Комплемент жүйесінің альтернативтік жолмен белсенуі

Комплементтің альтернативтік жолмен белсенуі С3 компонентінен басталады, сондықтан оған С1, С4, С2 белсенуінің керегі жоқ және оның құрамына антиденелер де кірмейді. Бірақ міндетті түрде пропердин жүйесінің белоктары қатысуы керек. Альтернативтік жол антиген кіруінен басталады. Антиген рөлін бактеральдық полисахаридтер, липополисахаридтер, ісік клеткалары, клетка мембранасына түскен вирустар және вирус бөлшектері, паразиттер, сол сияқты бейспецификалық біріккен ІgG, ІgA, ІgE-дер атқарады.

Комплемент жүйесінің альтернативтік жолмен белсенуі, организмге бөтен агент түскенде, әлі арнайы иммуноглобулиндер және иммундық комплекстер құрылмаған мезгілде ерте дамитын, «жедел көмек» сияқты қорғаныс. Пропердин жүйесінің белоктарының Д және В факторлары альтернативтік жолмен комплементті белсендіреді. Фактор Д қанда белсенді фермент ретінде жүреді де В факторы ыдырағанда Вв бөлшегі пайда болады. Фактор В белсенген С3в-мен байланысқанда, оған Д ферменттік әсер етіп С3в ферменттік қасиетке ие болады. Оны «конвертаза» дейді. С3в пропердинмен қосылғанда оған тұрақтылық пайда болып, альтернативтік белсенуге қатысады. РС3в Вв-ның әрі қарай белсенуі классикалық жолмен аяқталады.

3 - сызба. Комплементтің альтернативтік жолмен белсенуі

С 3в Ва Д Р С3а С5а

С3вВ С3вВв

РС3вВв С3 С3вРС3вВв С5

С5в

В С6 7 8 9

Комплемент жүйесінің компоненттерінің комплекстері және биологиялық белсенді бөлшектері

Комплемент жүйесінің белсенуі кезінде фагоцитозды белсендіретін, мес жасушаларына, жасушалар-мембранасына, қан тамырларының өткізгіштігіне әсер ететін әр түрлі комплекстер және бөлшектер түзіледі. Белсенген С1, С4а, С5а кешені С567 хемотаксис факторы болып, фагоциттердің иммундық кешенге баруын тездетеді. С2в бөлшегі клетка мембранасының, қан тамырларының өткізгіштігін әжептәуір күшейтеді.

С3 ыдырауынан ертінді С3а бөлшегі пайда болады. Мес жасушаларында, базофилдерде тегіс салалы бұлшықеттерде С3а-ға арналған рецепторлар бар. С3а-ның мес және базофиль жасушалар рецепторымен байланысуы жасушалардың дегра­нула­циясын беріп, анафилаксия патогенезінің негізгі рөлін атқаратын биологиялық белсенді заттардың шығуына (гистамин, серотонин) әкеледі. Сондықтан, С3а «анафилотоксин-1» деп аталады.

Комплемент жүйесінің С3в компоненті иммундық жабысуға кедергі келтіреді. Онда нейтрофилдер мен макрофагтардың рецепторлары болғандықтан фагоцитоз процессі жылдам жүреді. Сонымен бірге С3в компоненті В-лим­фо­циттерді де белсендіреді. С4в иммундық жабысу арқылы фагоцитозды күшейтеді.

С5а фрагментін «анафилотоксин-2» дейді.

Мес және базофиль жасушалары С3а сияқты әсермен бірге, С5а эндотелийдің өткізгіштігін күшейтеді.

Комплементтің ақырғы компоненттері (классикалық, аль­тер­нативті жолмен) цитолиз, бактериолиз, виролиз шақырады.

Аутоантиденелер де иммундық реакцияға кіргенде компле­мент жүйесін белсендіреді. Белсендірілген бөлшектер жасушаларды өлтіреді, нейтрофилдерді иммундық процесіне тартып, метаболизм мен микроциркуляцияларды бұзып, қабынуды дамытады.

Комплемент жүйесі иммундық комплекс ауруларының патогенезінде де осы сияқты рөл атқарады. Ұсақ дисперсті иммундық комплекстер базалды мембранаға шөгіп, комплемент жүйесінің классикалық жолмен белсенуіне жағдай жасайды.

Сонымен, комплемент жүйесі және оның белсенуі қабынуды дамытып, антигенді қоршап, оны организмнен шығарып жіберуге көмектеседі. Комплемент жүйесі аутоиммунды процестің патогенезінде негізгі рөл атқарады.