Õàëû0òû 0îð5àóäû4 íåãiçãi 2äiñòåði

Халы0ты осы заман5ы за0ымдау 09ралдарынан ж2не т-тенше жа5дайлар кезiнде 0ор5ауды 9йымдастыру мен iске асыруда, халы0ты осы заман5ы за0ымдау 09ралдарынан ж2не т-тенше жа5дайларда 09рбанды00а 9шырауын болдырмау5а немесе азайту5а ба5ыттал5ан 0ор5аныс шараларын iске асыру 2дiстерiнi4 ролi ерекше.

Халы0ты 0ор5ауды4 негiзгi 2дiстерi мыналар:

 0ор5аныс 5имараттарына жасыру›

 халы0ты таратып ж2не к-шiру 0оныстандыру›

 жеке ж2не медициналы0 0ор5аныс 09ралдарын 0олдану›

 дер кезiнде хабарлауды 9йымдастыру›

 азы0Ќт8лiктi, суды, мал мен -сiмдiктi радиоактивтiк, ула5ыш, 0атты 2сер ететiн улы заттармен ж2не бактериалды0 09ралдармен за0ымданудан 0ор5ау›

 радиациялы0, химиялы0, бактериологиялы0 барлау мен дозиметрлiк ж2не лабораториялы0 ба0ылауды 9йымдастрыру›

 -рттен 0ор5ау, санитарлы0Ќгигиеналы0, эпидемия5а 0арсы ж2не са0тандыру шараларын ж8ргiзу›

 за0ымдау айма0тарында5ы 9йымдарда ж9мыс пен халы0ты4 -зiнЌ-зi 9стау режимдерiн са0тау›

 адамдарды, техниканы киiм мен ая0Ќкиiмдi, санитарлы0 тазалауды ж2не аума0 пен 5имаратты залалсыздандыруды ж8ргiзу.

)ор5аныс 5имараттарына жасыру Ќ халы0ты осы заман5ы за0ымдау 09ралдарынан, 2сiресе жау шабуылы 0ауiпi жа5дайында 0ор5ауды4 негiзгi ж2не е4 сенiмдi 2дiсi.

Б9л 2дiс ахуалды4 ы0тимал сипаты мен халы0ты4 2рт8рлi санаттарын 0ор5ау талаптарына жауап беретiн 0ор5аныс 5имараттары ж8йесiн 0олдануды 0арастырады.

Адамдарды радиациядан 0ор5айтын панаханада жасыру тек жеке ж2не медициналы0 0ор5аныс 09ралдарын 0олдануды 0амтама сыз еткенде 5ана сенiмдi бола алады.

Таратып 0оныстандыру ж2не к-шiру категориялан5ан 0алалар ды4 хал0ын, я5ни жау шабуы 09ралдары 2серiнi4 0ауiпi на0ты т-нген халы0ты4 б-лiгiн 0ор5ау 8шiн ж8ргiзiледi. Б9л 2дiсте ы0тимал за0ымдану оша0тарынан адамдарды уа0ытында алып кету ж2не олар5а жеке 0ор5аныс 09ралдарын кигiзiп радиациядан 0ор5айтын панаханада жасыру жолымен 0ауiпсiз айма0тар5а орналастыруды 0арастырады.

К-шiру шаралары халы0ты т-тенше жа5дайлар, осы заман5ы за0ымдау 09ралдарыны4 0олданылуы салдарынан 0ор5ауды4 негiзгi 2дiсi болып табылады.

Таратып 0оныстандыру мен к-шiру туралы шешiмдi )Р 8кiметi 0абылдайды ж2не орталы0, жергiлiктi ат0арушы органдар, 9йымдар iске асырады.

Бейбiт ж2не со5ыс уа0ытында т-тенше жа5дайлар осы заман5ы за0ымдау 09ралдарыны4 0олданылу 0ауiпi кезiнде халы0ты4 бiр б- лiгiн дер кезiнде к-шiру ¨iшiнара к-шiру¸ ж8ргiзiлуi м8мкiн. Болжанбайтын жа5дайларда адамдарды4 -мiрi мен денсаулы5ына на0ты 0ауiп т-нген кезде ш95ыл к-шiру ж8ргiзiлуi м8мкiн. Халы0ты iшiнара к-шiру туралы шешiмдi жергiлiктi ат0арушы органдар 0абылдайды. К-шiру шараларын жоспарлау мен -ткiзу )аза0стан Республикасыны4 т-тенше жа5дайлар ж-нiндегi орталы0 ат0арушы бекiткен ‚К-шiру шараларын 9йымдастыру мен -ткiзу ж-нiндегi н9с0аулы00а‚ ñ2éêåñ æ8ðãiçiëåäi.

