Радиациялы0 за0ымдану кезiндегi ал5аш0ы медициналы0 к-мек, iшiнара санитарлы0 тазалау ж8ргiзу т2ртiбi

Халы0ты радиациядан 0ор5ау: радиациялы0 0ауiп туралы хабарды, 9жымды0 ж2не жеке 0ор5аныс 09ралдарын, радиоактивтi заттармен ластан5ан аума0та -зiн-çi 9ñòàó ò2ðòiáií, àçû0т8лiк пен суды радиоактивтi ластанудан 0ор5ауды, медициналы0 жеке 0ор5аныс 09ралдарын пайдалануды, аума0тын ластану де4гейiн аны0тауды, халы0ты4 с2улелену3н дозиметрлiк ба0ылауды ж2не радиоактивтi ластан5ан азы0т8лiк пен су5а сараптама ж8ргiзудi 0амтиды.

Хабарлау дабылы бойынша ТЖ ж2не А) органдарыны4 а0паратын тында5аннан кейiн халы0 панахана5а жасырыну5а тиiс.

Радиациялы0 за0ымданудан са0тану жеке д2рiд2рмек 0обдишасында5ы радиациядан 0ор5ау 09ралдарымен ж8ргiзiледi.

Æåêå ä2ðiд2рмек 0обдишасы -ç-çiíå æ2íå äàðà ê-ìåê ê-ð сетуге ж2не -ткiш радиациямен, ула5ыш заттармен ж2не бактериал ды0 09ралдармен за0ымдануды4 алдын алу5а арнал5ан. Ол меди циналы0 09ралдар т9ратын массалы0 пеналдарды орналастыру5а арнал5ан жетi 9ясы бар 0орапшадан ò9ðàäû.

ÀÈ пластмасса 0орапшасында5ы 9ялар бойынша б-лiнген медициналы0 09ралдарды4 жиыны. К-лемi  õõ мм, массасы кã.

. Сурет. АИ жеке 0обдишасы.

)обдиша 9яларында мынадай медициналы0 09ралдар орналас 0àí:

  9ÿ Ќ резервтiк, ауруды басатын д2рмектерi бар шприцт8тiктi салу5а арнал5ан. С8йек сын5анда, 8лкен жара0ат ал5ан ж2не дене к8йген кезде пайдаланылады.

  9ÿ Ќ 0ызыл т8стi пеналды ¨фосфорлыЌорганикалы0 заттар5а 0арсы антидот таблеткалары¸. За0ымдану оша5ына шы5арды4 алдында жеке са0тандыру д2рмегi ретiнде бiр таблеткадан пайдаланылады. Ал5аш0ы за0ымдану пайда бол5ан кезде та5ы бiр таблетканы 0абылдайды.

  9ÿ Ќ 8лкен а0 пеналды №  бактерия5а 0арсы д2рiд2рмек, таблетканы ас0азанiшiк ауруы кезiнде радиациялы0с2улеленуден кейiн 0абылдайды ал5аш0ы т2улiктерде жетi таблеткадан 0абылдайды, екi ж2не 8ш к8ннен кейiн т2улiк сайын т-рт таблеткадан.

  9ÿ Ќ ал0ызыл т8стi екi пеналда ¹I радиациядан 0ор5ау д2рмегi, барлы4ы  таблетка. Таблеткаларды с2улелену бастал5аннан   мин б9рын радиоактивтiк за0ымдану 0ауiпi кезiнде жеке са0тандыру 8шiн 0абылдайды. Бiрден6  таблетка 0абылдайды.  таблетканы 0айта 0абылдау5а тек  са5аттан кейiн р90сат етiледi.

  9ÿ Ќ ек3 а0 пеналда, ке4iнен 0олданылатын антибиотик  бактерия5а 0арсы д2рiЌд2рмек барлы5ы  таблетка. Таблетканы жаралан5ан ж2не к8йген кезде 0абылдайды Ќ ал5аш0ыда 5 таблет кадан, ал 6 са5аттан кейiн та5ы да  таблеткадан.

