Азаматты) )ор%аныс шаралары

.. Халы0ты 0ор5ауды4 негiзгi принциптерi мен 2дiстерi

Адамдарды4 0ауiпсiздiгiн 0амсыздандыру бейбiт ж2не со5ыс уа0ытында5ы ТЖ жа5дайында халы0ты 0ор5ау бойынша Республи камызда ж8ргiзiлетiн барлы0 шараларды4 аса ма4ызды ма0саты болып табылады.

Т-тенше жа5дайларды ескерту ж2не iсЌ2рекеттер ж-нiндегi Республикалы0 ж8йенi4 -зiне ж8ктелген мiндеттердi орындау5а даярлы5ы т8пкiлiктi н2тижеде оны4 осы ма0сат0а жету 0абiлетiн аны0тайды. )азiргi уа0ытта адамзатты4 алдында со5ыс 0атерiнен бас0а 5аламды0 0ауiп Ќ экологиялы0 апат 0ауiпi -ткiр т9р: ауа ластан5ан, -зендер мен к-лдер 0ыш0ылды жауындармен улан5ан, топыра0 б8лiнуде6 ормандар 09руда -сiмдiктер мен хайуанаттарды4 жекелеген т8рлерi жойылуда7

Адам -мiрiне 0ауiптi заттарды пайдаланатын ж2не -ндiретiн объектiлер бiр жерге шо5ырлануда. Б9л объектiлердегi авария салдарын осы заман5ы за0ымдау 09ралдарын 0олдану салдарымен салыстыру5а болады. Чернобыль АЭСЌiндегi о0и5аларды, Армения да5ы, Нефтегорскiдегi, Шы5ыс )аза0станда5ы жер сiлкiнiстерiн ж2не бас0а т-тенше ж2йттарды талдау бейбiт уа0ытта5ы жа5дайда адамдарды4 0ауiпсiздiгi м2селесiне бас0аша т9р5ыдан 0арау5а м2жб8р етедi.

Республика аума5ында атом энергетикасы, химия -нерк2сiбi объектiлерi мен -зге де объектiлер орналас0ан, м9нда5ы аварялар 8лкен адам 09рбанды0тарымен, материалды0 залалмен 0атар елеулi экономикалы0 салдар5а да 9шыратуы м8мкiн. Осы жа5дайлар мемлекеттiк, 2скери ж2не шаруашылы0 органдары тарпынан А) м2селелерiне, халы0ты сенiмдi 0ор5ау мен шаруашылы0 объектiлерiн са0тау, бас0ару ж8йесiнi4 м8лтiксiз ж9мыс iстеуi ж-нiндегi мiндеттердi шешуде жа4а 9станымдарды 0ажет етедi.

Бейбiт уа0ытта5ы ы0тимал т-тенше жа5дайды, сондайЌа0 осы заман5ы за0ымдау 09ралдарыны4 даму ба5ыты мен оларды 0олдану туралы к-з0арастарды ескере отырып, халы0ты 0ор5ауды4 негiзгi принциптерi мен 2дiстерiн iске асыру, халы0ты4 сенiмдi 0ор5алуын д2йектi к-терудi 0амтамасыз етедi.

Халы0ты, 0орша5ан орта мен 9йымдарды т-тенше жа5дайлар кезiндегi 0ор5ауды4 негiзгi принциптерi

Халы0ты 0ор5ау принциптерi Ќ á9ë áåéáiò æ2íå ñî5ûñ óà0ûòûí да5ы жа5дайда халы0ты 0ор5ау т2ртiбiн аны0тайтын )Р 8к3метi ресми белгiлеген ережелер.

Халы0ты авария, апат, зiлзала мен осы заман5ы за0ымдау 09ралдарыны4 салдарынан 0ор5ау ж-нiндегi шараларды ж8ргiзу сипаты, к-лемi мен мерзiмi а5а басты0 9й5арымын, ахуалды ба5алау мен жергiлiктi жа5дайларды ж2не м8мкiндiктердi ескере отырып 2зiрленетiн А) жоспарларымен аны0талады.

Осы заман5ы за0ымдау 09ралдарынан халы0 пен шаруашылы0 объектiлерiн ЁШОё 0ор5ауды4 негiзгi принциптерi мыналар:

1. )ор5аныс шараларын -з уа0ытында жоспарлау ж2не -ткiзу.

