Пытанне 33: Усходнеславянскі горад: тапаграфія і умацаванні.

Тапаграфія – апісанне мясцовасці ( топос – мясцовасць, графа – апісанне). 10-11 стагоддзе: горад складауся з дзядзінца – умацаваная частка горада. Ад слова дзеці – малодшыя дружыннікі князя, якая зауседы знаходзілася пры ім. Была старая дружына – баяры, пражывала у сваіх вотчынах. Пасад – месца, дзе пражывала гандлева-рамеснае насельніцтва. Па за межамі горада размяшчауся некрапаль – месца, дзе адбывалася пахаванне ( горад мертвых). Сельскія паселішчы. 12-13 стагоддзе: Тэрыторыя пасада таксама умацоувалася абарончымі валамі. Прэдгароддзе – паселішча, якое мела амаль усе гарадскія рысы, але не уваходзіла у асноуную тэрыторыю горада. Умацаванне: Старажытны горад немагчыма уявіць без умацаванняу. Самыя раннія умацаванні – земляны насып вышыней 7-8 метрау, шырыней 12-13 метрау, схілы 45 градусау. Па версе такога вала устанаулівауся вастракол, вакол гарадоу. Гарады штурмам не браліся, таму што гэта былонемагчыма. Горад можна было узяць шляхам із’езду або знянацку – Менск – 1083 год Уладзімірам Манамахам. Сітуацыя мяняецца у 12-13 стагоддзях. Узнікае больш дасканалая зброя, а тксама узнікаюць сценабітныя машіны, таксама пачынаюць рабіць падкопы пад валамі. Для бяспекі гарадскія насыпы рабіліся больш высокія і шырокія. Унутры размяшчалася дзеравянная канструкцыя. Самае слабое месца горада – брама. Каля яе узводзілі вежу круглую у плане – спачатку яна была драуляная, а з 13 стагоддзя яна становіцца мураванай. Круглыя вежы з’яуляюцца у 10 стагоддзі на тэрыторыі Італіі. У 13 стагоддзі такія вежы ужо з’яуляюцца на тэрыторыі беларусі. На тэрыторыю Беларусі гэтыя вежы прыходзяць з Валыні. Гэтая вежа была вядома у Тураве, Гродна, Берасці і іншых гарадах. Захавалася толькі адна вежа – Камянецкая або Белая Вежа. У гэтай вежы знаходзіліся дружыннікі і абаронцы, якія абаранялі гарадскія варато і браму.

Пытанне 34: планіроука і масавая забудова усходнеславянскага горада 11-13 стагоддзяу.

