ang.-rus.-kaz. fiz. slov._yahina
.pdfМинистерство образования и науки Республики Казахстан
Карагандинский государственный университет им. Е.А. Букетова
АНГЛО-РУССКО-КАЗАХСКИЙ СЛОВАРЬ ФИЗИЧЕСКИХ ТЕРМИНОВ
Караганды, 2008
Составители: Мухаметкалиева А.А., Яхина С.Б., старшие преподаватели кафедры иностранных языков естественных факультетов.
Рецензенты:
д.ф.н., профессор Мажитаева Ш.М., зав. кафедрой казахского языкознания КарГу им. Е.А. Букетова;
к.ф.н. Ибраева Б.М., доцент Института актуального образования «Болашак»;
к.ф.н. Смаилов Т.Х., профессор Карагандинского филиала университета им. Д.А. Кунаева;
Данное пособие состоит из списка сокращений, используемых в словаре, английского алфавитного указателя, трехъязычного терминологического словаря, который включает около 2700 слов и словосочетаний и охватывает минимум, который необходимо знать для овладения основной профессиональной лексикой. Пособие снабжено приложением,
включающим таблицу перевода британских мер в метрические, таблицами условных обозначений физических измерений и единиц, а также греческим алфавитом с транскрипцией его чтения на английском языке.
Словарь может быть также использован преподавателями высших учебных заведений, аспирантами, магистрантами, инженерами и другими специалистами при работе с английской физической и научно-технической литературой.
Англо-русско-казахский словарь физических терминов для студентов физических специальностей высших учебных заведений./ Мухаметкалиева А.А., Яхина С, Б. – Караганда: Изд-
во КарГУ, 2008. - 123с.
©Карагандинский государственный университет, 2008
2
АЛҒЫ СӚЗ
Қазақстан Республикасының Президенті Н.А. Назарбаев білім беру саласындағы қызметкерлердің алдына үш тілді (ағылшын, орыс, қазақ) меңгерген жоғары білікті мамандарды дайындау міндетін қойды.
Осы үш тілдегі (ағылшын-орыс-қазақ) физикалық терминдер сӛздігін Е.А.Бӛкетов атындағы ҚарМУ-дың аға оқытушылары А.А. Мұхаметкалиева және С.Б. Яхина физика факультетінің орыс және қазақ топтарының студенттеріне арнап оқу құралы ретінде құрастырған. Бұл құрал физика факультетінде ағылшын тілін және таңдамалы курстарда, сол сияқты “Ағылшын тілінен ғылыми-техникалық лексика”, “Ғылыми техникалық құжаттардың ағылшын тіліндегі аудармасын жүргізу” тәжірибесіне сүйене отырып жасалған.
Сӛздікке шамамен 2700 сӛз және сӛз тіркестері енгізіліп, негізгі кәсіби лексиканы меңгеруге қажет минимум қамтылған. Аталмыш оқу құралында қажетті сӛздерді іздеп табуды жеңілдету үшін ағылшын әліпби кӛрсеткіші пайдаланылған. Сӛздікте терминдер ұялы тәсілмен әліпби реті бойынша тізілген. Бір ұяның бас жағында негігі сӛз бір-ақ рет келтірілген. Әрі қарай ол қайталанбай арнайы ~ белгімен таңбаланған. Әр тілдегі баламалар түрлі шрифтпен – ағылшын тілінде қара шрифтпен, орыс тілінде қарапайым шрифтпен, ал казак тілінде курсивпен белгіленген. Физикалық терминдерді ағылшын тілінде дұрыс оқу үшін сӛздікте британдық ӛлшемдердің метрикалық бірліктерге аударылымы, ағылшын физикалық ӛлшемдердің және бірліктердің шартты белгілерінің кестесі, сонымен бірге грек әліпбиінің ағылшын тілінде оқылатын транскрипциясы қосымша берілген.
Құрастырушылар.