Ол мыналарды 0амтиды:

аё бейбiт ж2не со5ыс жа5дайында5ы А) жоспарларын 2зiрлеу7 А) жоспарлау Ќ Азаматты0 0ор5анысты бас0ару процесiнi4 ма4ызды 09рамдас б-лiгi. Оны4 м2нi бейбiт ж2не со5ыс уа0ытында5ы жа5дайды талдау мен ба5алау, халы0ты 0ор5ау ж-нiндегi А) шараларын аны0тау болып табылады›

бё халы0ты ТЖ мен осы заман5ы за0ымдау 09ралдарынан 0ор5ау 2дiстерiне даярлау. Моральды0Ќпсихологиялы0 0асиеттердi ж2не А) мен ТЖ бойынша о0ыпЌ8йрену 0ажеттiгiне сенiмдiлiктi 0алыптастыру›

âё 9жымды0 ж2не жеке 0ор5аныс 09ралдарын жинау ж2не оларды пайдалану5а 2зiрлiкте 9стау›

ãё к-шiру шараларын даярлау›

äё бейбiт ж2не со5ыс уа0ытында5ы жа5дайда шаруашылы0 салалары мен объектiлерi ж9мысыны4 сенiмдiлiгiн ж2не т9ра0тылы 5ын к-теру ж-нiндегi шараларды ж8ргiзу.

Осы заман5ы за0ымдау 09ралдары 2серiнi4 сипаты, м8мкiндiк терi мен салдары -ткен со5ыстарымен салыстыр5анда сапалы жа4а ерекшелiктерiмен к-рiне бастады.

Осы ерекшелiктерiнi4 бiрi Ќ 0аруды жеткiзудi4 б8гiнгi 09ралдары мен оны4 за0ымда5ыш 0асиетiнде7 Жер шарыны4 кез келген н8ктесiндегi нысананы iс ж8зiнде жоятынды5ында. Сонды0тан да тыл мен со5ыс туралы 95ым ендi салыстырмалы сипат0а ие болып отыр. Со5ыс жа5дайында осы заман5ы за0ымдау 09ралдары ы0палыны4 айма5ына кез келген елдi мекеннi4 тап болуы 2бден м8мкiн.

Ал осы ж2йт халы0 пен шаруашылы0 объектiлерiн 0ор5ау ж- нiндегi шараларды4 2рбiр ауданда, 0алада, объектiде, б8кiл республика аума5ында мiндеттi т8рде ж8ргiзiлетiндiгiн к-рсетедi.

’. )ор5аныс шараларын ж8ргiзу сипаты мен к-лемiн аны0тау да5ы салыстырмалы к-з0арас.

)ор5ыныс шараларыны4 сипаты мен к-лемi ТЖ сипатына, сондайЌа0 0алаларды4, шаруашылы0 объектiлерiнi4 экономикалы0 ж2не 0ор5анысты0 ма4ызы мен жергiлiктi жа5дайлар5а байланысты.

Бiрiншi кезекте со5ыс уа0ытында5ы жа5дайда халы0 пен шаруашылы0 объектiлерiн 0ор5ау ж-нiндегi шаралар А) тобына жат0ызыл5ан 0алаларда, олар5а iргелес елдi мекендерде ж8ргiзiледi ж2не мынадай жолдармен iске асырылады:

Ќ 0ызметтерi со5ыс уа0ытында да то0тамайтын к2сiпорындарды4 ж9мысшылары мен 0ызметшiлерiн, сондайЌа0 А) бойынша топтар5а жат0ызыл5ан 0алаларда5ы оларды4 отбасы м8шелерiн 0ауiпсiз айма00а таратып 0оныстандыру›

Ќ А) бойынша топтар5а жат0ызыл5ан 0алаларда5ы ж9мысшылар мен 0ызметшiлердi б9рыннан бар 0ор5аныс 5имараттары мен осы ма0сат 8шiн ы45айластырыл5ан ж2не болжалан5ан орындар5а, сондайЌа0 09рылыстары А)Ќты бейбiт жа5дайдан со5ыс жа5дайына к- шiру кезiнде салынатын 0арапайым панаханалар5а жасыру.