Жеке ж2не медициналы0 0ор5аныс 09ралдарын 0олдану осы заман5ы за0ымдау 09ралдарыны4 за0ымда5ыш факторларыны4 ы0палын 2лсiрете алады. Жеке 0ор5аныс 09ралдары радиоактивтiк, ула5ыш, 0атты 2сер ететiн улы заттармен ж2не бактериалды0 09ралдармен за0ымданудан 0ор5ау5а арнал5ан. Медициналы0 0ор5аныс 09ралдары 0азiргi 0аруды4 за0ымда5ыш факторларыны4 ы0палын ескертуге немесе 2лсiретуге арнал5ан. Олар5а радиациядан 0ор5айтын препараттар, антидоттар ж2не АИЌ’ жеке д2рiЌд2рмек 0обдишасында5ы -зге бактериядан 0ор5ау 09ралдары мен жеке химиядан 0ор5ау пакетi жатады.

. Сурет. АИ­ жеке 0обдишасы.

Халы0ты 0ор5ау республика Азаматты0 )ор5анысыны4 басты мiндеттерi болып табылады, -йткенi адамдар Ќ е4 жо5ары 09ндылы0 ж2не оларды4 0ауiпсiздiгiн 0амсыздандыру Ќ бейбiт ж2не со5ыс уа0ытында5ы т-тенше жа5дайларды ескерту мен iсЌ2рекеттер бойынша )аза0стан Республикасы Мемлекеттiк ж8йесi барлы0 шараларыны4 басты ма0саты.

.. Халы0ты 0ор5ауды4 9жымды0 09ралдары

Халы0ты авария, апат, зiлзала салдарынан, сондайЌа0 осы заман5ы за0ымдау 09ралдарыны4 за0ымда5ыш факторларынан 0ор5ауды4 е4 негiзгi т2сiлдерiнi4 бiрi  б9л оларды 9жымды0 0ор5ау 09ралдары болып табылатын 0ор5аныс 5имараттарына жасыру. А) ж2не ТЖ ж8йесiнде пайдаланылатын м9ндай 5имараттар5а панаханалар, радиациядан 0ор5ау орындары ¨Р)О¸ ж2не 0арапайым жасырыну орындары жатады.

Панахана тол0ын со00ысынан, жары0 с2улесiнен, -ткiш радиа циядан ж2не радиоактивтi за0ымданудан Ќ ядролы0 жарылысты4 за0ымда5ыш факторларынан, сондайЌа0 ула5ыш заттардан ¨УЗ¸, бактериалды0 09ралдар мен 0атты 2сер ететiн улы заттарды4 ¨)2УЗ¸ ы0палынан сенiмдi 0ор5ауды 0амтамасыз етедi.

Сонымен 0атар панаханада5ы адамдар жо5ары температурамен -рт жа5дайында5ы азы0Ќт8лiктi4 жануына, 09ла5ан 5имаратты4 б-л шектерiнi4 за0ымдауынан 0ор5ана алады.

_ндiрiс к8штерiн осы заман5ы за0ымдау 09ралдарынан, зiлза ладан, радиациялы0 ж2не химиялы0 0ауiптi объектiлердегi авария лардан 0ор5ау Ќ ма4ызды мемлекеттiк мiндеттердi4 бiрi. _ткен уа0ыт та5ыдай, 0азiр де осы мiндеттi шешу жолдарыны4 бiрi елдiЌмекен дерде адамдарды паналату5а арнал5ан 0ор5аныс 5имараттарыны4 2р т8рлi 8лгiлерiн жасау болып табылады.

)ор5аныс 5имараттары адамдар жасырыну5а тиiс жерлерге м8мкiндiгiнше жа0ын орналасу5а тиiс.

