Аума0ты4 радиоактивтi ластануы

Радиациялы0 авария  радиоактивтi -нiмдердi4 тасталуына немесе иондаушы с2улеленудi4 Р)О аума5ын 0алыпты пайдалану5а арнал5ан жобада 0арастырыл5анда5ыдан арты0 м-лшерде шы5уына байланысты бол5ан авария.

Радиациялы0 аварияны4 салдары оларды4 за0ымдаушы факторларына байланысты. Радиациялы0 аварияларды4 негiзгi за0ымдаушы факторлары радиациялы0 2сер ж2не радиоактивтi ластану болып табылады. Авариялар жарылыстар мен -рттердi тудыруы м8мкiн. Ядролы0 реакторы б9зыл5ан атом станцияларын да5ы авариялар -те ауыр салдар5а алып келедi.

Радиациялы0 аварияларды4 салдары негiзiнен радиациялы0 2сер ж2не радиоактивтi ластануды4 к-лемiмен ж2не де4гейiмен, сондайа0 радионуклид 09рамымен ж2не тастал5ан радиоактивтi зат м-лшерiмен ба5аланады.

Авария барысында ж2не одан кейiн оны4 салдарыны4 де4гейi мен 9за0ты5ына, сондайа0 радиациялы0 ахуал5а мыналар айтарлы0тай ы0пал етедi:

радиоактивтi заттарды4 таби5и ыдырауы, осы заттарды4 0орша5ан орта5а таралуы;

метеорологиялы0 ж2не климатты0 факторлар

авария салдарын жою ж-нiндегi ж9мыс н2тижелiлiгi, оны4 iшiнде дезактивация мен суды 0ор5ау шы5арылады.

Авариядан кейiнгi бастап0ы кезе4де жалпы радиоактивтiлiкке жартылай ыдырайтын 0ыс0а мерзiмiмен ¨2детте екi ай5а дейiн¸ радионуклидтер айтарлы0тай 8лес 0осады. М9ндай радионуклид, атап айт0анда радиоактивтi иод ¨иод  ¸ болдып табылады.

Активтiлiктi4 кейiннен 2лсiреуi бiрнеше ж8з т2улiктен мы4 жыл5а дейiн созылатын жартылай ыдырауды4 8лкен мерзiмiндегi нуклидтермен аны0талады. Оларды4 арасынан 9за0 уа0ыт бойы радиациялы0 ахуалды4 серпiнiне негiзгi 8лестi биологиялы0 0ауiптi цезий  7, стронций  , плутоний   ж2не бас0а радионуклидтер енгiзедi.

Радиациялы0 2серге с2улеленуге сезiмтал адамдар, малдар, -сiмдiктер мен приборлар 9шырайды. 5имараттар, коммуникация, технологиялы0 0ондыр5ы, к-лiк 09ралы, м8лiк, материал мен азы0  т8лiк, жайылым мен таби5и орта радиоактивтi ластану5а 9шырайды.

Ауылшаруашылы5ы кешенiне Р)Ода5ы авария салдары жа5ымсыз 2сер етедi. Оны4 0атардан шы5уы ядролы0 отын, электр ж2не жылу энергия, сондайа0 ядролы0 жанармайдан шы00ан элементтердi 90сату ж2не радтиоактивтi 0алды0тарды к-му -ндiрiсiн то0тату5а алып келедi.

Ортаны4 радиоактивтi ластануы радиоактивтi затты4 шектен тыс ¨к-лемдi¸ ты5ызды5ымен сипатталады ж2не ауадан ¨к-лем¸ бiрлiгiне орайлас радионуклид белсендiлiгiмен -лшенедi.

Радиоактивтi ластануды4 н2тижесiнде шаруашылы0 айналымынан -нерк2сiп к2сiпорындары, инфра09рылым элементтерi, т9р5ын 8й, 2леуметт9рмыс объектiлерi, ауылшаруашылы5ы мен орман ал0аптары, суаттар мен жер асты су к-здерi, 2р т8рлi таби5ат объектiлерi бар бiр0атар аума0 шы5арылады.

Адам5а с2уле алуды4 0ауiпi

Iс ж8зiнде иондаушы с2улелену 8шiн адам организiмiнде кедергi жо0. Организмге енiп, -з энергиясын бере отыра олар денедегi затты4 кез келген молекуласын иондайды, оларды4 химиялы0 байланысын б9зады, б9л организмдегi биологиялы0 процестердi4 0алыпты а5ысы мен зат алмасуын б9зады. Б9л, -з кезегiнде миды4, ас0азанны4, 0ал5анша бездi4, орталы0 нерв ж8йесiнi4 ж2не бас0аларды4 ж9мыс iстеуiн то0тату5а алып келедi.

Адам с2уле ауруына 9шырайды, оны4 ауыртпалы0 де4гейi с2леленудi4 0уаты мен м-лшерiне байланысты. Сонымен 0атар организм клеткаларында 0ауiптi iсiктердi4 пайда болуына алып келетiн -згерiстер -тедi.

I д2режелi с2уле ауруы ¨же43л¸     рад с2лелену дозасы кезiнде. Жасырын мерзiмi  апта, б9дан кейiн 2лсiздiк, басты4 ауруы, температураны4 к-терiлуi, ло0су, пайда болады. Ауруды емдеуге болады.

II д2режелi с2уле ауруы ¨орташа¸     рад с2улелену дозасы кезiнде. Жасырын мерзiмi    апта. Ауру белгiлерi аны0 бiлiнедi. _те жа0сы емделген жа5дайда екi—8ø àé iøiíäå ñàóû5àäû.

III д2режелi с2уле ауруы ¨ауыр¸     рад с2лелену дозасы кезiнде. Ал5аш0ы белгiсi аны0 бiлiнедi 20Ќсы  минуттан кейiн 0айтаЌ0айта 09стыртып, дененi4 температурасы  градус0а жетедi. Ауру жедел ж2не ауыр -тедi. Ал5аш0ы аптаны4 -зiнде ауыз кiлегейi за0ымдалып, гиперемия болуы м8мкiн ¨0ан белгiлi бiр орын5а немесе 9лпа учаскесiне 0атты а00анда оны4 бiр жердегi м-лшерi артады немесе оны4 а5уы 0иындайды¸, ауыз бен ж9т0ынша0 за0ымданады, терi 0абаттары 0ызарады. Терiнi4 ж2й немесе шектен тыс 0ызаруы. Жасырын мерзiмi  апта, б9дан кейiн бас 0атты ауырып, iш -тедi, есiнен айрылады. С2ттi жа5дайда б3рнеше айдан кейiн сауы5уы м8мкiн.

IV д2режелi с2уле ауруы ¨-те ауыр¸ Ќ  Ќ радтан жо5ары с2лелену дозасы кезiнде  минуттан кейiн ал5аш0ы белгiлерi бiлiне бастайды. Дене температурасы ^ градустан асып, терi за0ымданады. Д2рет с9йылады. Емдеусiз екiЌ8ш апта бойында -ледi. Ауруды4 барлы5ы дерлiк -лiммен ая0талады.