Б9л 0алаларда халы0ты 0азiргi 0аруды4 барлы0 т8рiнен 0ор5ау 0амтамасыз етiлуге тиiс. )арсылас жа0ты4 ядролы0 со00ы беру ы0тималды5ы т-мен ша5ын 0алаларда, елдi мекендер мен селолы жерлерде халы0ты негiзiнен радиоактивтi за0ымдаудан 0ор5ау 0арастырылады.

Б9л жа5дайда тек жергiлiктi халы0ты 5ана емес сондайЌа0, iрi 0алалардан к-шiрiлген халы0ты да 0ор5ау ескерiледi.

С-йтiп со5ыс 0имылдары кезiнде халы0 пен шаруашылы0 объектiлерiн 0ор5ау шаралары б8кiл республика аума5ында ж8ргiзiлсе де, оларды4 мазм9ны, к-лемi мен -ткiзу мерзiмi 0андай да бiр елдi мекеннi4 0азiргi за0ымдау 09ралдары со00ысына 9шырау м8мкiндiгi мен болжалан5ан шабуыл сипатына байланысты аны0талады.

Бас0аша айт0анда, 0ор5ау шаралары ы0тимал шабуылды4 к8тiлген сипатына сай келуге тиiс. Демек, б9л iрi елдi мекендер мен аса ма4ызды объектiлерде халы0ты 0ор5ау де4гейiнi4 аса жо5ары болу5а тиiс екендiгiн к-рсетедi.

Бейбiт уа0ытта5ы ТЖ жа5дайында5ы мiндеттердi шешу кезiндегi -ткiзiлген шараларды4 сипаты мен к-лемiн аны0тауда5ы салыстыр малы к-з0арас )Р 2рт8рлi айма0тары 8шiн т2н зiлзала т8рiне, сондайЌа0 аса 0ауiптi шаруашылы0 объектiлерiндегi ы0тимал авариялар5а байланысты.

Осылайша, сейсмо0ауiптi аудандар 8шiн халы0ты 0ор5ауды4 негiзгi мiндетi апатты жер сiлкiнiсi кезiнде халы0 09рбанды5ы мен экономикалы0 залалды азайту бойынша -ткiзiлетiн шаралар болып табылады.

Ы0тимал су басу, тас0ын айма5ында орналас0ан -4iр 8шiн б9л мiндет, е4 алдымен, зiлзаланы ескертуге байланысты.

Химиялы0, радиациялы0 жарылу ж2не -рт 0ауiпi бар объектiлердегi ы0тимал авария 0ауiпi кезiнде халы0ты 0ор5ау мiндетi аварияны болдырмау ж2не ол пайда бол5ан с2ттегi залалды азайту5а байланысты.

3. )ор5аныс 2дiстерi мен 09ралдарын аны0тауда5ы кешендi к-з0арас.

Халы0ты 0ор5ау ж-нiндегi шараларды4 кешендiлiгi ТЖ сипатына байланысты 0ор5аныс 2дiстерi мен 09ралдарын тиiмдi пайдалану5а, ал со5ыс уа0ытында за0ымдау 09ралдарыны4 т8рi мен к-лемiне орай туындайды.

"рбiр на0ты жа5дайда 0алыптас0ан ахуал5а оларды4 0айсы сыны4 барынша с2йкес келетiндiгiне басымды0 бере отыра халы0ты 0ор5ау 2дiстерiн 0исынды 8йлестiрiп, д2л 0олдана бiлу 0ажет. Халы0ты бейбiт уа0ытта5ы ТЖЌдан ж2не осы заман5ы за0ымдау 09ралдарынан 0ор5ауды4 е4 жо5ары де4гейiне жету 8шiн бейбiт уа0ытта сипаты мен к-лемi бойынша 2р т8рлi инженерлiк, к-шiру, радиациядан 0ор5ау, медициналы0, -рттен 0ор5ау ж2не -зге шара ларды4 кешенiн -з уа0ытында жоспарлап iске асыру 0ажет.

Осы шараларды4 м2нiн 0ыс0аша 0арастырайы0.

а¸ Инженерлiк шаралар.

Халы0ты 0ор5аныс 5имаратына жасыру жау шабылуы жа5дайында оны 0ор5ауды4 е4 негiзгi 2дiсi болып табылады.