)ор5аныс 5имарттары салыну мерзiмi бойынша бейбiт уа0ытта жылдам салыну5а ж2не 0ауiп т-нген кезде жылдам т9р0ызылу5а тиiс.

Ма0саты бойынша халы0ты жасыру немесе бас0ару ж2не байланыс тораптарын орналастыру5а ы45айлы болуы 0ажет.

)ор5аныс 5имараттары желдеткiш 0ондыр5ылармен 0амтамасыз етуi бойынша олар 0олдан бар материалдар ж2не дайын т9р5ан ауаны4 т9ра0ты к-лемiне орай ¨желдетусiз¸ даярланатын, -ндiрiстiк 0исында даярлан5ан желдеткiш 0ондыр5ылары болып б-лiнедi.

.. К-шiру ж2не 0оныстандыру

К-шiру ж2не 0оныстандыруды4 принциптерi ж2íå к-шiру 2äiñòåði

К-шiру шаралары зiлзала5а, апаттар5а душар болуы м8мкiн аудандардан, за0ымдану аума0тарынан халы0ты алдын ала 2кету Ёк- шiруё ма0сатында, т9р5ындарды, ж9мысшылар мен 0ызметкерлердi таби5и ж2не техногендiк т-тенше жа5дайлар кезiндегi, сондайЌа0 осы за0ымдау 09ралдары 0олданыл5ан кезiнде 0ор5ау т2сiлi ретiндеãi негiзгi 2дiс болып табылады.

Б9рында со5ыстар кезiнде к-шiру ке4 0олданылатын. Бiра0 та, б9рын -ткiзiлген к-шiру шаралары, я5ни 9лы Отан со5ысы кезiнде, зiлзалалар, авариялар мен апаттар уа0ытында белгiленген к-шiру шараларынан 0атты ерекшеленедi. Мысалы, (лы Отан со5ысы кезiнде халы0 жау5а 0арамаЌ0арсы ба5ытта5ы 0ашы0 аудандар5а к-шетiн. )азiргi к-шiру шаралары е4 ы0тимал 0ирау, зiлзала, авариялар мен апаттар аума0тарынан халы0ты 2кетудi Ёк-шiрудiё 0арастырады.

К-шiру шаралары мынаны 0амтиды:

Ќ ê-шiру Ќ Т-тенше жа5дайлар айма5ымен ж2не осы заман5ы за0ымдау 09ралдары 0олданылуы м8мкiн мекендерден адамдарды4 -мiрiн ж2не -ндiрiстiн ж9мыс iстенуiн са0тау ма0сатында халы0 пен материалды0 09ндылы0тарды 9йымшылды0пен 2кету.

Ќ 0оныстандыру Ќ б9л со5ыс уа0ыты жа5дайында 0алаларда ж9мысын жал5астыратын 9йымдарды4 ж9мысшылары мен 0ызмет шiлерiн Ёоларды4 отбасы м8шелерiнё 0ала сыртында5ы айма00а 9йымшылды0пен апару ж2не орналастыру 0алада5ы 9йымдарда тек ауысымда ж9мыс iстеушiлер 5ана 0алады, ал 0ал5ан ж9мысшылар мен 0ызметшiлер 0ала сыртында5ы айма00а орналастырылады. Ж9мыс орнына апарып 0айту е4 аз уа0ытты ескере отырып 9йым дастырылады Ё8ш са5аттан аспайдыё.

К-шiру шараларына, сондайЌа0 шекаралас аудандардан, аса ма4ызды объектiлерге жа0ын орналас0ан аудандардын хал0ын к-шiру жатады.

)àóiïñiç àéìà0 Ќ б9л ы0тимал 0ирау, радиоактивтi ластану ж2не химиялы0 за0ымдану, сондайЌа0 шекаралы0 аудандардан тыс апатты су айма5ынан тыс 0ару орналас0ан, к-шiрiлетiн халы0ты орналастыру ж2не оларды 0ажеттi тiршiлiк к-зiмен 0амсыздандыру 8шiн даярлан5ан аума0.

Барлы0 к-шiрiлген халы0 0ауiпсiз айма0та5ы 0оныстандыру н8ктесiнде е4 0ажеттi тiршiлiк к-зiмен 0амсыздандырылу5а тиiс.

