5.5 Функция тоқтауларының (істен шығуының) жіктелуі.

Функция тоқтауларын келесі белгілермен жіктеуге болады:

- басқару объектісіне жұмысының әсері бойынша (мысалы, қондырғы бұзылса, апатты шақырады, технологиялық үрдістердің тоқтап қалуы)

- қатенің пайда болуы себебі бойынша:

- ішкі пайда болуыдың барлығы бойынша (анықталған, анықталмаған)

ТПБАЖ тоқтауларын жағдайының, күйінің түріне қарай да жіктеуге болады, ТПБАЖ-дың тоқтауынан кейін, әртүрлі себептерінің болуына қарай да жіктейміз.

ЛЕКЦИЯ №6. Сенімділік есептерінің негізгі этаптары. Қалпына келмейтін жүйелердің сенімділігін есептеу әдістері.

6.1 Жүйе элементтерінің жалғануы.

Жергілікті жүйелерді реттеу, дистанционды басқару мен қорғауды бақылау үшін сенімділікті есептеу олардың тоқтамай жұмыс істеу мен жөндеуге жарамдылығын анықтау болып табылады. Есептеу келесі эжтаптардан тұрады:

а) жүйенің түрі мен критерилерін анықтау, және сенімділік көрсеткіштерін санау құрамы;

б) құрылымды схема құрастыру (резервтеуді есепке алғанда, қалыпқа келуді есептегенде, элементтердің дұрыстығын бақылағанда т.б);

в) қалыпқа келу мен қалыптасу үрдістерінің жазылу үлгілерін сенімділік есептерінің тәсілдерін таңдау;

г) жалпы түрде математикалық үлгі алу;

д) элементтер сенімділігін көрсеткіштері бойынша деректерін таңдау;

е) алынатын нәтижелерін таңдау мен есептерді орындау

Жергілікті жүйелер сенімділігінің көрсеткіштеріне көбінесе жүйенің тоқтау болғпнғп дейінгі орташа жұмысы, берілген уақыттағы оның тоқтамай жұмыс істеуі, оперативті дайындық, тоқтау ағынының параметрлері жатады.

Бір – біріне мінездемесі бойынша жақын көрсеткіштер техникалық құралдарға жүйенің құрастыруі кезі мен эксплуатация кезінде қолданылады.

Құрылымдық схеманы құру, сенімділік есептері үшін логикалық схема болып т абылады, және жеке техникалық құралдар ретінде, кейбір моменттері үшін толық тоқтауымыз керек.

Сенімділік есептері үшін жалпы жағдайда құрылымдық схема функционалды схемадан айырмашылығы көп. Сенімділік есептеріне құрылымдық схема деп, жүйенің элементтерінің графикалық көрінісін (жұмысқа жарамды, жарамды емес) айтамыз.

Мысалы, ТПБАЖ сияқты көп функциясы жүйелер үшін, мұндай құрылымды схема әр функциясы бойынша құрасытырылады. Оларды әдетте функция схемалары немесе сенімділікті – функционалды схема деп атаймыз.

Жүйе элементтері схема құрастыфру кезінде, жүйенің жұмысқа жарамдылығына әсер беруіне байланысты тізбектей немесе параллель жалғана алады. Егер жүйе тоқтауы өзінің міндетіге байланысты болса, онда элементтерді тізбектей жалғайды. Егер жүйе тоқтауы біртекті элементтер бөлігі немесе барлық элементтері тоқтауы салдарынан болса, ондай элементтерді параллель жалғаймыз. Сонымен қатар, тізбектей жалғауды негізгі деп, ал параллель жалғауды резервті жалғау деп атаймыз.

Бірдей жергілікті жүйелер үшін әртүрлі құрылымдық схемалар құрастырылса, олар қалпына келетін жүйелерде, және көп функциялы болса да құрастырылады. Сонда, көптеген жергілікті жүйелер реттеу сапасын арттыру үшін, реттелетін шамадан белгі, немсе параметрлері арасында динамикалық бай»ланыс енгізіледі. Демек, осы сигналдарды қалыптастыру кезінде тоқтап қалған элементтер, реттиеу сапасының төмендеуіне алып келеді, бірақ ереже бойынша реттеу жүйелерінің тоқтап қалуын болдырмайды. Осыған байланысты, жүйенің құрылымдық схемасы тез арада және параметрілік тоқтауңы бойынша түпкілікті ажыратылады.

Техникалық құралдар сенімділігін епестегенде аналогты құрылымдық схемалар жүйенің құрамына кіреді. Олардың элементтері ретінде мынадай блоктар жатады: өлшеуіш, күшейту, қорек алу, реттеу, индикация және т.б. Олардың құрамына кіретін механикалық (редукторлар, рычагтық берілістер) электромеханикалық (реле, қозғалтқыш, трансформатор) радиоэлектронды (резисторлар, интегралды схема, конденсатор) және басқа да жеке сенімділік көрсеткіштері бар басқа элементтер жатады.

Техникалық үрдістердің мінездемелерінің төмендеуі оның тоқтауы болса, өнімнің дайын болмауына, оның сапасының нашарлауына, демек, энергия, шикізат, отын шығынын өсіруге алып келеді.