Сонды0тан А)Ќты дамытуда5ы ма4ызды ба5ыт А) тобына жат0ызыл5ан 0алалар мен ма4ызды шаруашылы0 объектiлерiнде панаханаларды дер кезiнде салу ма0сатында 0ор5аныс 5имаратыны4 09рылысын ж2не 0ал5ан 0алалар мен селолы0 жерлерде радиациядан 0ор5айтын орындарды ¨Р)О¸ салуды -рiстету болып табылады.

б¸ К-шiру шаралары.

К-шiру шараларын дер кезiнде ж8ргiзу ТЖ жа5дайында халы0ты алып кетуге ¨тасу5а¸, сондайЌа0 оны 0арсылас жа0 осы заман5ы за0ымдау 09ралдарын 0олдан5ан жа5дайда за0ымданудан са0тау5а м8мкiндiк бередi.

в¸ Радиация мен химиядан 0ор5ау шаралары.

Халы0ты радиация мен химиядан 0ор5ау шаралары 2детте бiры45ай А) шараларыны4 кешенi ретiнде 0арастырылады ол мыналарды 0амтиды:

 халы0 пен А) 09рамаларын 09руды›

 0ор5аныс, панаханаларда5ы ауаны с8зу ж2не айдау 09ралдарымен 0амтамасыз етуд3›

 радиациялы0 барлау приборларымен ¨ДПЌ•Â, ÈÌÄЌ•, ÈÌÄЌ’‘¸ 0амтамасыз етуд3›

 химиялы0 барлау приборларымен ¨ВПХР, ППХР, )УЗ м-л шерiн аны0тайтын индикаторлы0 т8тiкшелермен, аспалы газтал да5ыштарымен ¨АГПЌ‘¸ жабды0тауды›

 дозиметрлiк ба0ылау приборларымен ¨ИДЌ‘, ИДЌ‘‘, ÄÏЌ’’Â, ÄÏЌ’”¸ 0амсыздандыруды›

 осы 09ралдарды 2зiрлiкте 9стауды›

 радиациялы0 ж2не химиялы0 ахуалды аны0тау мен ба5алауды›

 халы00а радиоактивтiк, химиялы0 за0ымдану туралы хабарлауды›

 àçû0Ќт8лiктi4, суды4, мал мен -сiмдiктi4 за0ымдануына жол бермеу ж2не оларды залалсыздандыруды›

 радиоактивтiк ж2не химиялы0 за0ымдану жа5дайында халы0ты 0ор5ау режимдерiн 2зiрлеудi›

 жердегi, 5имаратта5ы радиация дозасыны4 0уатын, сондайЌà0 ñóäû4, àçû0Ќт8лiктi4 улы затпен ластануын аны0тау 8шiн халы0ты4 ‚МастерЌ‘‚, ‚Сосна‚, ‚Белла‚ т9рмысты0 дозиметрлерiн пайдалануды›

 радиоактивтiк ластану ж2не химиялы0 за0ымдану салдарын жоюды.

г¸ Медициналы0 шаралар.

Халы0ты ТЖ мен осы заман5ы за0ымдау 09ралдарынан 0ор5ау бойынша медициналы0 шаралар, халы0ты иондаушы с2улелерден, ула5ыш, 0атты 2сер ететiн улы заттар мен ж2не бактериалды0 09ралдармен за0ымданудан ескерту немесе д2режесiн т-мендету ма0сатында ж8ргiзiледi.

Ол мыналарды 0амтиды:

 санитарлы0Ќгигиеналы0 ж2не са0тандыру шараларын ж8ргiзудi›

 халы0 пен А) б-лiмшелерiнi4 жеке 09рамын за0ымдан5ан кезде -зЌ-зiне ж2не -зара к-мек 2дiстерiн к-рсетуге о0ыпЌ8йретудi›

 халы0 пен А) б-лiмшелерiнi4 жеке 09рамын д2рiЌд2рмекпен 0амсыздандыруды›

 объектiлердi4 радиоактивтiк, химиялы0 заттар ж2не бактериалды0 09ралдармен за0ымдалуына лабораториялы0 ба0ылауды 9йымдастыруды›

 санитарлы0Ќветеринарлы0 ж2не эпидемия5а 0арсы шараларды ж8ргiзуд3.

д¸ _рттен 0ор5ау шаралары.

