8.1. Жалпы тұрақты резервтеу
Qp параллельді жұмыс істейтін m элементтері тоқтау ықтималдылығы r=1 кезінде (6.2) теңдеуімен бірдей сенімділікті элементтер үшін былай анықталады:
Q p=q k+1 ; BQ = q /q m = 1/q k (8.1)
Әр элементтің тоқтау ықтималдылығы аз болған сайын, тұрақты резервтеу тиімділігі жоғары болады. Егер, q=0,1 және 0,01 k=1, тоқтау ықтималдылығын азайту үшін резервтеу 10 және 100 болады.
Енді, рензервтенген элементтер топтарының сенімділік көрсеткіштерінің байланысын қарастырамыз, ол k резервтеу теңдігіне және тоқтаусыз жұмыс істеу уақытысында экспоненциалды таралу заңында элементтердің t уақыт ұзақтығының дәлдәгәнде қарастырамыз.
Егер, әр λ элементиінің тоқтау ықтималдылығы болса, онда:
Q p (t) = Fp = (1 – e-λt ) k+1 ; Pp (t) = 1 – ( 1 – e-λt ) k+1 (8.2)
Соңғы теңдеуде көргеніміздей, тоқтау болғанға дейінгі орташа жұмыс резервтекнген элементтерді енгізу жолында алынады. Бірінші элементті енгізу орта жұмыстың 50%-ін күшейтеді, екінші 22% -ін, үшінші 13%-ін күшейтеді.
Қарастырылып отырған резервтенген элементтер топтары m жұмыс істейтін элементте тоқтау пайда болу өлшеміне қарай тізбектілікті ауысыммен сипаттайды. m – 1, m – 2 және соңғы тоқтау, топтың барлық тоқтауына әкеліп соғады. Осы ауысымдыр тізбектілігін 1 әдебиетте 3.13-суретіндегі график иллюстрация жасайды. t1, t2 және т.б кездейсоқ уақыт моменттерінде элементтердің тоқтауы пайда болады, мұнда n (t) жұмыс жасаушы элементтердің саны біртіндеп азаяды.
Бірақ, Т1 = t1, T2 = t2 – t1 және т.б кезінде біріккен жұмыс істеудің орны болғанда, онда Т1, Т2, ….,Тm уақытының кездейсоқ интервалында тоқтау ықтималдылығы таралуы экспоненциалды болады, демек, mλ (m=1) λ, және оның орта узақтығы τ 1 = 1/ (m λ), τ 2 = 1/ [ (m – 1)], λ m = 1/λ. Демек, τ р = τ1 + τ2 + … + τm , резервтекнген элементтер тобының тоқтауға дейінгі орташа жұмысының мәні тоқтаусыз жұмыс ықтималдылығы сияқты болады.
8.2 Екі полюсті элементтерді резервтеу.
Көп жағдайда резервтенген элементерді негізгі жалғауға параллель қосады. Бірақ тоқтау түріне байланысты олардың әр қайсысы бойынша резервтеу резервтенген элементердің әртүрлі қосылу әдістерімен жүзеге асады.
Осындай қатынаста көбінесе элементтреді резервтеу «үзілу» және «қысқа тұйықталу» тоқтау кезінде болады.
Мысалы, релелі түрдегі екі полюсті элемент үшін, екі мүмкін болатын жағдайы 1 немесе 0 болады. Мұндай тоқтаулраға жұмыс істей алмау, басқарушы сигнал бар болуына байланысты немесе жасырын жұмыс істеу болады.
Релелі элементтерлің тізбектей жалғауы кезінде әр элементтің қайсысы да жұмыс істей алмауы а және в нүктелері арасында тізбектің болмауын көрсетеді. (1-ші әдебиет, 3.14-суретті қараңыз). Сонымен, осы тоқтау түрі үшін, релелі элементтерлің
Р
=
(8.1)
Мұндағы, qij – i резервтеу бөлігіне кіретін j элементінің тоқтау ықтималдылығы
ЛЕКЦИЯ № 9. Техникалық бақылау арналарының сенімділігін есептеу.
АӨЖ – ақпараттық өлшеу жүйесі, техникалық объектіні басқаруда кез-келген күрделілігі және автомиаттандырудың тереңдігін анықтай алады. АӨЖ-нің негізгі міндеті операторға технологиялық үрдістің жүруі және оның тиімділігі туралы ақпарат беру, негізгі және көмекші қондырғылар жағдайлары туралы мәліметтер жеткізу.
Дегенмен де, соңғы есеп бойынша оператор техникалық үрдістердің жүру сапасына жауап беруі және реттеу жүйесінің қандай да болмаса тоқтауы кезінде оның жұмысын ретке келтіреді, немесе қондырғының жағдайының болмауы мен техникалық үрдістің бұзылуы туралы ақпарат алады.