3
ПРЕДИСЛОВИЕ
Президентом Республики Казахстан Н.А. Назарбаевым перед работниками сферы образования нашей страны поставлена задача подготовки высококвалифицированных специалистов, владеющих тремя языками - английским, русским и казахским.
Данный трехъязычный (англо-русско-казахский) словарь физических терминов составлен старшими преподавателями КарГУ им. Е.А. Букетова Мухаметкалиевой А.А. и Яхиной С.Б. в качестве пособия для студентов русского и казахского отделений физического факультета. Он был создан на основе опыта преподавания на физическом факультете английского языка и таких элективных курсов, как «Научно-техническая лексика английского языка», «Перевод английской научно-технической документации». В процессе работы над текстами физического и инженерного профиля на английском языке была отобрана наиболее часто используемая лексика.
Словарь включает около 2700 слов и словосочетаний и охватывает минимум, который необходимо знать для овладения основной профессиональной лексикой. Для облегчения поиска нужного слова пособие снабжено английским алфавитным указателем. Термины в словаре приведены в алфавитном порядке гнездовым способом. В пределах одного гнезда заглавное слово словарной статьи употребляется только в начале. Далее оно заменяется значком ~. Эквиваленты на различных языках выделяются шрифтом: на английском языке - жирным шрифтом, на русском языке - обычным шрифтом, а на казахском языке - курсивом.
С целью способствовать правильному чтению физических формул на английском языке пособие снабжено приложением, включающим таблицу перевода британских мер в метрические, таблицами условных обозначений физических измерений и единиц, а также греческим алфавитом с транскрипцией его чтения на английском языке.
Составители.
4
ABBREVIATIONS
СОКРАЩЕНИЯ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДЕР
a - adjective |
имя прилагательное |
сын есім |
adv - adverb |
наречие |
үстеу |
cj - conjunction |
союз |
жалғаулық |
n - noun |
имя существительное |
зат есім |
phr prep. - phrase |
составной предлог |
күрделі демеулік |
preposition |
|
|
pl - plural |
множественное число |
кӛпше түрі |
pr. p. – present |
причастие настоящего |
осы шақтың |
participle |
времени |
есімшесі |
p. p. – past |
причастие |
ӛткен шақтың |
participle |
прошедшего времени |
есімшесі |
v - verb |
глагол |
етістік |
Amer. – American |
американский вариант |
американдық |
variant |
|
варианты |
ALPHABETIC INDEX
АЛФАВИТНЫЙ УКАЗАТЕЛЬ
ӘЛІПБИ КӨРСЕТКІШ
Aa |
6 |
Nn |
71 |
Bb |
14 |
Oo |
72 |
Cc |
18 |
Pp |
75 |
Dd |
29 |
81 |
|
Ee |
37 |
Rr |
81 |
Ff |
43 |
Ss |
90 |
Gg |
50 |
Tt |
102 |
Hh |
52 |
Uu |
106 |
Ii |
54 |
Vv |
108 |
Jj |
60 |
Ww |
110 |
Kk |
60 |
Xx |
112 |
Ll |
61 |
Yy |
112 |
Mm |
66 |
Zz |
112 |
|
5 |
|
|
aberration n [æbә´rei∫әn] -
аберрация, отклонение от стандарта - аберрация,
стандарттан аутып кету, бұрмалану; ~ of light - аберрация света - жарық аберрациясы; ~s of optical systems - искажения
изображения |
в |
оптических |
системах |