К-шiру мен 0оныстандыруды4 негiзгi принциптерi:

Ќ к-шiрiлуге тиiс халы0ты4 барлы0 санатын барынша 0амту›

Ќ к-шiру шараларын -ндiрiстiк принцип пен т9р5ылы0ты жерi бойынша ж8ргiзуЌ

Ќ к-шiру шараларын м8мкiндiгiнше 0ыс0а мерзiмде ж8ргiзу›

Ќ к-шiру шараларын ж8ргiзу кезiнде жоспарлы0 пен 9йымшыл äû0òû ñà0òàó›

Ќ к-шiру шараларын ж8ргiзу 8шiн к-лiктi4 барлы0 т8рлерiн оларды4 белгiленген ж9мыс режимiн б9збай пайдалану, сондайЌа0 жеке к-лiктi пайдалану›

Ќ орналастыру, 0оныстандыру орындарын дер кезiнде даярлау›

Ќ к-шiрiлетiн ж2не 0оныстандырылатын халы0ты жолда, орна ластыру ж2не 0оныстандыру орындарында тiршiлiк к-зiмен 0амсыз дандыру›

Ќ -з 0ызметiн жал5астыратын объектiлердi4 8здiксiз ж2не т9ра0 ты ж9мысын т9ра0тандыру.

Республика аума5ында5ы -ндiрiсте 0атты 2сер ететiн улы заттарды шы5аратын, са0тайтын немесе пайдаланатын  жуы0 аса 0ауiптi объектi бар. Су басу айма5ында т9ратын халы0 8шiн ге жуы0 су 0оймасы 0ауiп т-ндiредi. "рЌт8рлi зiлзала т8рлерi экономика мен ауылшаруашылы5ы объектiлерiне елеулi залал келтiруi, адамдарды4 -мiрi мен денсаулы5ына 0ауiп т-ндiру3 м8мкiн. Б9л жа5дайда )7Р хал0ы уа0ытша к-шiруге дайын болу5а тиiс.

Т-тенше жа5дай т2ртiбiн енгiзе отырып, со5ыс кезiнде, со­ндайЌа0 таби5и ж2не техногендiк сипатта5ы т-тенше жа5дайларда эвакуация лауды )аза0стан Республикасы *кiметiнi4 шешiмi бойынша жергiлiктi ат0арушы органдар, 9йымдар ж8ргiзедi. Шараларды жоспарлауды т- тенше жа5дайларды4 туындауы 0ауiпi мен осы заман5ы 09ралдармен за0ымдау оша0тарын ескере отырып, орталы0, жергiлiктi ат0арушы органдар, 9йымдар алдын ала ж8ргiзедi.

Барлы0 категорияда5ы халы0ты 2кетудi Ёшы5арудыё ж2не оларды 0ауiпсiз айма00а орналастыруды оларды ж9мыс iст­ейтiн, о0итын, т9ратын жерлерi бойынша жергiлiктi ат0арушы органдар, 9йымдар 9йымдыстырады.

Халы0ты ê-øiðó саба0тас т2сiлмен Ќ халы0ты жаяу немесе к- лiктi4 барлы0 т8рiмен к-п м-лшерде 2кетудi 8йлестiру жолымен ж8зеге асырылады. К-лiктi берудi есептеулер таби5и ж2не техногендiк сипатта5ы т-тенше жа5дайлар 0аупi т-нгенде ж2не пайда бол5ан кезе4 мен 0ор5ану шараларыны4 м8дделерi мен халы0ты4 жеке пай далануында5ы к-лiктi4 0олда барын ескере отырып, со5ыс кезе4iне жекеше жасалады.

Осы заман5ы за0ымдау 09ралдарын 0олдану 0ауiпi т-нген ке­зде -ндiрiсте iстемейтiн ж2не 0ызмет к-рсету саласында5ы халы0ты Ёзейнеткерлер, жо5ары î0у орындарыны4, мамандандырыл5ан ар наулы о0у орындарыны4 т-менгi курс студенттерi, колледждердi4 лицейлердi4, мектеп Ќ интерна­ттардын о0ушылары, балалар 8йлерi мен арнаулы балалар мекем­елерiнде т2рбиеленушiлер, м8гедектер мен 0арттар 8йлерiнде орналас0андар, 2кiмшiлiк пен олардын отбасы м8шелерiмен бiрлесе отырыпё к-лiк ж9мысыны4 кестесiн б9збастан ê-øiðó шаралар бастал5ан5а дейiн iшiнара ê-øiðóãå жатады. Т-тенше жа5дайлар 0ауiпi туында5анда халы0ты 0ауiптi айма0тардан кауiпсiзжерлерге уа0ытша к-шiру ж8зеге асырылады.

