2.5. Тікелей инспекция.

Жоғарыда айтылған тәуелділікті анықтау әдісінің ыңғайлылығы, мәліметтерді кеңседен шықпай алуға болады және де осы заманғы байланыс құралын қолдануға болады. Алайда жауап алу қағазында қаржылық құжаттарда немесе карта ағымдары кейбір кезеңде түсініксіз қалады және қосымша сұрақтарды тудырады. Сол үшін толық мәліметтерді алу және тексеру орындарында оның растығын және толық менеджердің, тәуелділігі ұйымдастыра алатын кәсіпорындағы инспекциондық жол жүру. Нәтижелі инспекция білікті қызметкерлерге тікелей байланысты.

Егер тәкекелді - менеджер барынша жоғары біліктік меңгерсе және жұмыстың үлкен тәжірибесі болса, онда олар сол маңызды кедергілерді белгілеп қояды, қайсысы респонденттік жауап алу қағазында қателік кетуі мүмкін және басқа мамандарда да, сай болушы объектілерде жұмыс істеушілер немесе белгілі бір технологиялық операцияларды орындау.

Тікелей инспекция айқындауға және тәуекелділік менеджментті бағдарламаларды дамытудың тікелей аспектілерін анықтауға жол берілген, осы кәсіпорынды басқаруда болжамды шығындарды бағалау және тәуекелділік деңгейіне кепілдеме беру.

Кез келген объектіні жоспарлы аралағанда алдын-ала мақсат тізімін анық анықтау керек, оны инспекция жүргізу арқылы жүргізуге болады және бірқатар спецификалық факторларды ескеру керек:

• кәсіпорын басшыларының орталық басқармаға лоялдық деңгейі және бағыныштылығы (аудандық бөлімшелерге);

• барлық уақыт көлемі инспекцияға кетеді деп болжайды;

• инспекция ыңғайлы жыл уақыты;

• инспекторлардың кәсіпорындағы ықтимал жұмыс шарты, техникалық қамтамасыз етілген дәрежесі, орталық кеңсемен осы заманғы байланыс құралының болуы;

Алдын-ала есепті бағалағаннан кейін оны испекция барысында шешу керек және әртүрлі ерекше факторларды кәсіпорынды аралау бағдарламасын құру керек. Тіпті кішігірім

өнеркәсіпте бірнешесін аудан немесе ғимарат жиі орын алады, оның әрқайсысы тәуекелділіктің бастауы болуы мүмкін. Егерде сөз осы жайлы болса, мысалы, үлкен сауда құрылымы, әлбетте онда оның құрамында көптеген дүкендердің, қоймалық бөлме, әртүрлі қалалық аудандардағы бөлімшелер немесе облыстарда бар болуы инспекцияны жүргізуге елеулі қиындық туғызады.

Қажетті тәуелкелділікті анықтайтын әйтеуір бір логикалық нұсқау құру керек, осылайша маңызды мүмкіндікті жіберіп алуды минимумға теңеу керек.

Мына амалды шешудің бір тәсілі әр объектіге дайындалған арнайы карттар, құрамында сұрақтар тізімі және мәліметтерді анықтау керектігі. Инспекция барысында мұндай карттар әр объектіге толтыруы қажет. Олар құрамын және инспектілеудің құрылымын анықтайды. Объекте болудың уақытын азайтады және де ең бастысы әлдебір маңызды жіберіп алудың қауіпін төмендетеді. Егерде бұл объектіні бірнеше рет араласа, онда алдыңғы есеп берілерді тексеру қажет және онда шешілмеген сұрақтар қалды ма және оларға қайта оралу керек пе?

Объект практикасында кенттегі инспекция және қызметкерлерді алдын-ала ескерту инспекциясы бар. Бірінші жағдайда кәсіпорынға инспекторлардың келуі бизнесті ұйымдастырудың жасырын қалған жерлерін анықтауға мүмкіндік біреді. Егер де басшылыққа алдын-ала ескертілсе. Мысалы: кенттегі инспекцияда бағдарламалық ағымдардың техникалық процесстен нақты ауытқуын немесе қауіпсіздік ережесінің бұзылған орынын көрсетуге болады.

Кәсіпорындағы басшылар мен қызметкерлерді алдын-ала инспекция туралы ескертіп, материалдармен деректерді іздестіруге белгілі бір уақыттың керектігі. Бүл жағдайда кәсіпорынды аралаудың алдында бірнеше күн бұрын факспен немесе электрондық пошта арқылы талап ету немесе толтыратын форма және инспекцияның алдыңғы кезінде кәсіпорын қызметкерлері талап етілген мәліметтер қолында болады және ол уақыт шығынын елеулі қысқартады,

Сүрақтар тізімінің мысалын келтіреміз, инспекция процесінде шешілуі немесе анықталуы мүмкін:

• объектінің орналасуы және түрғындарда өндіруші объектілерге жақындығы;

• басқару жүйесін сипаттау және бағалау (жалпы және қаржылық менеджмент, маркетинг бухгалтерлік есеп);

• басты және анылым қорларының болуы және жағдайы;

• өте қауіпті агрегаттардың жалпы сипаттамасы және жағдайы;

• жақындағы оқиғаларды немесе қойылған талаптардың бастысын егерде жабдық сақтандырлған болса.

Инспекция өткізілген кейін, барлық нәтижеге есеп беру түрінде дайындау қажет және әрбір ойластырылыған мақсатты көрсеті керек:

• зерттеу насаны;

• оның еткізілетін уақыты мен орыны;

• қызметкерлерген өткізген сүхбаттық қыскдша мазмүны;

• алынған деректермен мәліметтер;

• тексерудің нәтижесі;

• резюме.

Кәсіпорынның жалпы деректер базасына инспекция қорытындысының үйлесімділігін анықтауды енгізу қажет, қатысушы жабдық тізімін, тәуекелділікті анықтау, анықталған тәуелділік деңгейі және оны реттеу тәсілін таңдап, қайта қарау. Егер де тәуекелділік сақтандырылған болса, онда тәуекелді-менеджер сақтандырушыларға сақтандыру шарттарының негізінде инспекция барысында анықталған барлық өзгерістерді тез арада хабарлауы керек.

Қолданылатын әдебиеттер:

1.Хохлов Н.В. Управление риском./ Учебное пособие.- М: ЮНИТИ-ДАНА, 1999-

2.Цай Т.Н, Грабовый П.Г, Марашда Бассам Сайел. Конкуренция и управление рисками на предприятиях в условиях рынка.- М, 1994

3.Малохимина А.В Риск – менеджмент, М. 2004

Өзін өзі бақылау сұрақтары:

1. Тәуекел – менеджмент процессінде тәуекелділікті анықтау сатылары.

2. Кәсіпорындағы тәуекелділікті анықтау және бақылауды ұйымдастыру.

3. Тәуекелділікті анықтаудың негізгі тәсілдері:

• сұрау беттері;

• құрылымдық диаграммалар;

• поток карталары;

• тікелей инспекциялау;

• қаржылық және басқарушылық есептерін талдау.

Тақырып 3. Кәсіпкерлік тәуекелділікті бағалау.