14 Дәріс Диагностика тәсілдерінің жіктелулері. Техникалық диагностика жүйелерінің құрылымы мен алгоритмдері

Диагностикадан өтетін объектілердің күйлерін бағалау түрлі тәсілдермен жүргізіледі. Солардың ішінде келесі екі тәсіл жиі қолданылады: функционалдық және тест көмегімен диагностикалау.

Функционалдық тәсілде объектіге жұмыстық ықпал беріліп, оның жұмыс істеу қабылеті бақыланып, диагностикалық нышандар бойынша объектінің күйіне баға беріледі.

Тестілік диагностілеуде объектіге арнайы ықпал беріледі. Объектінің берілген ықпалға реакциясы алдын ала белгілі реакциялармен салыстырылып, нәтижесінде қандай да бір қорытынды шығарылады. Функционалдық диагностикалауды пассивті экспериментпен, ал тестілеу тәсілін активті экспериментпен сәйкестендіруге болады.

Диагностикалық тәсілдерді диагностикадан өтуші объекті мен диагностикалық техникалық жабдықтардың өзара байланыс дәрежесіне қарай да жіктеуге болады. Бұл жіктелу бойынша объектінің шығыстық көрсеткіштері немесе аралық көрсеткіштері бағаланады. Объектінің шығыстық көрсеткіштері әдетте тестілеу тәсілінде қолданылады да, объектінің жұмыс істеу қабылетін анықтайды және онда орын алатын ақаулықтарды айқындайды. Аралық көрсеткіштерді бағалау үшін объектіге арнайы бақылау нүктелерін енгізу қажет.

Төменде диагностикалық көрсеткіштердің жиынтығы бойынша жалпылама көрсеткіш объектінің күйін бағалайтын тәсілдердің бірін қарастырайық. Егер диагностикалық көрсеткіштер векторымен сипатталса және оның объектінің жұмыстық қабылеттілігінің аймағына ену ықтималдығының бағалануы берілсе, онда бұл есептің екі шешімі бар: диагностикалық көрсеткіштер V1 аймағында (объектінің жұмыстық аймағы) немесе V2 аймағында (жұмыссыздық аймағы) жатуы мүмкін. Егерде ықтималдылықтың р(х) n-өлшемді таралу тығыздығы белгілі болса, онда кездейсоқ вектордың х V1 аймағына түсу ықтималдылығы былайша анықталады:

(14.1)

(14.1) интеграл әдетте Монте-Карло тәсілімен алынады.

Диагностикалық тәсілдердің тағы да бір жіктелуі – объектінің сипаттамалары (статикалық және динамикалық) бойынша жіктелуі. Объектінің сипаттамалары олардың күйлерін біржақты айқындайды. Динамикалық сипаттамалар ретінде уақыттық және жиіліктік сипаттамалар алынады.

Техникалық диагностика жүйелерінің жұмыстық алгоритмінің негізінде диагностикаланатын объектінің және эквивалентті модельдің берілген ықпалға деген реакциялары өзара салыстыру операциясы жатыр. Мұндай жүйенің құрылымдық схемасы (14.1 суретте) көрсетілген.

У₀

14.1 сурет. Техникалық диагностика жүйесінің құрылымдық схемасы (од- диагностикаланатын обьект, эм- эквивалентті модель )

Кірістік ықпал x бір мезетте объектіге және эквивалентті модельге беріледі. Объектінің және модельдің шығыстық шамалары жәнесалыстыру элементінде өзара салыстырылады. Салыстырушы элементтің шығыстық шамасы Z объектінің күйін сипаттайды. Егерде Z=0 болса, онда объект қалыпты жағдайда (жұмыстық күйде) деп есептеледі. Объектінің күйін бағалаушы көрсеткіштердің сапалығы келесі критеримен айқындалады.

(14.2)

мұндағы және - объектінің және моделдің кірістік ықпалға реакциясы.

Бұл тәсіл тестілік диагностикадан өткізу кезінде де қолданылады, тек өзгешілігі тестілік ықпалдардың берілу және объектінің реакциясын өңдеу ерекшеліктерінде.

Төменде қозғалмайтын нүкте принципіне негізделген тәсілдердің бірі келтілірген. Диагностикаланатын объект үшін келесі байланыс орын алады.

(14.3)

мұндағы zi - объектінің кірістік ықпалға реакцияларының і-нші мәні, ξj – объекті көрсеткіштерінің j-нші мәні.

Сонымен, объектінің күйін zi - реакциясы бойынша ξj тура көрсеткіштерін анықтап, және бұл көрсеткіштерді номиналдық мәндерімен салыстыра отырып бағалауға болады. Қозғалмайтын нүкте принципі ξj мәндерін анықтауға негізделген. Объектінің кірістік шамаға деген реакциясын келесі теңдеумен сипаттауға болады.

У(t)=A(t, ) , i = 1,n (14.4)

Егерде у(t) мәнін түрлі уақыт моменттерінде ti (i=1,n) тұрақты деп есептесек, онда келесі қатынастан zi =y(ti), zi мәнін анықтап, n- сызықты теңдеулер жүйесін аламыз.

Z_i = A_i (t_i , ) , i = 1,n (14.5)

Алынған теңдеулер жүйесін кез-келген бір нақты санға λі (і=1, n) көбейтіп және оларға ізделіп отырған көрсеткіштерді ξі қосып, (14.5) теңдеулер жүйесіне эквивалентті теңдеулер жүйесін аламыз.

(14.6)

Соңғы теңдеулер жүйесін шешу нәтижесінде, қозғалмайтын нүктенің х кеңістігіндегі координатасын () табамыз.

Әдебиеттер нег.3 [300 - 304]

Бақылау сұрақтары:

1. Диагностикалаудың негізгі тәсілдерін ата

2. Техникалық диагностикалау жүйесінің қызмет алгоритмі.

3. Динамикалық сипаттама түсінігі. Қандай динамикалық сипаттамаларды білесіңдер.?