15. Культура беларуси (14-16стст). Беларускае адраджэнне. Ф. Скарына

Развитие культуры Беларуси в ХVΙ – начале ХVП вв. получило название «белорусское Возрождение». Оно было связано с Ренессансом – развитием западноевропейской культуры в период зарождения буржуазного общества. В конце ХV – ХVΙ в.в на территории Беларуси сложились предпосылки для развития культуры Возрождения: расцвет городов и превращение их в центры ремесла и торговли, расширение связей со странами Западной и Центральной Европы; развитие книгопечатания, образования. Среди образованных слоев общества распространяются идеи гуманизма. Получает распространение меценатство. Все это способствовало преодолению средневековой схоластики, формированию гуманистической идеологии, развитию светской культуры. Основным идейным течением в культуре этого времени стал гуманизм, яркими представителями которого на Беларуси были Ф. Скарина и Н. Гусовский.

Главные достижения в развитии культуры в первой половине ХVΙ в. было формирование старобелорусского языка в ВКЛ; возникновение белорусского книгопечатания; начало создания общегосударственного законодательства (Статусы 1529, 1566, 1588г.г.). Литературным шедевром стала поэма Н. Гусовского «Песня о зубре», в которой автор раскрыл красоту родной природы и величие ее народа. В изобразительном искусстве наряду с иконописью, фреской получает распространение портретная живопись, гравюра, книжная миниатюра.

Белорусская культура ХΙV – ХVΙ в.в. развивалась на собственной основе, обогащалась достижениями соседних народов, активно включалась в обще европейский культурно-исторический процесс. Первые книги, выпущенные в типографии Ф. Скариной, были адресованы светскому читателю. В предисловии и послесловиях к изданиям книг Библии Ф. Скарина высказал ценные мысли об усовершенствовании общества, воспитании человека, установление достойной жизни на земле. Последователь Ф. Скарины Сымон Будный создает в Несвиже типографию, издает первую белорусскую книгу «Катехизис». В 70-80-е годы ХVΙ в. начал печататься на белорусском языке Василий Тяпинский.

В распространении грамотности среди населения сыграли значительную роль начальные и средние братские школы, коллегиумы. В Вильно была открыта иезуитская Академия – первое высшее учебное заведение.

16. Беларуския земли у канцы 16-першай палове 17 стст

Беларускія землі ў другой палове XVІІ – XVІІІ ст. План Уводзіны 1. Войны сярэдзіны ХVІІ ст. і іх наступствы для Беларусі 2. Крызіс Рэчы Паспалітай і спробы рэформ у дзяржаве 3. Падзелы Рэчы Паспалітай. Паўстанне Т. Касцюшкі Заключэнне Спіс літаратуры Уводзіны Перыяд Рэчы Паспалітай. Такую назву атрымала дзяржава, у якой аб’ядналіся

Польшча і Вялікае княства Літоўскае. Здавалася б, утварэнне такой буйной дзяржавы, якая раскінулася “ад мора да мора” (ад Балтыйскага да Чорнага), дасць ей магчымасць стаць адной з магутнейшых у Еўропе. Аднак такое не адбылося. Другая палова XVII і першая палова XVIII ст перыяд працяглага эканамічнага заняпаду і палітычнага крызіса феадальна-прыгонніцкай Рэчы Паспалітай.

Шматгадовыя цяжкія войны ўзмацнялі і ўглублялі эканамічны і палітычны заняпад дзяржавы, абумоўлены гіпертрафіяй фальварачна-паншчынай сістэмы. Войны неслі вялізныя бедствы, а месцамі поўнае разарэнне сялянам, памяншалі колькасць насельніцтва, спрыялі заняпаду гарадоў. Частка гарадоў цярпелі ад ваенных аперацый, частка спусташалісь варожымі войскамі. Эканамічнаму і палітычнаму заняпаду дзяржавы садзейнічала яе ваенная слабасць.

В войсках Рэчы Паспалітай пераважала шляхецкая конніца. Армейская дысцыпліна была вельмі слабая. Ваенная адміністрацыя не карысталася аўтарытэтам. Апісываемы заняпад цэнтральнай дзяржаўнай улады, аслабленне адзінства дзяржавы, узмацненне феадальнай анархіі ў палітычным жыцці Рэчы Паспалітай адбывалася ў той час, калі ў суседніх краінах хутка ўмацоўвалась моцная цэнтральная улада.

Пагоршылась знешнепалітычнае становішча Рэчы Паспалітай. У той час, як ваенная магутнасць Рэчы Паспалітай аслабевала, узрастала магутнасць суседніх краін — Швецыі і Расіі, у стычках з якімі яна цярпела паражэнні. Беларускія землі, якія ўваходзілі ў састаў Рэчы Паспалітай за два стагоддзі прыцярпелі шмат воінаў, вынікамі якіх было аслабленне эканамічнага, сацыяльнага, палітычнага становішча.

У часы кіраваня караля Аўгуста ІІ адбывалася Паўночная вайна. Каля паловы XVІІІ стагоддзя Рэч Паспалітая перажывала стан поўнага развалу. Першы падзел Рэчы Паспалітай паміж Прусіяй, Аўстрыяй і Расіяй, прабудзіў рэфарматарскі рух сярод разумнейшых слаеў шляхты Рэчы Паспалітай. У сваіх думках яны трымаліся тых ідэй францускай асветнай філасофіі

і літаратуры. Вялікая Француская рэвалюцыя 1789 года падняла іх палітычны настрой і дала ім смеласць задумаць рэформу. Так з’явілася Канстытуцыя 3 мая 1791 года. Пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай, у 1794 годзе на беларускіх землях, тэрыторыі Рэчы Паспалітай, успыхнула паўстанне, якое у цяперашні час мае назву паўстанне

Тадэвуша Касцюшкі. Але польскія войскі балі разбіты, Касцюшка быў паранены і ўзяты ў палон. У 1795 годзе адбыўся апошні, трэці падзел Рэчы Паспалітай. Рэч Паспалітая як дзяржава перастала існаваць, а Беларусь увайшла ў склад царска-дваранскай Расійскай імперыі. У гэтай кантрольнай рабоце трэба раскрыць прычыны войнаў: казацкай (антыфеадальнай),

вайна с Маскоўскай дзяржавай, Паўночная вайна; апісаць асноўныя падзеі, вызначыць вынікі войнаў; прааналізаваць праявы сацыяльна-эканамічнага і палітычнага крызіса Рэчы Паспалітай. Таксама, раскрыць прычыны І, ІІ, ІІІ падзелаў Рэчы Паспалітай, і як яны адбываліся; паўстанне Тадэвуша Касцюшкі. Выкарастанная мной літаратура, дапамагла мне

ў поўнай меры адказаць на ўсе пытанні дадзенай тэма, а такжа зрабіць вынікі па асноўным пытанням: войны сярэдзіны ХVІІ ст. і іх наступствы для Беларусі; крызіс Рэчы Паспалітай і спробы рэформ у дзяржаве; падзелы Рэчы Паспалітай. Паўстанне Т. Касцюшкі.