Temat 14. Budżet państwa: wydatki I dochody

Budżetem nazywa się zestawienie planowanych dochodów i wydatków. W budżecie państwa rząd planuje dochody i wydatki państwa w ciągu najbliższego roku. Do wydatków państwa należą dotacje, czyli dopłacanie państwa do produkcji niektórych wyrobów, bez których to dopłat byąoby ono zbat drogie, a więc nie mogłyby być kupowane i w efekcie też producenci wytwarzający je nie mieliby pracy – chodzi tuzaj głównie o artykuły rolne i węgiel. Są też wydatki państwa na ubezpieczenia społeczne, które m.in. pozwalają łagodzić duże różnice bogactwa w społeczeństwie przez wspieranie słabszych.

Wśród wydatków państwa znajduje się też opłacanie przez państwo sfery budżetowej, czyli opłacanie działalności szkół państwowych wraz z zatrudnionymi w niej nauczycielami i innymi pracownikami, opłacanie państwowej służby zdrowia, wyższych uczelni, wojska i policji, administracji centralnej i terenowej itd. Te wydatki zapewniają pracę wielu ludziom i pozwalają państwu istnieć.

Wśród wydatków państwa znajdują się też spłaty długów: zagranicznego i wewnętrznego.

Dług zagraniczny powstaje głównie wtedy, gdy przez dłuższy okres kraj przywozi towary z zagranicy (mówimy: importuje) za większą sumę pieniędzy niż wywozi za granicę (mówimy: eksportuje). Państwo ma również dług wewnętrzny. Bierze on się stąd, że często wydatki państwa są większe niż jego dochody. W takiej sytuacji mówimy o występowaniu deficytu budżetu państwa.

Państwo więc jest zmuszone dp zaciągania pożyczek w bankach, w tym przede wszystkim w najważniejszym banku w Polsce: Narodowyn Banku Polskim, oraz u obywateli – głównie przez sprzedaż im obligacji. Tworzy to wewnętrzny dług państwa, tak samo jak powstaje dług każdego z nas, gdy chcemy dokonywać zakupów większych niż posiadamy pieniędzy i musimy brakujące nam kwoty pożyczyć. Dług państwa w stosunku do banków i obywateli musi być spłacany. W wydatkach budżetu państwa znajdują się więc kwoty na spłacanie tego długu. Łatwo się teraz domyśleć, że jeśli co roku istnieje deficyt budżetu państwa, a to często ma miejsce w wielu krajach, to ten dług wewnętrzny państwa rośnie i coraz więcej trzeba przeznaczać na jego spłatę, tym bardziej że pożyczanych pieniędzy nie dostaje się za darmo. Zarówno obywatele, jak i banki żądają za pożyczone pieniądze procentów. Dług wewnętrzny może być ciężarem dla gospodarki, jeśli utrudnia przedsiębiorstwom dostęp do kredytów z powodu wysokiej stopy procentowej lub gdy rząd nie chce lub nie może podnieść podatków, by sfinansować spłatę rosnących odsetek od coraz większego tego długu.

Państwo przez olbrzymie wydatki próbuje jakby zastępować rynek, czynić to, czego rynek według wielu ekonomistów i polityków nie potrafi robić dobrze. Aby jednak państwo mogło tak wiele pieniędzy wydawać, to musi mieć również duże dochody. Państwo czerpie dochody głównie z różnego rodzaju podatków. W historii ludzkości im bardziej państwo angażowało się w gospodarkę, tym więcej różnego rodzaju podatków wprowadzało i tym więcej pieniędzy w ten sposób ściągało od ludności.

Najważniejszą rolę odgrywają dwa rodzaje podatków:te, które ludzie wypłacają w cenie niektórych towarów, oraz te, które odejmuje się ludziom i przedsiębiorstwom od zarobionych pieniędzy. W pierwszym rodzaju podatków najważniejszą rolę odgrywa podatek od towarów i usług (VAT) oraz podatek akcyzowy – bardzo wysoki, który płacą w cenie towarów nabywcy alkoholu, papierosów i czasami niektórych towarów uważanych w danym kraju za luksusowe.

Do drugiego rodzaju podatków należy podatek dochodowy, który płacą ludzie od zarobionych w ciągu roku pieniędzy (dochodów), oraz podatek od zysków osiąganych przez przedsiębiorstwa.

Wyrazy, zwroty i wyrażenia do tekstu

W efekcie Ubezpieczenie społeczne Łagodzić Wspieranie Dług wewnętrzny Ciężar Utrudniać Wysoka stopa procentowa Angażować się Artykuły rolne

В результаті, внаслідок Соціальне страхування Залагоджувати Підтримка Внутрішній борг Тягар Ускладнювати Висока процентна ставка Втручатися Сільськогосподарські продукти

Proszę zapamiętać synonimy:

w efekcie = w wyniku = w konsekwencji = w rezultacie;

nabywca = kupiec;

łagodzić = załatwiać;

utrudniać = komplikować.

Ćwiczenie 1. Proszę odpowiedzieć na pytania do tekstu:

1. Jak można zdefiniować pojęcie „budżet państwa”?

2. Co nazywa się dotacjami?

3. Jaka jest różnica pomiędzy długiem wewnętrznym a zewnętrznym państwa?

4. W jakiej sytuacji występuje deficyt budżetu państwa?

5. Z jakich źródeą państwo czerpie swoje dochody?

6. Jakie znasz podstawowe typy podatków?

Ćwiczenie 2. Proszę uzupełnić podane niżej zdania zgodnie z tekstem:

1. Wydatki pańwstwa na ubezpieczenia społeczne pozwalają .......

2. Państwo wydaje pieniądze na opłacanie sfery budżetowej, to znaczy na ......

3. Dług zagraniczny wynika wtedy, gdy .......

4. Rząd prognozuje budżet państwa w taki sposób:......

5. Państwo czerpie swoje dochody z .......

6. Najważniejszą rolę w budżecie państwa odgrywają takie podatki: ......

7. Dług wewnętrzny państwa może być ciężarem dla gospodarki, jeśli ......

8. Podatek akcyzowy definiuje się jako ......

Ćwiczenie 3. Proszę przetłumaczyć zdania z języka ukraińskiego na język polski:

1. Уряд планує витрати та прибутки держави на найближчий рік.

2. Система соціального страхування допомагає державі підтримувати найбідніших.

3. До витрат держави належать теж затрати на оплату бюджетної сфери.

4. Інколи держава змушена брати позики у банків та у громадян, продаючи їм облігації.

5. Держава черпає свої доходи з різноманітних податків.

6. Банки та приватні особи вимагають сплати відсотків за позичені гроші.

7. До витрат держави належать теж дотації, тобто доплати держави для виробництва окремих товарів.

8. Якщо витрати держави є більшими від її прибутків, то виступає дефіцит бюджету у державі.

Ćwiczenie 4. Zadanie twórcze:

Proszę wypowiedzieć swoją opinię co do następujących zagadnień:

1. Na co Pan (Pani) najczęściej traci pieniądze? Czy planuje Pan (Pani) swój budżet miesięczny (tygodniowy)? W jaki sposób?

2. Pana (Pani) zdaniem, czy Parlament Ukrainy skutecznie planuje budżet państwa? Co wyrto zmienić w budżecie Ukrainy?