Á9ë Ќ халы0 пен шаруашылы0 объектiлерiн -рттен 0ор5ау ма0сатында ж8ргiзiлетiн техникалы0 ж2не 9йымды0 шараларды4 кешенi.

_рттен 0ор5ау шаралары мынаны 0амтиды:

 ы0тимал -рт ахуалын болжауды›

 0алаларды4, бас0а елдi мекендер мен шаруашылы0 объектiлерiнi4 -ртке 0арсы берiктiгiн к-теру ж-нiндегi инженерлiк техникалы0 ж2не -рттен са0тандыру шараларын ж8ргiзудi›

 -рттен 0ор5ау 0ызметi мен халы0ты4 тиiстi даярлы5ын›

 -рт ахуалын ба5алау мен оны ба0ылауды›

 -рт оша0тарын, сондайЌа0 0ала 09рылысы аудандарын ж2не адамдарды орналастыратын жерлердi ба5алауды›

 -рттi4 алдын алуды, с-ндiрудi.

С-йтiп, 0ор5ау 2дiстерi мен 09ралдарын аны0тауда5ы кешендi к-з0арас 0ана халы0ты4 сенiмдi 0ор5алуын 0амсыздандырады.

Жеке ж2не медициналы0 0ор5аныс 09ралдарын д9рыс пайдалана бiлу б8кiл халы0ты ТЖ мен осы заман5ы за0ымдау 09ралдарынан сенiмдi 0ор5ауды 0амтамасыз етедi.

”. )Р )арулы К8штерiмен ты5ыз байланыста 0ор5аныс шара ларын жоспарлау ж2не -ткiзу.

А) алдында т9р5ан мiндеттердi табысты орындауда )Р )арулы К8штерiмен ты5ыз байланысты4 8лкен ма4ызы бар.

Республика бас0ару органдарында 2зiрленетiн -зара iсЌ0имыл жоспарларыны4 мазм9нына )Р )арулы К8штерiмен ты5ыз байланыс бойынша негiзгi м2селелер енгiзiлген:

 даярлы0 дабылдары бойынша А) ж2не ТЖ органдары гарнизондарыны4 хабарлау ж2не осы органдардан олар орында5ан шаралар туралы керi а0парат алу т2ртiбi›

 комендантты0 0ызметтi 9йымдастыру ж2не 2скерлердi4, ж9мылдыру ресурсыны4 0оз5алысы мен халы0ты к-шiрудi4 негiзгi ба5ыттарында5ы 0оз5алысты реттеу›

 гарнизон 2скерлерiн, жергiлiктi 0ор5аныс объектiлерiн, к- шiрiлген халы0ты 0ауiпсiз айма00а орналастыру аудандарын аны0тау›

 за0ымдау оша0тарында ж2не зiлзала, iрi авария мен апат кезiнде барлауды 9йымдастыру мен 09т0ару ж2не бас0а ш95ыл ж9мыстарды ж8ргiзу м2селелерiн келiсу. А) м8ддесi 8шiн, барлау ж8ргiзу 8шiн 2скери басшылы0 9ша0тар, тiк9ша0тар, 2скери б- лiмдердi4 барлау 09рылымдарын ж2не техниканы б-луi м8мкiн›

 радиациялы0 ж2не химиялы0 0ада5алау мен лабораториялы0 ба0ылауды4 бiры45ай ж8йесiн белгiлеу›

 к-лiк, медицина,инженерлiк, материалды0Ќтехникалы0 09рал дармен -зара к-мек к-рсету ж-нiндегi шаралар›

 санитарлы0Ќэпидемиялы0 ахуал туралы а0парат›

 халы0ты к-шiруде бас0ару 8шiн байланыс ж2не хабарлау 09ралдарын бiрлесiп пайдалану.

"скери бас0ару органдарыны4 б8кiл басшы 09рамыны4 тиiстi мемлекеттiк ж2не шаруашылы0 органдарымен, А) ж2не ТЖ органдарымен ж2не 0ызметтерiмен келiсiмдi ж9мысы ар0ылы 5ана 0ыс0а мерзiмде А) ж8йесiнi4 бейбiт жа5дайдан со5ыс жа5дайына 9йымшылды0пен к-шуi, -зiне ж8ктелген мiндеттi орындауы 8шiн т9ра0ты даярлы5ына 0ол жеткiзуге болады.