- Билет
1. 4-тактілі карбюраторлы қозғалтқыштың жұмыс барысы.
2. Автомобильдерді жөндеу түрлері, олардың атқаратын қызметі мен міндеттері.
3. Тісті берілістердіңтоптасуы.
5. 1) 4-тактілі карбюраторлы қозғалтқыштың жұмыс барысы.
Төрт тактылы цикл. Іштен жанатын піспекді қозғалтқыштардың жұмыс принциптері мына төмендегідей ретпен жүретін барыстарға негізделген (4-сурет). Цилиндр ішіндегі піспек ілгері-қайтымды қозғалып тұрады. Соның қозғалысының салдырнан цилиндр ішінде неше түрлі құбылыс пайда болады. Цилиндрдің үсті цилиндр бастиегімен бекітілген, ал оның сыртпен қатысуы соратын, шығаратын клапандар арқылы жүзеге асады. Енді осы піспектің жүрісін рет-ретімен қарастырайық.
Піспек жоғарыдан төмен қарай жылжиды, яғни піспектің үстіндегі кеңістік көбейеді. Олай болса оның ішіндегі газ қысымы азайып, вакуум пайда болады. Сол кезде соратын клапан ашылады сырттан ауа немесе дайындалған жану қоспасы кіреді. Бұл барысты кіргізу барысы деп атаймыз (4а-сурет). Оның ұзақтығы піспек төменгі өлі нүктеге түскенге дейін созылады.
а – бірінші такты – сору барысы; б – екінші такты – қысу барысы; в – үшінші такты – ұлғаю барысы; г – төртінші такты – шығару барысы.
Сурет 4 – Төрттактылы қозғалтқыштың жұмыс атқару сүлбесі және оның индикаторлық диаграммасы
Піспектің ендігі жүрісі төменнен жоғары қарай бағытталады (4б-сурет). Сол кезде екі бірдей клапандар жабық болғандықтан, цилиндр ішіндегі газ қысылады, яғни көлемі азайады. Мұны сығу (қысу) барысы деп атаймыз. Қысылған газдың қасиеті бойынша оның көлемі азайып, температурасы көтеріледі.
Піспек жоғарыға жеткен кезде (4в-сурет) қысылып және қызып тұрған жану қоспасына электр ұшкынын беріп тұтандырады немесе қызып тұрған ауаға жанар май шашыратылады да ол тұтанып жанады. Сонымен, қысу барысының соңында жану барысы іске асады.
Жанған газ өте үлкен жылу бөліп шығарады да ол газдың температурасы көтеріледі, ал температура көтерілсе, оның қысымы да артады. Енді осы қысым піспекті төмен қарай итереді. Мұны ұлғаю барысы деп атаймыз. Бұл барысы да піспек төменгі өлі нүктеге келгенше созылады (4г-сурет).
Жанған газ ұлғайып біткеннен кейін піспек төменнен жоғары қарай қозғалады. Осы кезде шығаратын клапан ашылады да жанған газ сыртқа қарай піспекпен итеріліп шығарылады. Бұл барысты – шығару барысы деп атаймыз. Енді әрі қарай осы барыстар қайталана береді.
Сонымен, іштен жанатын піспекті қозғалтқыштардың жұмысы піспектің жүрісіне байланысты атқарылатын кіргізу, қысу, ұлғаю және шығару барыстарына байланысты болады екен. Олай болса піспектің бір жүрісін бір такт деп атасақ, мұндай қозғалқыштарды төрт тактылы қозғалтқыш деп атауға болады. Себебі, барлық жұмыс төрт тактыда атқарылып бітеді. Ал осы жұмыстар піспектің екі жүрісінде атқарылып болса, онда ондай қозғалтқыштарды екі тактылы іштен жанатын қозғалтқыш деп атайды.
5. 2) Автомобильдерді жөндеу түрлері, олардың атқаратын қызметі мен міндеттері.
Жұмыстың арналуына және сипатына сәйкес жөндеу күрделі және ағымдық деп ажыратылады.
Автомобильдердің және оның агрегаттарының жұмысқа қабілеттілігін жоғалтуын ережілік қалпына келтіру, келесі күрделі жөндеуге дейін олардың қорын қамтамасыз етуге немесе автомобильдер және агрегаттар үшін межеден 80 % кем емесін арнау.
Агрегатты күрделі жөндеу оның толық мүшеленуін, ақаулануын, қайта құрастыруымен, реттеуімен және сынауымен бөлшектерді қалпына келтіруді және айырбастауды қарастырады.Агрегатты толық мүшелеуді талап ететін, сонымен қатар АЖ жүргізу жолымен агрегаттын жұмыс істеу қабілеттілігінін қалпына келмейтін жағдайында талап ететін базалық және негізгі бөлшектер (4.4 кесте) жөндеуді қажет еткен кездегі жағдайларда агрегат күрделі жөндеуге апарылады.
