3. Шектелген кеңістікте ағынның таралуы

Жартылай шектелген ағыс – бір жағынан қатты қабырғамен шектелген, ал екінші жағынан қозғалыссыз шексіз ортамен жанасады.

Мысалы, жазық бетімен таралып жатқан ағыс.

Жартылай шектелген ағыстың басты ерекшелігі, оған қатты беттен кедергі әсерін тигізуінде, нәтижесінде осы бет бойыменқабырғалы шекаралық қабат пайда болады (8.6 сурет).

8.6 сурет-Жартылай шектелген құйын

1-құйын ядро,2-қабырғадағы шекаралық қабыршақ 3-кұйынды шекаралық қабыршақ

Жартылай шектелген қима құйынында шектелмеген қабыршақ құйынымен қабырға қабыршағы айқасады бұны өтпелі деп атаймыз.Бастапқы және өтпелі қимаға дейін бастапқы участок шайылады, онда құын ядросы қабырғадағы шекаралық қабыршақ пен кұйын арасында орналасқан.Өтпелі қимадан кейін негізгі құйын учаскасы орналасқан.Қабырға қабыршағындағы қозғалыс режиміне байланысты ламинарлы немесе турбулентті болады.

Жартылай шектелген құйындағы көлденең қимадағы максималды жылдамдығы шектелген жақын бетте қарастырылады.

Шектелген құйын тұйық және транзиттік болып бөлінеді.

Дөнгелек бекітілген құйын цилиндр ортасындағы ашық соңында орналасады.(8.7 сурет )

Цилиндр қимасының көлденең ауданы 40-45 жеткенде , құйын ұлғаюын тоқтатады.Ішіндегі шығын төмендей бастайды және белгілі бір қашықтықтан кейін нөлге тең болады, құйын толығымен таралып кетеді.

Құйыннан ажыратылған салмақ кері қарай бағытталады және цилиндрдің кңре беріс саңылауында болшетене жоғалады.

8.7 сурет Тұйық шекаралық құйын

Тұйық шектелген құйын 3 участкамен сипатталады

- 1-1 қимасына дейін еркін жайылу

- 1-1 қимасынан 2-2 қимасына дейін тығыздап жайылу

Әр участок құйын шекарасын тіксызықты деп айтуға болады.

Шектелген транзиттік құйын тұйық құйыннан ажыратылады: цилиндрге бір торцтан кіреді , ал шыққанда бағыттары қарама-қарсы.8.8 сурет

8.8 Сурет Транзитті шектелген құйын

Участок тарылғаннан кейін транзиттік масса барлық қиманы толтыра жайылады .Қайтарылған токтар бекітілген массадан тұрады.

Бақылау сұрақтары:

1 Бос агысқа (струя) анықтама берініз..

2 Батырылған(затопленная)ағыс пен Батырылмаған (незатопленная)ағыстардың айырмашылығы?

3 Батырылған(затопленная)ағысқа мысал келтірініз?

4 Батырылмаған (незатопленная)ағысқа мысал келтірініз?

5 Ағыс қандай түрлерге жіктеледі?

6 Ағыс түзілуінің энергия түрі бойынша жіктелуі?

7 Остік-симметриялы жазық-паралелльді (жазық) ағыстан айырмашылығы?

8 Изотермиялық және изометриялық емес ағыстар анықтамасы.

9 Қандай ағыс иректелген деп аталады?

10 Ағыстың өтіп кету режиміне байланысты ағыс классификациясы?

11Бос батырылған ағыста сұйық қозғалысы қалай жүреді?

12 Бастапқы ағыс бөлігі дегеніміз не?

13 Ағыстың қай бөлігі негізгі болып табылады?

14 Бастапқы бөлік пен негізкі бөлікті бөлетін ағыс қимасы қалай аталады?

15 Ағыс ядросы деп нені айтады?

16 Иизотах дегеніміз не?

17 Ағыс алауына анықтама берініз

18 Қандай жағдайда алау түзіледі?

19 Қандай жағдайда тік құйын түзіледі?

20 Ағыстың көлденең қима бөлігінде барлық жылдамдыққа сәйкес сипаттама.

21 Ағыстың көлденең қима бөлігінде жылдамдық эпюрасы қандай түрде болады?

22 Абрамович Г.Н теңдігі қандай түрге ие

23Ағыс қандай параметрлермен сипатталады.

24 Қандай ағыс жартылай шектелген деп аталады?

25Жартылай шектелген ағыстың ерекшелігі?

26Жартылай шектелген құйындағы көлденең қимадағы максималды жылдамдығы қайда қарастырылады

27Жартылай шектелген ағысты қашан бос ағысты екі еселенген

аудан ретінде қарасыруға болады?

28 Тұйық ағыс деп нені атайды?

29 Транзитті ағыс деп нені атайды?

30 Қандай бөліктер шектелген тұйықі ағысқа сәйкес.

№9 ДӘРІС

Тақырыбы: Аэростатика мен аэродинамиканың негіздері

Дәрістің жоспары: