6. Гидромеханикалық процесстерді модельдеу және ұқсастықтар .

Ұқсастық теориясы және модельдеу – әрбір зерттелетін процесс үшін жалпылама өзгеріс сипаттамаларын зерртеу. Жалпылама өзгерістер .

Модельдеудің негізгі міндеті модельдік зерттеулер негізінде натурлы шарттардағы зерттелетін құбылыс немесс процесстердің ағуы жөнінде негізгі мәліметтерді алып , оларды біріктіру .

Гидрогазодинамикалық модельдеу негізінде салыстырылатын ағыстардың ұқсастықтарын елестетуге болады.

Егер біреуінің сипаттамасы бойынша ұқсастық коэффициенті (ұқсастық критерийі ) деп аталатын кейбір тұрақты коэффициенттерді модельдік сипаттамаға көбейту арқылы басқаларын анықтауға болса онда екі ағыс ұқсас болып есептеледі.

Cұйық және газ механикасында ұқсастықтарды геометриялық , кинематикалық және динамикалық деп бөледі .

Егер ұқсас дене бөліктері пропорционалды және ұқсас бөліктер өзара тең болса онда екі дене геометриялық ұқсас .

Егер жылдамдық ұқсастық нүктелерде пропорционалды және жылдамдық векторының бұрыштары барлық нүклерде бірдей болса кинематикалық ұқсас болады .

Динамикалық ұқсастық үшін ұқсас элементтерге және күш векторына сәйкес келетін бұрыштар теңдігіне әсер ететін күштердің пропорционалдығы қажет.

Соған сәйкес механикалық және физикалық ұқсастықтар туралы сөз болатын болса , зерттелетін нысанның геометриялық ұқсастығы, күштің және жылдамдық өрістерінің ұқсастығы есепке алынады.

Модельденетін ағыс немесе құбылыстарды ұқсастықпен қамтамасыз ету үшін кейбір өлшемсіз комплекстарды теңестіру қажет ( ұқсастық критерийлерін ).

4.1 кестеде ағынның физикалық параметрлері және сәйкесінше ұқсастық критерийлері. I индексімен натурлы ағынның параметрлері , ал II индексімен – модельді ағынның параметрлері белгіленген . Тәуелсіз ретінде моделінің геометриялық масштабы және температура масштабы алынған .

Кесте 4.1 – Ағынның физикалық қасиеттері және ұқсастық каоэфициенті

Өлшемдер	Белгіленуі	Өлшем бірліктер	Ұқсастық коэффициенті
Уақыт		с
Сызықтық өлшем		м
Температура		К
Жылдамдық		м/сағ
Қысым		МПа
Тығыздық
Тұтқырлық

4.2 кестеде динамикалық ұқсастық критерийлері берілген . Сонымен қатар критерия ескеретін физикалық фактор және оның физикалық мағынасы берілген.

Кесте 4.2 – Динамикалық ұқсастық критериі

Өлшемсіз критерий	Критериймен есептелетін физикалық фактор	Физикалық құбылыстардың интенсивтілігінің шамасы ретіндегі критерийдің физикалық мағынасы	Процесс уақытындағы ұқсастық коэффициенті процесса	Күштің ұқсастық коэфициенті
Рейнольдс саны	Үйкеліс (тұтқырлық )	Тұтқырлық күшіне инерция күшінің қатынасы шамасы
Фруда саны	Масса (ауырлық)	Ауырлық күшіне инерция күшінің қатынасы шамасы
Вебер саны	Беттік керілу	Каппилярлы күштерге инерция күшінің қатынасы шамасы
Маха саны	Сығылғыштық	Қысым күштеріне инерция күшінің қатынасы шамасы		--
Турбуленттілік дәрежесі	Турбуленттік үйкеліс т (турбулентті тұтқырлық )	Инерция күштеріне турбулентті үйкеліс күштерінің қатынасы шамасы		--
Струхаля саны	Стационарлық емес	Стационарлы қозғалыс кезіндегі инерция күштерінің стационарлық емес қозғалыс кезіндегі инерция күштеріне қатынасы шамасы		--
Коши саны	Ағатын денелердің серпімділігі	Ағынның аэродинамикалық күштерінің серпімділік күшіне қатынасы шамасы.		--