Асноуным будаунічым матэрыялам для гарадской забудовы з’яулялася дрэва, таму амаль усе гарадскія пабудовы былі драулянымі. Лес для будауніцтва нарыхтоувалі большай часткаю зімою. Асноуным будаунічым матэрыялам была елка ці сасна, таму што яе было лягчэй секчы а затым вывозіць. Гэта пацвярджаюць знаходкі бярвенняу у раскопах. Бярвенні сплаулялі па рэках летам ці вясною. Дом узводзіуся на вышыню 20 зрубау. У гарадах былі вулічныя маставыя, якія таксама былі зроблены з дрэва. Вулічныя маставыя ыней прыблізна 2 метра. Калі маставая час ад часу заплывала граззю яе не чысцілі, а на яе месца накравалі новую маставую. Калі хата амаль поунасцю была пад маставой, то верхнія слаі хаты разбіраліся, пасля гэтага хату засыпалі зямлею і утрамбоувалі, а на яе месцы узводзілі новую хату. Археолагі такія хаты знаходзяць часта, і размяшчаюцца дом на доміку. Уздоуж вулічных маставых праходзіу частіакол, размяжоувалі падворкі. Жытлы і хаты узводзіліся пры дапамозе рубкі. Іх памеры маглі быць 25-36 метрау квадратных. У вуглу хаты размяшчалася глінабітная печ памерамі 1,5 – 1,5 метра. Каля печы размяшчалася месца для адпачынку. Знізу спалі гаспадар і жонка, а на верхнім слоі спалі дзеці. Пад печчу спала жывела (маладняк). У жытлах той пары была драуляная падлога, якая была вельмі шчыльна падогнана. У гэтых жытлах уздоуж сцен былі размешчаны лавы, мог быць стол, полачкі для талерак. Не было столі. Дах пакрывауся дошкамі. Акрамя жытлау у гарадах былі пабудовы гаспадарчага прызначэння: клеці і хлявы. Клеці – гаспадарчая пабудова, дзе захоуваліся рэчы харчавання. Яны не адрозніваліся ад жытла, але рабіліся з танчэйшага бярвення, былі меншыя пра памерах. У іх не было печы. Падлога рабілася на вышыні 40-60 сантыметрау, для таго, каб захоуваць ежу ад вільгаці і грызуноу. Хлявы – захоувалася жывела, рабілася у зрубнай тэхніцы або у слупавой. Хлявы мелі драуляную падлогу. У гарадах сустракаюцца вытворчыя пабудовы: кузні (у берасці) – не было драулянай падлогі, печы былі каменныя, каля якіх было шмат шлакау і вугалю. Сустракаюцца касцярэзныя майстэрні. Пабудовы па апрацоуцы скуры: сустракаюцца рэшткі поусці і скуры. Ювілірныя майстэрні – сустракаюцца ціглі і формы для вырабу упрыгожванняу. Такая карціна уласціва для усіх старажытных гарадоу. Толькі адзін горад мае своеасаблівыя рысы будауніцтва. Плошча жытлау – 60-80 метрау, двухпавярховыя, сцены атынкаваныя і упрыгожаны фрэскамі. Размешчана у Наваградку. Асвятленне у гарадах: Сустрэты ваконныя праемы 40 на 20 сантыметрау. Яны змяшчаліся з боку печы, каб зімою выходзіу дым. Зімою асвятленне вялося з дапамогай лучніка – устаулялася лучына у жалезную форму дзе былавада. Дзверы і дзвярныя праемы: Выяулены дзверы у Брэсце і Віцебску. Шырыня 70-80 сантыметрау, вышыня была 1,1-1,2 метра. Яны рабіліся такіх памерау, для таго каб не выпускаць цяпло. Для гаспадарчых пабудоу дзверы 0,9-1 метр. Заходняя Еуропа у 12-13 стагоддзі на тэрыторыі Германіі, Францыі ужо было мала лесу. Асноуным будаунічым матэрыялам камень, маставых не было, а была гразь. Неабходным элементам гарадской забудовы з’яулялася забудова храмау (Самыя раннія узнікаюць у Кіеве у 10 стагоддзе) – ратонда (круг). У 11 стагоддзі узнікаюць Сафіі – Кіеу, Ноугарад і Полацк – па узору Канстанцінопальскай. Без пераробу – Кіеу і Ноугарад, Канстанцінопаль. У 12 стагоддзі узнікаюць гродзенская архітэктурная школа, полацкая архітэктурная школа і суздальская архітэктурная школа. Паселішчы і жыллё. Паселішчы сялян былі пераважна невялікімі. Яны называліся сёламі (вёскамі). У сяле жыло да дзесятка сялянскіх сем’яў. Сяляне жылі ў невялікіх драўляных аднапакаёвых хатах. Яны былі курнымі і асвятляліся ў цёмны час гарэўшай лучынай. Хаты мелі прамавугольную форму, чатырохсхілую страху (дах), пакрытую саломай або цёсанымі дошкамі. Сцены складваліся з бярвёнаў. Акенцы ў сценах былі вузенькімі і закрываліся засоўкай або зацягваліся бычынымі пузырамі. Для сна выкарыстоўваліся палаці і нары з дошак. Побач з хацінай размяшчаліся гаспадарчыя пабудовы: хлеў – для жывёлы і птушкі, і гумно – для збожжа, сена і саломы.

Пытанне 35: рамества і гандаль у гарадах старажытнай русі.