Негізгі бөлшектер агрегаттардың жұмыс атқару қасиеттерінін орындалуын қамтамасыз етеді және олардың пайдаланушылық сенімділігін анықтайды.Сондықтан күрделі жөндеу кезіндегі негізгі бөлшектерді қайта қалпына келтіру жаңа бұйымдардың сапа дәрежесіне жақын немесе тең сапаның деңгейімен қамтамасыз етуі тиіс.Агрегатты күрделі жөндеу оның толық өңдемеленуін, ақаулығын, артынан құрастыруымен, реттеумен және сынаумен бөлшектерді қалпына келтіруін немесе айырбастауын қарастырады.Агрегатты толық мүшелеуді қажет ететін, сонымен қатар агрегаттың жұмысқа қабілеттілігі АЖ жүргізу жолымен қалпына келтіру мүмкін емес кездегі базалық және негізгі бөлшектерге (4,4 кесте) жөндеу қажет болған кезде агрегат күрделі жөндеуге бағытталады.
Негізгі бөлшектер агрегаттардың жұмыс істеу қасиеттерін орындауды қамтамасыз етеді және олардың пайдаланушылық сенімділігін анықтайды.Сондықтан күрделі жөндеу кезінде негізгі бөлшектерді қайта қалпына келтіру жаңа өнімдердің сапасына тең немесе жақын сапа деңгейімен қамтамасыз етуі тиіс.
Базалық немесе тұрқылық бөлшектерге агрегаттын негізін құрайтын және дұрыс сыйуын, басқада барлық бөлшектердің агрегаттын толығымен жұмыс істеуін және орналасуын қамтамасыз ететін бөлшектер жатады.Базалық бөлшектердің жұмысқа қабілеттілігін және жөндеуге жарамдылығын ережеге сәйкес агрегаттын толық қызмет мерзімін және оны құтқару шартын анықтайды.
Күрделі жөндеу кезінде сонымен қатар жаңа бұйым деңгейіне дейін немесе оған жақын қалпына келтіру қамтамасыз етіледі: бөлшектердің өзара орналасуларының саңылаулары және тартпалары, жұмысшы беттердің микро – және макрогеометриялары, металдың беріктігі және құрылымы, бұйымның құрамдас бөліктерінін қалпы және сыртқы көрінісі.Күрделі жөндеу көбінесе АКК келісім шарттары бойынша қызмет көрсететін мамандандырылған автожөндеу кәсіпорындарында жүзеге асады.Жылжымалы құрамдарды және агрегаттарды күрделі жөндеуге бағыттау диагностика құралдарын пайдаланумен және жортуды есептеумен олардың техникалық күйін талдау нәтижелері негізінде, сонымен қатар ТК және жөндеуге шығындармен жүзеге асады.
Жеңіл автомобильдер және автобустар шанақты күрделі жөндеу қажеттілігі кезінде күрделі жөндеуге бағытталады.Жүктік автомобильдер – қанқаны, кабинаны күрделі жөндеу қажеттілігі кезінде, сонымен қатар автомобильдің үштен кем емес негізгі агрегаттарынын кез-келген олардың жиындалуында.Негізгі агрегаттарға мыналар жатады: қозғалтқыш, берілістер қорабы, беріс қорабы, жетекші белдік, алдыңғы ось және рульдік механизм.
Күрделі жөндеу саласындағы негізгі тенденциялардың бірі АРЗ – ларда, жөндеудің агрегаттық үрдісінде орындалатын толық комплектілі жүктік автомобильдерді жөндеуін ауыстыру болып табылады., мұнда күрделі жөндеуді бірер жағдайларды және ағымдықты қажет ететін агрегаттар АКК – ға айналымдағы жиыннан алынған ақаусыздарға ауыстырылады (5 заңнама).Айналымдық жима АРЗ ларды күрделі жөнделінген, немесе АКК да АЖ сонымен қатар орталықтандырылған жөндеу кәсіпорындарында жөндеуден кейінгі агрегаттармен толығады.
Бірінші және одан кейінгі күрделі жөндеулерге және жөндеудің (күндер) ұзақтылығына дейін автомобильдің және агрегаттың қоры күрделі жөндеу үшін ережеленеді.
Ағымдық жөндеу туған ақауларды жою үшін, сонымен қатар күрделі жөндеуге дейінгі автомобильдердің және агрегаттардың жортуларын бекітілген межелермен қамтамасыз ету үшін арналған.АЖ сипаттық жұмыстары мыналар болып табылады: мүшелеу, жинау, слесарлық, дәнекерлеу, ақаулық, бояу, бөлшектерді және агрегаттарды айырбастау. Агрегатты ағымдық жөндеу кезінде базалықтан бөлек шектік күйге жеткен бөлшектерді ауыстыруға рұқсат етіледі. АЖ кезінде автомобильде ағымдық немесе күрделі жөндеуді қажет ететін жекелеген бөлшектер, механизмдер, агрегаттар ауыстырылуы мүмкін.
Келесі ТК – 2 дейінгі кем емес жортудағы жөнделінген агрегаттардың және торабтардың ақаусыз жұмысын АЖ қамтамсыз етуі тиіс.Әрекеттегі жүйеде АЖ үшін келтірілген еңбек сыйымдылық ережеленеді, яғни автомобильдің жортуына жатқызылған адам. сағ /1000км), еңбек сыйымдылық сонымен қатар АЖЖТК дегі суммарлы келтірілген тұрулар (күн/1000км).
Бұдан басқа, арнаулы заңнамалармен жұмысшы күшіне элемент бойынша болумен ТК шығындары ережеленеді.