- |
оптикалық |
жүйелердегі |
|
кескіннің |
бұрмалануы |
|
|
able] a [eibl] - умелый;
способный - икемді; қабілетті, тәсілқой; to be ~ - быть в состоянии, мочь, уметь, проявлять способность - жарау,
қолынан келу, істей алу,
қабілеттілікті көрсету |
|
||
ability |
n |
[ә´biliti] |
- |
способность, |
|
умение |
- |
қабілеттілік, шеберлік
absence n [´æbsәns] -
отсутствие, недостаток – жоқ болу, тапшылық
absent a [´æbsәnt] –
отсутствующий - келмей қалушы, қатыспаушы; to be ~ -
отсутствовать - болмау,
қатыспау
absorb v [әb´zɔ:b] -
абсорбировать, всасывать, впитывать, поглощать;
погружать - абсорбциялау, сору, сіңіру, жұтып жіберу, батыру
absorption n [әb´sɔ:p∫әn] –
погруженность; всасывание,
A
впитывание, поглощение, абсорбция - бату, сору,
сіңіру,жұту, абсорбция
absorptivity n [æbsɔ:p´tiviti] -
коэффициент поглощения, поглощательная способность -
жұту коэффициенті, жұту қабілеттілігі
abstract n [´æbstrækt] -
аннотация, резюме, реферат, краткий обзор - мазмұндама,
түпкі түйін, реферат, қысқаша шолу
abstract v [æb´strækt] -
абстрагировать, резюмировать; отделять, перегонять -
дерексіздендіру, қорыту, бөлу, айыру
abundance n [ә´bʌndәns] -
изобилие, избыток; распространенность - молшылық,
артықшылық; таралғандық
abundant a [ә´bʌndәnt] -
обильный – мол
accelerate v [әk´selәreit] -
ускорять(ся), разгонять -
жылдамдату, тездету acceleration n [әkselә´rei∫әn] -
ускорение, разгон - үдеу, екпін; angular ~ - угловое ускорение -
бұрыштық үдеу; average ~ -
среднее ускорение - орташа үдеу; constant ~ - постоянное ускорение – тұрақты / бір қалыпты үдеу; ~ due to gravity -
6
ускорение силы тяжести -
ауырлық (тартылыс) күшінің үдеуі; gravitational ~ - ускорение силы тяжести - ауырлық
(тартылыс) күшінің үдеуі; instantaneous ~ - мгновенное ускорение - лездік үдеу; ~ of translation - ускорение прямолинейного движения -
түзу сызықты қозғалыстың үдеуі; vector ~ - вектор ускорения - үдеу векторы; zero ~ - нулевое ускорение - нөльдік үдеу
accelerator n [әk´selәreitә] -
ускоритель, ускоряющий электрод - үдеткіш, үдетуші электрод
accept v [әk´sept] - принимать,
допускать - қабылдау, жіберу accident n [´æksidәnt] -
случай, случайность; поломка, повреждение - оқиға,
кездейсоқтық, сыну, зияндану
accommodate v [ә´kɔmәdeit] -
размещать; приспосабливать -
орналастыру, ыңғайлау / лайықтау
accompany v [ә´kʌmpәni] -
сопровождать, сопутствовать -
ере жүру, серік болу, сүйемелдеу
accomplish v [ә´kɔmpli∫] -
заканчивать, завершать - аяқтау,
бітіру
accord |
v |
[ә´kɔ:d] |
– |
accordance n [ә´kɔ:dәns] -
соответствие - сәйкестік
according to adv [ә´kɔ:diŋ] -
соответственно - сәйкес,
бойынша
account n [ә´kaunt] - учет,
объяснение; причина, основание
- есеп, түсіндірме, себеп, негіз; on ~ of - по причине, на основании, вследствие - сондай сылтаумен, сол себепті,
салдарынан; to take into ~ -
принимать во внимание - есепке алу
accumulate v [ә´kju:mjuleit] -
накапливать(ся), аккумулироваться - жинақтау,
топтау, шоғырлану
accuracy n [´ækjurәsi] -
точность, тщательность; погрешность - дәлдік,
