикалық шындық объективті түрде әлеуметтік -шаруашылық нағыз эволюциялық бір жағдайлардың екіншіге айналымын қалыптастырады. Өз кезегінде, бұл ауысым нарықтық шаруашылықтың дамуына деген ақпараттық көзқарасты ұсынатын қоғамдық өндіріс үдерісінде және тұтынысында ақпараттық қарама қайшылықтар шешіліп жататын экономикалық ортада өтеді.

Бақылау сұрақтары.

1. Ақпараттық экономика теориясының әдіснамалық аспектілері қандай?

2. Капиталдың инонға айналуы қалай өтеді?

3. Инонның жалпыға бірдей формуласын көрсетіңіз.

4.Экономикалық үдерістерінің ақпараттық –категориалдық талдаудағы қарама қайшылық ұстанымның рөлі неде ?

5. Экономикалық ұйымдастыру және өзін өзі ұйымдастырудың құрылымның дамуындағы еңбектің әдісінің және кертартпалыққа негіделген шығармашылық қызмет етудің ақпараттық талдауының маңызы неде ?

6.Еңбек әдісінің кертартпалыққа негіделген шығармашылық қызмет ету әдісіне айналуы қалай болады?

7. Ақпараттық әрекеттің және экономикалық заңдардың талдауы қалай орындалады?

Ұсынылатын әдебиет

1. Закон Республики Казахстан от 08.05.2003 года №412-П «Об информатизации»

2. Назарбаев Н.А.Казахстан – 2030. Алматы: Билим, 1998. – 96 с.

3.Назарбаев Н.А.Казахстан на пути ускоренной экономической, социальной и политической модернизации// Казахстанская правда. 2005. 19 февраля. – с. 1-3.

4. Назарбаев Н.А. Послание народу Казахстана. Новый Казахстан в новом мире. -Астана.- 2007.

5. Назарбаев Н.А. Казахстанский прорыв // Казахстанская правда. – 2006. - №276.

6. Садыков Т.У. Основы теории информационной экономики.

Монография, г.Алматы, Гылым, 1998 г.

7. Садыков Т.У. Инон и судьба капитала, или об информационной экономике.

Вестник Университета «Туран», г.Алматы, 1999 г., № 1

8. Садыков Т.У.Информатизация Казахстана как решающий фактор современного общественного развития. Материалы международной научной конференции «Десять лет реформ на постсоветском пространстве: ожидания, результаты, перспективы», часть 2, г.Алматы, Туран, 2001 г.

9. Садыков Т.У. Структура и особенности новой экономики. Вестник Евразийского национального университета им. Л.Н. Гумилёва. Серия – экономическая. Выпуск 1. 2007г.

11. Садыков Т.У. Методологические основы информационной экономики

12. Садыков Т.У. Постиндустриальная информационная экономика как важнейшая составляющая общей теоретической экономики Материалы международной научно-теоретической конференции «Экономика – политическая экономия – теоретическая экономия как дисциплинарные формы организации экономической науки (к 200-летию политэкономии)», Университет ТУРАН, Алматы, 2004 г.

13. Абдеев Р.Ф. Философия информационной цивилизации. –М.: ВЛАДОС, 1994.

14. Афанасьев В.Н. Диалектика собственности: логика экономической формы. -Л.: ЛГУ, 1991.

15. Информационная теория экономики / А.И. Дёмин - М.: Палев, 1996.

16. Дятлов С.А., Добрынин А.И. Информационные основы цикличности // Вестник Российского гуманитарного научного фонда. –1998. -№1.

17. Голик Н.И., Чернов С.А. Интеллектуальный продукт как фактор формирования новых сегментов рынка высоких технологий // Общественные науки. Известия вузов Северо-Кавказского региона. -№3, 1996.

18. Бабажанова Ж.А. Ақпараттық экономика. Астана. 2011ж.