Д2р3с № 3 Таби5и апат кез3ндег3 т)

1. Авариямен апатты4 0ас0аша сипаттамасы ж2не жою балдары.

1.2. Таби5атта5ы тосын жа5дай

‚Таби5и ж2не техногендiк сипатта5ы т-тенше жа5дайлар туралы‚ ... )Р За4ы республика аума5ында таби5и ж2не техногендi сипатта5ы т-тенше жа5дайларды ескерту мен жою ж-нiндегi 0о5амды0 0атынастарды реттейдi. Онда халы0ты, 0орша5ан орта мен шаруа шылы0 объектiлерiн т-тенше жа5дайлардан ж2не одан туында5ан салдардан 0ор5ау мен мемлекеттiк саясат ж8ргiзуде басым салала рыны4 бiрi екендiгi атап к-рсетiледi.

За4да т-тенше жа5дай5а, зiлзала5а, авария5а, апат0а аны0тама берiледi, таби5и ж2не техногендiк сипатта5ы т-тенше жа5дай саласында5ы 9йымдарды4 мiндеттемесi, халы0ты0 090ы5ы мен мiндеттемесi белгiленiп, мемлекеттiк органдар мен жергiлiктi бас0ару органдарыны4 -кiлеттiгi атап к-рсетiлген. Таби5и ж2не техногендiк сипатта5ы т-тенше жа5дай саласында5ы за4ны4 б9зыл5анды5ы 8шiн жауапкершiлiк белгiленген. За4да т-тенше жа5дай5а 0атысты бас0а да м2селелер мазм9ндал5ан.

Зiлзала  б9л кенеттен туындайтын ж2не халы0ты4 0алыпты тiршiлiгiнi4 08рт б9зылуына, адамдар мен хайуанаттарды4 0аза болуына, материалды0 09ндылы0тарды4 б8лiнуiне ж2не жойылуына алып келетiн таби5ат 09былысы. Зiлзала салдарынан т-тенше жа5дай туады.

К-птеген зiлзалалар адамны4 еркiнен тыс жер сiлкiнiсi, тас0ын, сел, сыр5ыма, 0ар к-шкiнi, долы жел, б9р0асын, орман ж2не дала -рттерi сия0ты таби5ат к8штерiнi4 2серiнен болады.

"р бiр зiлзаланы4 тек -зiне 5ана т2н пайда болу себебi, 0оз5аушы к8шi дамуыны4 сипаты мен сатысы 0орша5ан орта5а -зiндiк 2серi сия0ты физикалы0 0асиетi бар.

Зiлзаланы4 бiрбiрiнен айыры0ша ерекшелiктерiмен 0арамастан орта0 белгiлерi бар. Олар: 8лкен ке4iстiктi 0амтуы, 0орша5ан орта5а айтарлы0тай ы0палы, адам5а 0атты психологиялы0 2сер етуi.

Авария  технологиялы0 процесстердi4 б9зылуы, механизмнi4, 0ондыр5ыны4 ж2не 5имаратты4 за0ымдалуы. Шаруашылы0 объектiлерiнде е4 к-п тара5ан авария себептер3  агрегаттарды, механизмдерд3 пайдалану ережес3н б9зу. Сондайа0 техника 0ау3пс3зд3г3 ережес3н б9зу, з3лзала. Авария салдарыны4 сипаты оны4 т8р3не, к-лем3не ж2не ол пайда бол5ан к2с3порынны4 ерекшел3г3не байланысты. Аварияны4 нег3зг3 салдары жарылыс, -рт, су басу, шахталарды4 09лауы болуы м8мк3н. Б3ра0та жа5дайда атмосфера газданады, м9най -н3мдер3, т9тан5ыш с9йы0тар мен 0атты 2сер етет3н улы заттарды4 т-г3лу3, авария салдарын тудырады.

Апат  б9л адамны4 -зi к8тпеген iс2рекетi, зiлзала немесе 2леуметтiк 0иыншылы0, олар адамдарды4 8лкен тобы тiршiлiгiнi4 б9зылуымен, 0аза болуымен немесе -мiрi мен денсаулы5ына т-нген 0ауiппен ж2не айтарлы0тай экономикалы0 ж2не экологиялы0 залалмен сипатталады.

Апаттар к-лемi мен т8рлерi бойынша жiктеледi.

К-лемi бойынша: кiшi, орта ж2не 8лкен.

К-лемдi аны0тау кезiнде -лшем 8шiн екi к-рсеткiш алынады: зардап шеккендердi4 жалпы саны немесе емделуге м90таждарды4 сан апат салдарыны4 2серiне 9шыра5ан аума0.

Т8рлерi бойынша барлы0 апат екi топ0а б-лiнедi:

 таби5и олар таби5и ж2не стихиялы0 зiлзала

жасанды антропогендiк, я5ни адамды0 факторлардан туындайды.

Таби5и:

. Метеорологиялы0 боран, дауыл, циклон, 0ара09йын, 0атты ысты0, 09р5а0шылы0 аяз, найза5айдан бол5ан -рт.

. Тектоникалы0 ж2не теллурлы0 жанартауды4 ат0ылауынан бол5ан -рт, жер сiлкiнiсi.

7Топологиялы0 сел, сыр5ыма, 0ар к-шкiнi, тасты4 09лауы, су басу).

. Космосты0 метеориттердi4 ж2не бас0а космосты0 денелердi4 09лауы, олармен со0ты5ыс.

Жасанды:

. К-лiктiк космосты0, авиациялы0, автомобильдiк, те4iз, -зен, темiр жол.

. _ндiрiстiк радиациялы0, механикалы0, химиялы0, термикалы0.

. Спецификалы0 бактериологиялы0, эпидемиялы0.

. "леуметтiк со5ыс, ашты0, 0о5амды0 ж2не 9лтты0 т2ртiпсiздiк, терроризм, маск8немдiк, наша0орлы0, токсикомания.

"рбiр апат оша0 09ру5а алып келедi, б9лар 8шiн -зiндiк б8лдiру, за0ымдау ерекшелiгi т2н, ал 2рбiр оша0 б9л т-тенше жа5дай.

Т-тенше жа5дай  апат н2тижесiнде 0алыптас0ан ахуал, оны4 басты к-рсеткiшi б8лдiру процестерiнi4 жиiлiгi болып табылады. Б9л процестердi 0алып0а келтiру 8шiн 0осымша к8ш пен 0аражатты тарту ж2не айры0ша шешiм 0абылдауды талап етедi.