24.Ауа ылғалдығының сипаттамаларына анықтама беріп жазыңыз

. Метеорологияда, атмос/ғы су буының мөлшерін ылғалдылық сипаттамалары арқылы бағалайды.

1.Су буының парциальді қысымы(е, гПа). Белгілі температурада , бірлік көлемді ауа құрамындағы су буының, сол көлемді тек өзі ғана алып тұрған жағдайда түсіретін қысымын су буының парциальді қысымы(е, гПа)дейді. Оның өлшем бірлігі гПа, мбар. Берілген темп/да мүмкін болатын мах парциальді қысымды, яғни қаныққан ауадағы су буының қысымын қанығу қысымы д.а.

2.ылғалдылық тапшылығы (d, гПа) белгілі темп/да су буының қанығу қысымы мен парциальді қысымының айырмашылығы : d=E-e

3. салыстырмалы ылғалдылық (f, %)- деп су буының парциальді қысымының сол тем/ғы қанығу қысымына қатынасын айтады: f=e/E*100 салыстырмалы ылғалдылық пайызбен белгіленеді ж/е оның мәні нольден жүзге дейін өзгереді. Ауа су буына қаныққан кезде е =Е,ал f=100%.

4. Абсолюттiк ылғалдылық (а, г/м3)бірлік көлемді ауадағы су буының салмағы. Өлшем бірлігі г/м куб. Абсолюттік ылғалдылық пен су буының парциальді қысымы арасында мынадай байланыс бар:

а=00,217e/T немесе a=0,8e/(1+αt)

мұнда: е парциалды қысым

Т – Кельвин б/ша ауа температурасы

t - Цельсий б/ша ауа темп/сы

α –ауаның температуралық ұлғаю коэффициенті

абсолюттік ылғалдылық адиабатты процесте өзгеріп отырады. Ауа бөлшегі адиабатты түрде жоғары көтеріліп, көлемі ұлғайғанда, су буы ұлғайған көлемге тарайды, яғни абсолюттік ылғалдылық азаяды. Ауа адиабатты түрде сығылғанда оның абсолюттік ылғалдылығы өседі.

Сыбағалы ылғалдылық (су буының салмақтық үлесi – q, г/кг)берілген көлемдегі су буы салмағының жалпы ылғалды ауа салмағына қатынасы н/е 1 кг ылғалды ауадағы су буының грамм есебімен алынған салмағы. Өлшем бірлігі: г/кг н/е промилле. Мынадай қатынаспен анықтауға б/ды: q=(0,622e)/P

Сыбағалы ылғалдылық адиабатты процесте өзгермейді. Себебі ол салмақ б/ша есептелінеді. Сыбағалы ылғалдылыққа ұқсас қоспалы қатынас(S, г/кг) сипаттасы бар. S – берілген көлемдегі су буының салмағының ондағы құрғақ ауа салмағына қатынасы. Оны былайша анықтауға болады:

S=0,622*е/(р-е)

Мұнда: е - су буының парциальді қысымы

р - атмосфера қысымы

Шық нүктесi ( t_d , ⁰С) – берілген қысымында, ауаны су буына қанығу жағдайына жеткізетін температура, яғни салыстырмалы ылғалдылыққа 100% ға жеткізетін температура. Шық нүктесі ауаның жылу режимін емес, оның ылғалдылығын сипаттайтынын естен шығармау керек.

Ауа температурасы мен шық нүктесінің айырмашылығын шық нүктесі тапшылығы д.а. : Δt_d=t-t_d. Шық нүктесіне ұқсас қырау нүктесі (t_i, C⁰) де бар. t_i- берілген қысымда, ауаны су буына қанығу жағдайына жеткізетін температура.

25. Конденсация және сублимация процестерін түсіндіріңіз

.Су буының сұйық күйге көшуiн конденсация процесi, ал қатты күйге көшуiн сублимация процесi дейдi. Бұл процестер атмосферада жүрсе тамшылар мен кристалдар түзіледі, ал жер бетінде жүрсе шық, қырау, қылау п.б. су буланған кезде жылу жұтса, конденсация процесінде жылу бөлініп, атмос/ға қайтарылады.

Конденсация (сублимация) процесi жүру үшiн мына жағдайлар орындалуы керек:

ауа температурасы шық нүктесiне дейiн төмендеуi (t  td);

су буының парциальді қысымы қанығу қысымына жетуi (e = E);

ауада конденсация ядролары (аэрозольдар) болуы.

Сублимациа процесінде, алдымен конденсация ядроларында кішкентай тамшылар п.б., сосын төменгі тем/да олар қатады да оның бетінде кристалдар өседі. Атмосферада тамшылардың көпшілігі қатты күйге минус он екі градус цельсий минус он жеті град.йельсида айналады. Кейде бұлттарда, тұмендарда салқындаған тамшылар минус қырық град.цельсиде кездеседі. Атмосферадағы су буы оның жылулық жағдайына біршама әсер етеді. Жер беті шашатын қзын толөынды рад/яны су буы жақсы жұтады ж/е өзі де сондай рад/я шашады. Су буының мөлшері жердің физикогеографиялық жағдайына, жыл мерзіміне, атмосфера айналымына, төселме беттің күйіне ж/е факторларға б/ты өте өзгермелі келеді. Жер бетіне жақын ылғалды ауада су буының проценттік құрамы полярлық аудандарда 0,2% -дан экваторда 2,5% -ға дейін өзгереді.