  9ÿ Ќ а0 т8стi пеналда №  радиациядан 0ор5ау д2рмегi. Таблетканы адам радиоактивтi затпен за0ымдан5ан аума0та жайыл5ан сиырды4 с8тiн iшкен жа5дайда 0абылдайды  к8н бойында к8н сайын бiр таблеткадан. Барлы5ы  таблетка.

  9ÿ Ќ к-к т8стi пеналда 09су5а 0арсы д2рiЌд2рмек, барлы5ы  таблетка. Бас сыдырыл5анда, 0атты со00ы тигенде ж2не контузия ал5анда с2уленi4 бастап0ы 2серi кезiнде бiр таблеткадан 0абылдайды.

Радиация 9шырау 0ауiпiне байланысты жергiлiктi жерде ра диациянын жо5ары де4гейi бол5анды0тан ал5аш0ы медициналы0 к- мектi к-рсетуге болмайды. Б9л жа5дайда -зЌ-зiне ж2не -з ара к-мек к-рсетудi4, за0ымдан5ан аума0та5ы -зiнЌ-зi 9стау т2ртiбiн са0тауды4 ма4ызы зор.

 жас0а дейiнгi балалар5а толы0 дозада беретiн №  радиа циядан 0ор5ау 09ралын 0оспа5анда АИЌЌдегi медициналы0 09рал дарды бiр рет 0абылдау5а ересектерге /, Ќ жаста5ы балалар5а / дозасын бередi.

Радиациялы0 за0ымдану 0ауiпiн алу 0ауiпiне байланысты жергiлiктi жердегi радиация де4гейiнi4 жо5арлы5ына орай халы00а медициналы0 к-мек к-рсетуге болмайды. Б9л жа5дайда зардап шегушi халы0ты4 -зЌ-зiне ж2не -зара к-мек к-рсетуiнi4, за0ымдан5ан аума0та -зiн-зi 9стау т2ртiбiн са0тауды4 ма4ызы зор.

Радиациялы0 заттармен улан5ан аума0та тама0 iшуге, ластан5ан су к-здерiнен су iшуге, жерге жату5а болмайды. Халы0ты4 азы0Ќт8лiк пен тама0 даярлау т2ртiбiн Азаматты0 0ор5аныс органдары жердi4 радиоактивтi ластану де4гейiн ескере отырып аны0тайды.

Ионда5ыш с2улеленумен за0ымдан5ан кезде ал5аш0ы к-мек жылдам к-рсетiлуге тиiс. Бiрiншi кезекте одан 2рi с2улеленудi жояды немесе барынша азайтады. Б9л 8шiн радиациялы0 затпен за0ымдал5ан аума00а, киiмге iшiнара дезактивация ж2не терiнi4 ашы0 жерiне iшiнара санитарлы0 тазалау ж8ргiзедi, б9дан кейiн за0ымдау шыны радиациялы0 зат -тпеген панахана5а ¨радиация5а 0арсы неме се жай панахана¸ жеткiзедi. За0ымдан5ан жерде бол5ан кезде зардап шегушi жеке 0ор5аныс 09ралдарын киюге тиiс.

Радиоактивтi заттар за0ымданушы5а тама0пен немесе су ар0ы лы -ткендiгi туралы к8м2н болса, оны шы5ару 8шiн шаралар 0абылдау 0ажет. Б9л 8шiн за0ымданушы5а ацорбент бередi г. активтелген к-мiр, к8кiрт 0ыш0ылды барий Ќ г.¸ бередi› ацорбент радиациялы0 затты4 маталуына ы0пал етедi ж2не м9ны4 0ан5а -туiне кедергi келтiредi. Ќ минуттан со4 су берiп, ас0азанды шаяды ж2не 09стырады. Б9дан кейiн ацорбенттi 0айта iшкiзiп, о5ан тыныштан дырушы д2рiЌд2рмек беру 0ажет.