ұқыптылық; қателік; limiting ~ -
предельная погрешность; предел точности - қателік шегі,
дәлдік шегі
achieve v [ә´t∫i:v] - достигать -
жету
acid n [´æsid] - кислота -
қышқыл; amino ~ - аминокислота
- амин қышқылы; boric ~ -
борная кислота - бор қышқылы acquire v [ә´kwaiә] -
приобретать - ие болу
act n [ækt] - действие, акт -
әрекет, акт
дополнительный, добавочный –
7
соответствовать - үйлесіп келу |
|
қосымша |
|
|
|
|
|||||||
act v [ækt] - действовать, |
additive n [´æditiv] - добавка, |
||||||||||||
влиять, работать - әрекет ету, |
присадка - қосымша |
|
|
||||||||||
әсер ету, істеу |
|
|
|
|
|
adequate |
a |
[´ædikwit] |
- |
||||
action n [´æk∫әn] - действие, |
пригодный, |
|
подходящий; |
||||||||||
работа, влияние - әрекет, |
адекватный, |
соответствующий |
- |
||||||||||
жұмыс, әсер; ~ of gravity |
- |
жарамды, қолайлы; сәйкес, |
|||||||||||
действие |
силы |
|
тяжести |
- |
лайық, |
барабар, |
бірдей, |
||||||
ауырлық күшінің әсері / әрекеті; |
жеткілікті |
|
|
|
|
||||||||
back ~ - обратное действие - кері |
adjacent a [ә´dʒeisәnt] |
- |
|||||||||||
әсер / әрекет; combined ~ - |
соседний; |
прилегающий |
- |
||||||||||
совместное действие - бірлескен |
көршілес, шектес |
|
|
|
|||||||||
әрекет; |
reciprocal |
|
~ |
- |
adjust |
v |
[ә´dʒʌst] |
- |
|||||
взаимодействие |
|
- |
|
өзара |
|||||||||
|
|
регулировать, |
настраивать; |
||||||||||
әрекеттестік |
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
приспосабливать, |
подгонять; |
|||||||
activate |
|
v |
[´æktiveit] |
- |
|||||||||
|
юстировать; |
устанавливать |
- |
||||||||||
повышать |
|
способность |
- |
||||||||||
|
реттеу, |
баптау, |
бейімдеу, |
||||||||||
қасиетті арттыру |
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
лайықтау, |
ыңғайлау, |
дәлдеу; |
|||||||
activation |
n |
[ækti´vei∫әn] |
- |
||||||||||
орнату |
|
|
|
|
|||||||||
возбуждение, |
активирование |
- |
|
|
|
|
|||||||
adjustable a [ә´dʒʌstәbl] - |
|||||||||||||
қоздыру, активтендіру |
|
|
|
||||||||||
actual |
a |
[´ækt∫uәl] |
- |
регулируемый, |
|
|
|
||||||
фактический, |
действительный, |
приспособляемый - реттелетін, |
|||||||||||
реальный, истинный - фактіге |
бейімделетін |
|
|
|
|||||||||
негізделген, шын, ақиқат, нағыз |
|
adjustment n [ә´dʒʌstmәnt] - |
|||||||||||
activity |
|
n |
[æk´tiviti] |
- |
регулировка, |
настройка |
- |
||||||
деятельность, |
|
активность |
- |
реттеу, баптау |
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
әрекет, |
қызмет; |
radioactive |
adopt v [ә´dɔpt] - принимать, |
||||||||||
source ~ - активность источника |
|||||||||||||
усваивать - |
қабылдау, |
үлгі алу, |
|||||||||||
радиоактивного |
излучения |
- |
|||||||||||
меңгеріп алу |
|
|
|
||||||||||
радиоактивті сәулелену |
|
көзінің |
|
|
|
||||||||
|
advance |
n |
[әd´va:ns] |
- |
|||||||||
активтігі |
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
прогресс; |
|
упреждение, |
||||
add v |
[æd] |
- |
прибавлять, |
|
|||||||||
опережение |
- даму; |