Ê-øiðó м8мкiндiгiнше 0ыс0а мерзiмде ж8ргiзiледi. Халы0ты 0ауiптi айма0тардан тыс жерлерге жеткiзу Ёшы5аруё мерзiмi оны4 ая0талуы болып саналады.

)ауiптi айма0та ê-øiðiëåòií халы0 -з облысыны4 аума5ында орналастырылады. "рбiр 9йым5а орналастыру ауданы Ёпунктiё белгi ленедi.

Халы0ты со5ыс кезiнде орналастыру аудандары Ёпунктерiё к8нi б9рын белгiленедi, жергiлiктi ат0арушы органдармен келiсiледi, ж2не соларды4 шешiмiмен Ё0аулысыменё бекiтiледi. Осы шешiмдер, Ё0ау лыларё негiзiнде 2рбiр 9йым5а ордер берiледi, оны4 к-шiрмесi тиiстi 0ызметтерде са0талады.

Iшiнара ê-øiðó кезiнде халы0ты орналастыру аудандарын Ёпункттерiнё Республика 8кiметi, жергiлiктi ат0арушы органдар бел гiлейдi.

Ê-øiðiëåòií халы0ты бiр облысты4 0ауiпсiз аудандарына толы0 орналастыру м8мкiн болма5ан жа5дайда, оны4 бiр б-лiгi облыс 2кiмдерiнi4 келiсiмi бойынша к-ршi облыстар5а жеткiзiлуi м8мкiн.

Бытыра40ы орналастыру Ќ со5ыс кезiнде -ндiрiстiк 0ызметiн одан 2рi ж8ргiзiп отыр5ан 9йымдарды4 ж9мысшылары мен 0ызметшiлерiн категориялан5ан 0алалардан, 9йымдас0ан т8рде 2кету ж2не 0ауiпсiз айма00а орналастыру.

Категориялан5ан 0алаларда со5ыс кезiнде ж9мысын то0татпа5ан 8йымдарды4 ж9мысшылары мен 0ызметшiлерi 0ауiпсiз айма00а орналастырылады. "р 9йымны4 ж9мысшылар ауысымын тасымалдау 8шiн ж9мысшылар ауысымын ж9мыс объектiлерiне к-шiруге ж2не 0айта 2кетуге кететiн уа0ытты4 мейiлiнше аз ж9мсалуын Ё’Ќ“ са5аттан к-п емесё ескере отырып, темiр жол5а, автомобиль ж2не су жолына жа0ын орналас0ан орн­аластыру орындары б-лiнедi.

Бытыра40ы орналастыру мен ê-øiðiëóãå жататын барлы0 халы00а ê-øiðó тiзiмi жасалады.

Тiзiмдер 9йымдар мен п2терлердi иеленушiлердi4 кооперативтерi ЁПИКё бойынша к8нi б9рын жасалады ж2не ê-øiðó шараларды ж8ргiзуге арнал5ан -кiмдi ал5ан уа0ытта на0тыланады. Ж9мысшалар мен 0ызметшiлердi4 -ндiрiсте ж2не 0ызмет к-рсету саласында iстемейтiн отбасы м8шелерi отбасы 0ожасыны4 ж9мыс iстейтiн орны бойынша тiзiмге алынады.

Ê-øiðó тiзiмдер 8ш данада жасалады бiреуi Ќ9йымда немесе п2терлердi иеленушiлер кооперативiнде 0алады, екiншiсi Ќ ê-øiðó шараларды ж8ргiзуге -кiм алысымен жиналатын ê-øiðó пункт3не Ётiзiмдi аны0та5аннан кейiнё жiберiледi, 8шiншiсi Ќ бытыра40ы орна ластыру мен ê-øiðó баст­алысымен ê-øiðó  0абылдау комиссиясына жiберiледi.