Ядролы0 за0ымдану оша5ынан ¨радиоактивтi за0ымдану оша5ы íàí¸ шы00аннан кейiн iшiнара дезактивация мен санитарлы0 таза лауды м8мкiндiгiнше жылдам ж8ргiзу керек: дезактивация кезiнде Ќ киiмнен, ая0 киiмнен, жеке 0ор5аныс 09ралдарынан› Р т8сед3 ñàíè тарлы0 тазалау кезiнде дененi4 ашы0 жерлерi мен к-здiн кiлегейлi 0абы5ын, ауыз бен м9рынды жабады.

)атты 2сер ететiн улы заттарды4 организмдi за0ымдауы. )атты 2сер ететiн улы ж2не ула5ыш заттармен за0ымдан5ан кездегi ал5аш0ы медициналы0 к-мек. Жеке химиядан 0ор5айтын пакеттi4 ¨ИПП Ќ Ќ¸ ма0саты мен 09рылысы

Ула5ыш заттар ÓÇ химиялы0 0аруды4 негiзiн 09райды. Химиялы0 0аруды4 2серiнен адамдар мен малдарды4 жаппай за0ымдануы бол5ан аума0 химиялы0 за0ымдану оша5ы деп аталады.

УЗ за0ымдау 2серiнi4 белгiлi ерекшелiктерi бар. Олар 0ыс0а мерзiмде адамдар мен малдарды жаппай за0ымдандыруы м8мкiн. УЗ тек аума0ты 5ана емес, сондайЌа0 жер 8стiндегi ауа 0абатын да за0ымдайды. Бу ¨газ¸ т2рiздес к8йде, т9ман т8рiнде УЗ 5имараттар5а, 0ымталма5ан 0ор5аныс панаханаларына енiп, адамдарды за0ымдайды. УЗ за0ымда5ыш 2серiн бiрнеше са5ат, т2улiк, апта бойында са0тайды.

УЗ тыныс алу органдары ар0ылы, терi 9лпалары мен кiлегейлi 0абы0тар ар0ылы, сондайЌа0 УЗЌмен за0ымдан5ан тама0 пен су ар0ылы ас0азанЌiшек жолдарымен организмге -ткен кезде адамдарды за0ымдайды.

Осы заман5ы УЗ организмге тек терiнi4 за0ымдал5ан б-лiктерi ар0ылы 5ана емес, сондайЌа0 киiм ар0ылы да за0ымдау5а 0абiлеттi. За0ымдау 2серiнi4 -ткiрлiгi, улануды4 жылдам ж2не ауырлануы организмге т8скен УЗЌны4 ула5ыш 0асиеттерi мен санына, УЗЌны4 т8су жолдарына, оны 0олдану 2дiстерi мен 09ралдарына, метеорологиялы0 жа5дайлар5а, сондайЌа0 организмнi4 ж2йЌк8йiне байланысты.

Зiлзала, -ндiрiстiк авариялар бол5ан уа0ытта, осы заман5ы за0ымдау 09ралдары 0олданыл5ан кезде химиялы0 за0ымдау оша0тары 0атты 2сер ететiн улы заттарды4 ¨УЗ¸ ыдыстарыны4 0ирауы н2тижесiнде пайда болуы м8мкiн.

. Сурет. Химия5а 0арсы жеке пакет.

Ула5ыш заттарды4 жiктелiсi

Барлы0 УЗ организмге улылы0 2серiнi4 сипаты бойынша мынадай топтар5а б-лiнедi:

 ж8йкенi жансыздандыратын УЗ Ќ фосфорорганикалы0 заттар ФОЗё тобы Ќ зарин, зоман, V Ќ газдар

 жалпы ула5ыш 2серi бар УЗ Ќ к-гiлдiр 0ыш0ылы, хлорциан›

 терiнi4 09рысуына 2сер ететiн УЗ Ќ иприт, люизит›

 т9ншы0тыр5ышты0 2сердегi УЗ Ќ фосген, дифосген›

 к-здi4 жасын а5ызатын ж2не тiтiргендiгiштiк 2серi бар УЗ Ќ хлорпикрин, хлорацетофенон, адамсит CS ¨ñèЌýñ¸›

 психохимиялы0 2сер ететiн УЗ Ќ ДЛК ж2не BZ ¨биЌзет¸ лизергин 0ыш0ылыны4 диэтиламидi›

Улылы0 2серiн аны0тау уа0ытына байланысты жылдам 2сер ететiн УЗ ¨зарин, зоман, V Ќгаздар, к-гiëäið 0ûø0ûëû¸ æ2íå áàÿó 2ñåð åòåòiн УЗ болып б-лiíåäi ¨иприт, фосген¸.