Қазіргі кездегі басқару жүйесінде энергоблок, жеңіл, тамақ және химия өндірісініде (1 әдебиет 3.18-сурет) көрсетілген өлшеу араналарымен қолданылады. Жергілікті басқару қондырғыларында немесе техникалық объектілердің өздерінде көрсетілетін өздігінен жазатын өлшеу құралдары (ӨҚ) қойылады, импульсті сызықты (ИС) дифманометрлер сен манометрлер қолданылады. Сонымен қатар шынылы және манометрлік термометрлер қолданылады. АӨЖ кеңінен тараған элементтері қатарына өлшеуіш компоненттер (жергілікті өлшеу жүйелері) жатады.
Бір текті параметрлерді өлшеу үшін көп нүктелі ажыратып-қосқыштары бар, өлшеуіш құрылғы ӨҚ екінші аспаптар қатарына жатады.
Өлшеу жүйесінің (ӨЖ) құрылымдық схемасы техникалық параметрлерді көп шкалалы көрсететін потенциометр шақыруымен мүмкіндік алады.Аналогты сигналдарды дискретті сигналға түрлендіру үшін жүйеде аналогты-сандық түрлендіргіштер қолданылады, бірінші түрлендіргіштерді жүйеге коммутатор К арқылы қосады. Есептеу машмиинасына АӨЖ қасқан кезде жүйе орындайтын фунцкиялар тобы технико-эконмикалық көрсеткіштер есептерімен толықтырылады, қондырғының диагностикасымен және АӨЖ сенімділігін есептегенде техникалық құралдыр (ТҚ) сенімділікті көрсетеді.
Сонымен, АӨЖ жүйесі бірнеше функция қатарын орындайды. Олар: өлшеу, технако-экономикалық көрсеткіштер есебі. Апатты жағдайларды тіркеу, демек бұл фунцкиялар үздіксіз, дискретті сияқты құрастырушы болып табылады. Өлшеу арналары әдетте қарапайым функцияларды орындайды.
ЛЕКЦИЯ №10. Техникалық қондырғы қорғану жүйелерінің сенімділігі
Жылу және атомды электр станцияларының негізгі қондырғылары металлургиялық, химиялық және тамақ өндірісі салаларында жоғарғы қауіптілігі бар объектілер көптеп кездеседі.
Оларда жоғарғы температура мен қысыммен байланысқан технологиялық үрдістер ағып жатады. Осындай объектілердің жеке немесе толық аграгаттардың қатардан шығып апатқа ұшырауы жүктеменің тез арада өзгеруі, немесе персоналдың дұрыс емес іс-әрекетінен, болу себебі үлкен экономикалық шығынды көресетеді, және тек қана қызмет көрсетуші персоналға емес, және де жақын арада тұратын елді мекенге де қауіп әкеледі.
Бірақ қазіргі кездегі технологиялық агрегаттың қуатын еске ала отырып, олардың басқару алгоритмі күрделі екендігін біле отырып, персоналдың қетесіз бағдар жасауын қадағалауға болады.
Функцияның маңыздылығын ескеріп, жүйе қорғануын жасау үшін лған сенімділікі бойынша қатал талап қойылады. Көбінесе, бұл АЭС-тің негізгі қондырғылары жүйелеріне жатады. МЕСТ 17605-85-ке сәйкес реактордың апатын қорғану жүйесінің тоқтауға жасу жұмысы 2 * 105-с – тан аз болдмау керек.
Қорғаудың техникалық құрылымында дистанционды басқарудың тізбегінде, элементтердің үш тобы ажыратылады:
1. Объект жағайы туралы ақпарат көздерін қосатын ақпараттық бөлім; бірінші аналогты-релелі түрлендіргіштер, екінші түрлендіргіштер, ажыратқыштар түйіспелері және т,б,
2. Релелі түйіспе немесе түйіспенің элементтер қосатын, басқарушы бөлімі, ішінде уақыт кідірісімен және қорғауды басқаратын алгоритмді таратады.
3. Дистанционды басқару, электр жетегі тізбектріне сәйкес келетін күшті коммутациялы аппараттарды қосатын атқарушы бөлім.
Статистикалық деректерге сәйкес, қорғану жүйесінің сенімсіз бөлігі: бірінші топтағы элементтер, импульсті сызығы бар бірінші түрлендіргіштер, екінші аспаптар мен аналогты-релелі түрлендіргіштер.
ЛЕКЦИЯ №11. Резервтенген ауысуы бар қалпына келмейтін элементтерлің жүйелер сенімділігі.