Аснову рамяства склада апрацоука чорнага металу. Першае месца атрымала вытворчасць жалеза. Вытворчасць жалеза была прэрыгатывай вясковага насеьніцтва, але гэтай справай займалася і гарадское насельніцтва. Кузнечная апрацоука: Мясцовыя кавалі выраблялі прылады працы, абцугі і інструменты для апрацоукі дрэва. Нажы мелі некалькі розных функцый па прызначэнню: кухонныя і сталовыя, для дрэваапрацоукі, для косцеапрацоукі. З чорнага металу выраблялі сошнікі і наральнікі. Цэлая саха з металу знойдзена у Слуцку. Рала – Брэст, саха – Віцебск (1982 год). Таксама у гэты час вырабляліся упрыгожванні: бранзалеты, падвескі. Сустракаюцца знаходкі сярпоу, якімі жалі жыта, граблі, сустракаюцца каменныя ручныя жорны, якімі апрацоувалі лен, канаплю. З чорнага металу рабілі узбраенне. Яно магло быць як прывазное, так і мясцовае. Узбраенне выраблялі у Кіеве. Узбраенне падзялялася на засцярагальнае і узбраенне для вядзення бою бліжняга ці дальняга. Для абароны вырабляліся шлем, кальчуга, пласцінчатыя даспехі. Засцерагальныя: шлем востраканечны, пласцінчатыя даспехі, майстэрня зафіксава у старажытным Гомелі. Для вядзення дальняга бою: наканечнікі кап’я, дроцікі, наканечнікі стрэл). Для вядзення бліжняга бою: колюшчае: наканечнік кап’я, рэжучае: мячы, шаблі каралінскага тыпу, шаблі – уплыу полауцау. Таксама існавала такое узбраенне, як тапары (скандынаускі уплыу). Ізделія із камня, дрэва, кості. Гандаль: Во второй половіне 10 стагоддзя на тэрыторыі Русі фарміруюцца две манетныя сістэмы. На юге русі обрашалісь круглые вырезкі із дерхемов весом 1,63 грама, на севере употреблялісь татарскіе вырезкі весам 1,04 грама. Гандаль быу распаусюджаны на тэрыторыі русі. Аплата за тавар магла весціся грошамі, а ужо у безманетныя перыяды аплата за тавары магла весціся футрам, ракушкамі, прасліцамі, аплата таксама магла весціся вырабамі з золата. Гандлем займалася купецтва. В Полоцк IX-XII вв. существовали два вида торговли: внутренняя и иноземная, или дальняя. В пределах города и округи производился внутренний обмен. Торговля велась между крупными городами отдельных княжеств. Изделия из стекла, белоглиняная посуда с зеленой поливой, бронзовые складные кресты (энколпионы) привозились из Киева. Они найдены при раскопках в Полоцке. Межобластные торговые связи выходили за пределы границ Руси и были транзитными. С Балтийского побережья привозили янтарь. По Западной Двине он шел в Полоцк, Витебск, Смоленск. Эти города относятся к тем крупным центрам, из которых прибалтийский янтарь проникал в соседние древнерусские земли. Импортные предметы позволяют судить о дальней торговле. Амфоры поступали из Византии (через Киев). Бусы из сердолика - продукт восточной торговли. Они изготовлялись в Средней Азии и при посредничестве купцов из других стран попадали в Полоцк. При раскопках на Верхнем замке найдены гребни, сделанные из самшита, который произрастал в лесах на северном Кавказе и на Черноморском побережье, откуда ввозился на Русь. Издавна полочане вели торговлю с о. Готланд. Затем центром торговли стала Рига. Существовали постоянные торговые связи Полоцка с Ригой. Первый торговый договор между этими городами был заключен в 1210 г. Другой договор - Смоленская торговая правда 1229 г. - регулировал товарообмен Смоленска, Полоцка и Витебска с Ригой. Договор разрешал немецким купцам торговать за пределами Смоленска, а русским разрешался проезд до Любека. Хозяйственное развитие Полоцка происходило не в изоляции от других городов и княжеств Киевской Руси, а в тесной связи с ними, несмотря на политическую раздробленность и феодальные междоусобицы.