УЗ улылы0 жiêòåëiñi бойынша былай б-лiíåäi:

 -лiмге 9шырататын Ќ ¨зарин, зоман, V Ќ газдар, к-гiëäiр 0ыш0ылы, иприт, люизит, фосген¸

 уа0ытша естi тандыратын Ќ ДЛК, BZ

 тiтiркендiретiн Ќ хлорпикрин, хлорацетофенон, адамсит CS.

УЗ т-зiмдiлiгi бойынша т-зiмдi ж2не т-зiмдi емес болып б-лiнедi. Т-зiмдi УЗЌ5а иприт, заман, V Ќ газдар жатады, олар жердi áiрнеше са5аттан бастап бiрнеше т2улiктерге дейiн, кейде тiïòi айлар бойы за0ымдайды. Т-зiмдi емес УЗЌ5а за0ымда5ыш 2серi бiрнеше минуттан бiр са5атт0а дейiн созылатын заттар жатады ¨к-гiлдiр 0ыш0ылы, фосген¸.

.. Радиациялы0, химиялы0 барлау ж2не дозиметрл3к ба0ылау приборлары

Осы заман5ы барлы0 дозиметрлiк приборлар ионды0 2дiс негi зiнде ж9мыс iстейдi. О0шаулан5ан к-лемдегi иондаушы с2улеленудi4 ы0палымен газды4 электрлi бейтарап атомдары жа5ымды ж2не жа5ымсыз иондар5а б-лiнедi. Егер осы к-лемге 2р0айсысына т9ра0ты кернеу 0ойыл5ан екi электрод орналастырса, онда иондал5ан газда5ы электродтарды4 арасында зарядтал5ан б-лшектердi4 ба5ытты 0оз5а лысы пайда болады, я5ни газ ар0ылы ионды0 то0 деп аталатын электр то5ы -тедi. Оны4 к-лемiн -лшей отыра, радиоактивтi с2улеленудi4 жиiлiгi туралы ба5алау5а болады.

Ионды0 2дiс негiзiнде ж9мыс iстейтiн приборлар шамамен бiрдей.

. Сурет. ДП­В дозасыны4 0уатын -лшег3ш

ÄÏ ЌВ доза 0уатыны4 -лшегiшi рентгенометр

Прибор гамма-с2улелену бойынша 2р т8рлi заттарды4 радиоак тивтi за0ымдалу ж2не гаммарадиация де4гейiн -лшеуге арнал5ан. ГаммаЌс2улеленудi4 экспозициялы0 0уаты са5атта5ы миллирентгент термен ìÐ/ñà0 немесе са5атта5ы рентгенттермен аны0талады Ð/ñ. Прибор жиынына мыналар кiредi:  Ќ са0тау5а арнал5ан чемодан,  Ќ 0а0па5ы бар -лшеу пультi,  Ќ газбен зарядтал5ан екi есептегiшi бар 0ымтал5ан цилиндрлi т8тiк,  Ќ т8тiктi бекiтуге арнал5ан 9зарту штангасы,  Ќ -лшеу пультiнi4 дабылдарын дыбысты0 ба0ылау5а арнал5ан телефондар 09ëà0iëäiðãi, Ќзонд пен телефон кабельдерi, сондайа0 0уаттандыру блогы, н9с0аулы0 пен арты0 м8лiк.

Радиация де4гейiн -лшеу ‘м. биiктiкте, я5ни адамны4 тiршiлiк орталы0тарыны4 де4гейiнде ж8ргiзiледi.

