7. Праблема вандалізму. Прычыны знікнення г-к спадчыны ў свеце

Галоўнымі прычынамі знікненя спадчыны з’яўляюцца час і дзейнасць чалавека. Адмоўна уплываюць і многія прыродныя фактары (зарастаюць і разрушаюцца, жывелы (моль, грызуны), прыродныя стыхійныя з’явы. Прычыны знішчэння помнікаў чалавекам: 1) Карысныя (разбор на каляровыя металы, каштоўныя камяні – крыж Е.Полацкай); 2) Змаганне з чужой культурай; 3) Жадане прынізіць (знішчэнне помнікаў заваяванага народу).

Знішчэнне помнікаў часта звязана з паняццем вандалізм (ад назвы старажытнагерманскага племя вандалаў, якія разрабавалі ў 455 г. Рым і знішчылі помнікі ант і хрысц культ). Пачатак ужывання тэрміну прыпісваюць члену канвенцыі Генеральных Штатаў абату Грэгуар (1794). У XIX ст. як разбурэння або псавання твораў мастацтва і помнікаў архітэктуры. Сустракалася ў гісторыі і другое паняцце “іканаборніцства”. Савецкі час - "бессэнсоўнае знішчэнне культ і мат кашт". У наш час паняцце вандалізму стала распаўсюджвацца на праявы хуліганства.

Доўгі час за вандалізм не прадугледжвалася якога-небудзь пакарання. Крымінальная пераслед за вандалізм ўведзена нядаўна, і юрыдычная практыка прымянення пакарання зададзены злачынства яшчэ не распрацавана. Матывы вандалізму (С.Коэн): 1) Спосаб набыцця (шырока распаўсюджв на могілках – кража бронз помніка Пэну на Старасямёнаўскіх могілках); 2) Тактычны вандалізм (як сродак для дасягнення іншых мэтаў - разбурэнне архітэктурнага будынка, каб знізіць яго кошт); 3) Ідэалагічны вандалізм (калі разбуральнік пераследуе сацыяльныя ці палітычныя мэты – разбурэнне сав уладай царквей); 4) Вандалізм як помсту (адказ на дзеянне процілеглага боку і здзяйсняецца ананімна); 5) Вандалізм як гульня (разнавіднасць дзіцячага і падлеткавага вандалізму, як магчымасць падняць

статус у групе аднагодкаў); 6) Злосны вандалізм (акты, выкліканыя пачуццямі варожасці, зайздрасці, непрыязнасці да іншых людзей і задавальнення ад прычынення шкоды).

Самыя вядомыя акты вандалізму: Герастрат, які спаліў храм Артэміды Эфескай у 357 гаду да н.э., Даная (карціна Рэмбрандта) у Эрмітажы - 1985 год, яе абліў кіслатой жыхар Літвы Бронюс Майгис і інш.

8. Асноўныя прычыны і этапы знікнення і знішчэння гкс на бел землях

Прычыны страты помнікаў у Беларусі: а) Ваеныя канфлікты; б) Праблемы з захоўваннем і зберажэннем у папярэднія часы; в) заняпад дзярж утрварэнняў, існуючых раней на тэрыторыі Беларусі; г) “Агульнасць гісторыі” і “агульная” спадчына з суседзямі (спрэчкі пра прыналежнасць, вываз кашт у асноўныя культурныя цэнтры дзярж утварэнняў, існуючых на землях Беларусі); д) слабая нац свядомасць і неразуменне ролі спадчыны для нац культуры.

Асноўныя этапы знішчэння:

1) Войны Сярэднявечча і Новага часу, рэлігійныя супярэчнасці (9-18 ст.)

2) Расійская Імперыя. Барацьба расійскіх улад з польскай шляхецкай культурай, перапланіроўка гарадоў і г.д.

3) 1 Сусветная вайна

4) Савецка-польская вайна і рэвалюцыйныя пераўтварэнні савецкай улады па пабудове новай культуры (“Война дворцам”)

5) ІІ Сусветная вайна,

6) Праблемнае вяртанне вывезеных ГКК у пасляваенны час (прывозілі ў цэнтральныя музеі, ці вярталі ва ўмовах адсутнасці дакументаў з вопіссю вывезенага), новая антырэлігійная хваля.