Ê-øiðó тiзiмдер мен т-л09жаттар бытыра40ы орналастыры латын ж2не ê-øiðiëåòií халы0ты 0ауiпсiз айма0та есепке алатын, орналастыратын ж2не жабды0тайтын негiзгi 09жаттар болып табы лады.

.. Жеке 0ор5аныс 09ралдары

Жеке 0ор5аныс 09ралдары тыныс алу органдарын, к-здi ж2не терi жамыл5ыларын УЗдан, )2УЗ буынан, тамшыларынан ж2не аэрозольдерден, сондайЌа0 радиоактивтi ша4ны4, ауру тудыр5ыш микробтар мен токсиндердi4 т8суiнен 0ор5айды. Олар тыныс алу органдарын 0ор5ау ж2не терiнi 0ор5ау 09ралдары болып б-л3нед3.

Тыныс алу органдарын 0ор5ау 09ралдары

Б95ан газ0а5арлар, респираторлар, ма0таЌмата та45ыштары мен ша4нан 0ор5айтын маскалар, сондайЌа0 о0шаула5ыш газ0а5арлары жатады.

С8згiлiк газ0а5арларды4 ж9мыс iстеу принциптерi

Ластан5ан ауаны ж9т0ан кезде ол с8згiшЌж9т0ыш 0орап0а т8седi, сонда тазалан5ан со4 8стi4гi б-лiктi4 астына ж2не тыныс алу органына т8седi, ауамен 0орапшаны айнала -тiп 8стi4гi б-лiктен 8рленген кезде сырт0а шы5ады.

Бумен газды ж9ту адсорбция, хемосорбция ж2не катализ ар0ылы, ал т8тiн мен туманды ¨аэрозольдi¸ ж9ту, с8зу ар0ылы ж8ргiзедi.

Адсорбция Ќ адсорбент деп аталатын 0атты дененi4 8стiндегi газ бен буды ж9ту. С8згiлiк газ 0а5арларда активтелген ¨а5аш¸ к-мiр адсорбент болып табылады.

Хемосорбция Ќ ÓÇ, )2УЗЌдi4 оларды4 -4деу процесiнде активтелген к-мiрге жа5ылатын химиялы0 белсендi заттармен ы0палдасуы есебiнен ж9тылуы.

Катализ Ќ катализатор деп аталатын заттарды4 ы0палымен химиялы0 реакциялар жылдамды5ыны4 -згерiсi. Катализатор ретiнде мыс, к8мiс ж2не хром тоты5ы пайдаланылады.

Т8тiн мен туманды ¨аэрозольдi¸ с8згiлеу 0а4ылтырды 09райтын талшы0ты материалдан 2зiрленген т8тiннен 0ор5айтын с8згiмен ж8ргiзiледi.

Халы0ты 0ор5ау 8шiн ГПЌ• ¨ГПЌ•М¸ ж2не ГПЌ— ¨ГПЌ—В, ГПЌ—ВМ¸ газ0а5ары 0олданылады.

. Сурет. ГП газ0а5ары

ашлеммаска б­газ0а5ар 0орабы в­пленкалы 0орап г­дорба.

ГПЌ• газ0а5ары адамны4 тыныс алу органдарын, к-зiн ж2не бетiн радиоактивтiк, ула5ыш 0атты 2сер ететiн заттардан 0ор5ау5а арнал5ан.

Ол с8згiлiкЌж9т0ыш 0орапшамен алдын5ы беттен ¨шлемЌмаска¸ т9рады. ГПЌ•М газ0а5арыны4 жиынына с-йлесу 0ондыр5ысына арнал5ан мембраналы 0орапшасы бар шлемЌмаска кiредi.

Шлемнi4 0ажеттi -лшемiн та4дау 8шiн –“ см дейiíгi н-лдiк -лшем алынады, –“6•Ќтен –6• см дейiн Ќ бiрiншi, ––Ќдан –˜Ќге дейiн Ќ екiншi, –˜6•Ќтен —ђ6• см дейiн Ќ 8шiншi, —‘ см бастап одан жо5ары Ќ т-ртiншi. _лшем масканы4 т-менгi б-лiгiнде к-рсетiледi. Маска резина iлгiшiнен жасалынады.