Гамма-с2улеленудi4 дозасыны4 0уатын радиация де4гейiн аны0тау 8шiн мыналарды iстеу 0ажет: т8тiк экранын «Ã» жа5дайына, 0осал0ыдиапазондар ажырат0ышын ’ђђ жа5дайына 0ойып, ‘• секунд тан кейiн т-менгi шкаладан кейiн прибор тiлi бойынша есептеудi ж8ргiзу керек. Алын5ан н2тиже са5атта5ы рентгенте гамма-с2улелену к-лемiн к-рсетедi. Егер прибор тiлi болмашы ауыт0ыса ђЌ•Ð/ñ øå ãiíäå онда -лшеудi сезiмталдау 0осал0ыдиапазондарында ж8ргiзген ж-н.

_лшеу кезiнде тiлдi4 шеткi жа5дайларында есептеудi ж8ргiзбеген д9рыс шкаланы4 басында немесе ая5ында. (за0 ж9мыс кезiнде 2рбiр “ђЌ”ђ минуттан кейiн прибор ж9мысыны4 режимiн тексеру 0ажет.

_лшеу барынша д2л болу 8шiн зондты ке4iстiкте оны4 кiндiгiнi4 жермен 0атар орналасатындай етiп ба5ыттау керек.

Дененi4, киiмнi4, хайуанаттарды4 ж8н жамыл5ысыны4 8стiн ж2не бас0а объектiлердi4 радиоактивтi заттармен за0ымдалуын аны0тау, егер сырт0ы гамма-фон сол объектiнi4 шектi жол берiлетiн за0ымдалуынан 8ш еседен арты0 болма5ан жа5дайда 5ана ж8ргiзiлуi м8мкiн. Гамма-фон зертелетiн объектiден ‘•Ќ’ђ м. 0àøû0òû0òà -ë шенедi зонд жерден ‘м. 0ашы0ты0та.

Объектiнi4 8стiнгi бетiнi4 за0ымдалуы барлы0 0осал0ы диапазонда -лшенедi ’ђђЌден бас0асында.

«Ã» жа5дайында экраны бар зондты4 за0ымдану де4гейiн -лшеу 8шiн тексерiлетiн объектiнi4 8стiнгi бетiне 0ойып оны4 8стiнде баяу 0оз5ай отыра 09ла0iлдiргiдегi дыбыстарды4 е4 8лкен жиiлiгi немесе микроамперметрдi4 е4 жо5ар5ы к-рсету3 бойынша 0атты за0ымдал5ан жердi аны0тап, приборды4 к-рсетулерiн жазып алу керек. Осы к-рсетулерден гаммаЌфон к-лемiн о0ып, объектiнi4 за0ымдануыны4 шынайы де4гейiн алады. Егер приборды4 к-рсетулерi екi -лшеу кезiнде де бiрдей болса, онда объектi за0ымданба5ан болып шы5ады.

За0ымдан5ан объектiде бетаЌс2улеленуiн аны0тау 8шiн зонд экранын «Â» жа5дайына 0ою 0ажет. Гамма-с2улелену бойынша к-р сеткiштермен салыстыр5анда зонд экраны «Ã» жа5дайында прибор к-рсетулерiнi4 бiр 0осал0ы диапазондарында артуы бетаЌ с2улеленуiнi4 бар екендiгiн, тиiсiнше тексерiлетiн объектiнi4 бетаЌ, гаммаЌрадиоактивтi заттармен за0ымдал5анын, я5ни за0ымдал5ан объектiнi4 0ауiптiлiк де4гейiн арттыратынды5ын ай5а0тайды. БетаЌс2улеленудi аны0тау сондайЌа0 радиоактивтi ластану iздерiнi4 тысты4, автомашинаны4, ж2шiктi4, ыдысты4, 5имарат 0абыр5асыны4 0ай жа5ында екендiгiн табу 8шiн 0ажет.

С9йы0 ж2не сусымалы заттарды4 за0ымдал5анын -лшеу кезiнде датчиктi радиоактивтi заттармен ластанудан 0ор5ау 8шiн т8тiкке полиэтилен пленкасынан жасал5ан жамыл5ы кигiзедi.