Шлем маскада ж2й шыныдан жалпа0 к-з 2йнек iстелiнген. Шынымен бiрге к-з 2йнек манжетiне серiппелi ж8зiкпен резиналы0 т- сем жапсырыл5ан.

Ж9т0ышЌс8згiш ¨газдан 0ор5айтын¸ 0орапша 0а4ылтырдан жаса лынады, д-4гелек болып келедi, 0орапша 0а0па5ыны4, газ 0а5арыны4 8стi4гi б-лiгiмен 0осылу 8шiн арнал5ан та4ыл5ан ауызы бар.

)орапшаны4 астында д-4гелек са4ылау орналас0ан, ол ар0ылы ж9тыл5ан ауа т8седi, са0тау кезiнде резиналы0 ты5ын жабылады.

Металды 0орапты тоздыруынан са0тау 8шiн сырлайды, ал iшiне 0ара лак жа5ады. Т8тiннен 0ор5айтын с8згiмен ж2не к-мiрмен ¨ауа а5ыны бойынша¸ ж2не катализатормен ¨шахтамен¸ жабды0талады.

Клапанды0 0орапша ж9тыл5ан ж2не шы00ан ауа а5ынын б-лу 8шiн 0ызмет етедi. Онда бiр ж9ту ж2не екi 8рлеу клапаны бар.

ГПЌ— газ0а5ары Ќ е4 со45ы, е4 жа4а 8лгiлерäi4 бiрi.

Газ0а5арды4 алды45ы бетiн 8ш -лшеммен 2зiрлейдi.

ГПЌ—Ќнi ГПЌ•Ќпен салыстыр5анда пайдалану ж2не физиологиялы0 к-рсеткiштерi бойынша бiр 0атар арты0шылы5ы бар. С8згiлiк ж9т0ыш 0орапша 0арсылы5ыны4 азаюы тыныс алуды же4iлдетедi. Т2уелсiз обтюратор берiк 0ымталуды 0амтамасыз етедi ж2не сонымен 0атар алды45ы бетте газ0а5арды0 бас0а 0ысымын азайтады. Тыныс алу 0арсылы5ыны4 ж2не бас0а 0ысымны4 т-мендеуi газ0а5арды кию уа0ытын 9зарту5а м8мкiндiк бередi. Оны –ђЌтан ас0ан 0арт адамдар, сондайЌа0 -кпесi мен ж9ректамыр сыр0атына шалды00ан адамдар кие алады.

Газ0а5арда с-йлесу 0ондыр5ысыны4 ¨мембрананы4¸ болуы айтыл5ан с-здi4 аны0 жетуiн 0амтамасыз етедi, байланыс 09ралдарын ¨радио, телефон¸ пайдалануды айтарлы0тай же4iлдетедi.

ГПЌ— алды45ы б-лiгiнi4 0ажеттi 8лгiлiк -лшемiн та4дау басты тiкелей ж2не к-лбей 0амти отыра -лшеу н2тижесiнi4 негiзiнде -т кiзiледi. К-лбей 0аïñûðу 0ас то5асыны4 алдынан, м9рын ке4сiргiнi4 шетiнен ’Ќ“ см жо5ары б8йiрден ж2не басты4 е4 шы5ы40ы н8ктесiíi4 артынан -тетiн т9йы0 сызы0 бойынша басты -лшеумен аны0талады. Тiкелей 0апсыру 9рт, иек, ж2не т-бе ар0ылы -тетiн т9йы0 сызы0 бойынша басты -лшеумен аны0талады. _лшеу • мм дейiнгi д2лдiкпен д-4гелектенедi. Екi -лшемнi4 жиыны бойынша 0ажеттi 8лгiлiк -лшем маска -лшемi мен жасты0ша, аспа бауы тiректерiнi4 ¨№¸ жа5дайы белгiленедi. Бiрiншi цифрмен ма4дай iлме бауыны4, екiншi цифрмен самай iлме бауыны4, 8шiншi цифрмен 9рт iлме бауыны4 н-мiрi к-р ñåòiëåäi.

Жасты0ша iлме бауыны4 жа5дайы газ0а5арды 0июластыр5ан кезде белгiленедi.