озу, озып |
|||||||||||
добавлять, |
складывать |
- |
қосу, |
||||||||||
кету; in ~ - заранее - алдын ала |
|
||||||||||||
үстеу |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
advance |
v |
[әd´va:ns] |
- |
|||
addition n [ә´di∫әn] – |
|
|
|
||||||||||
|
|
|
продвигаться вперед, упреждать, |
||||||||||
сложение; |
|
|
|
добавление, |
|||||||||
|
|
|
соглашение, договор; согласие; |
|
|||||||||
дополнение; |
примесь |
- |
қосу; |
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
8 |
|
|
|
|
|
қосымша, үстеме; қоспа additive a [´æditiv] озып кету,
выдвигать - алға басу / жылжу, ұсыну
advanced a [әd´va:nst] -
передовой, прогрессивный, современный - озат, алдыңғы қатарлы, осы заманғы
advantage n [әd´va:ntidʒ] -
преимущество; предпочтение, польза, выгода - артықшылық;
басқалардан көрі артық көру, пайда, олжа
aerial n [´εәriәl] - антенна; воздушная сеть - антенна; әуе
v [ә´fekt] -
воздействовать, влиять -
ықпалын тигізу, әсер ету
afford v [ә´fɔ:d] - позволять, иметь возможность, быть в состоянии сделать (что-л.) -
мүмкіндік беру, мүмкін болу, (бірдемені істеуге) мүмкіншілігі болу
age n [eidʒ] - срок,
длительность службы - мерзім,
қызмет мерзімі
согласованность, согласование -
келісім, шарт, ризалық; келісушілік / ұйғарысушылық, ұйғару, келісу, қиысу
aid v [eid] - помогать -
көмектесу
aim n [eim] - цель - мақсат air n [εә] - воздух, атмосфера -
ауа, атмосфера |
|
|
air-conditioned |
|
а |
[´εәkәn di∫әnd] |
- |
с |
кондиционированным воздухом -
кондицияланған ауамен
airglow n [´εәglou] - свечение воздуха, (неба) - ауа (аспан)
жарқылы
air-tight a [´εәtait] -
непроницаемый для воздуха, герметический - ауа өткізбейтін, герметикалық
align v [ә´lain] - устанавливать в одну линию, выравнивать - бір сапқа тұрғызу, түзету / тегістеу
alloy n [´ælɔi] - сплав -
қорытпа
alloy v [æ´lɔi] - сплавлять -
(металлы) - (металдарды) балқытып қосу
alter v [´ɔ:ltә] - изменять(ся),
переделывать - өзгерту (өзгеру), қайтадан жасау
шоғырлану |
|
|
|
alternate v [´ɔ:ltә:neit] – |
|
|
|
|
чередоваться – кезектесу |
||
agree |
v |
[ә´gri:] |
- |
||
alternating a [´ɔ:ltә:neitiŋ] – |
|||||
соответствовать, |
гармонировать; |
||||
соглашать(ся) |
- сәйкестену, |
чередующийся, переменный (о |
|||
|
|
|
|
9 |
|
үйлесу, келісу |
|
|
|
призма |
|
|
- |
|
талдағыш, |
|||
agreement n [ә´gri:mәnt] - |
шашыратушы призма |
|
|
|||||||||
токе) - ауыспалы, |
айнымалы |
angle n [´æŋgl] - угол - бұрыш; |
||||||||||
(тоқ); ~ -current - переменного |
acute ~ - острый угол - сүйір |
|||||||||||
тока - айнымалы тоқты |
|
бұрыш; ~ of advance - угол |
||||||||||
altitude n [´æltitju:d] - высота |
опережения - озу бұрышы; ~ of |
|||||||||||
- биіктік |
|
|
|
alteration - угол отклонения - |
||||||||
ambiguous a [æm´bigjuәs] - |
ауытқу бұрышы; ~ of bank - угол |
|||||||||||
неясный, двойственный - анық |
крена - қисаю бұрышы; ~ of |
|||||||||||
емес, екі жақты |
|
|
friction - угол трения - үйкеліс |
|||||||||
ammeter n [´æmitә] - |
бұрышы; ~ of incidence - угол |
|||||||||||
амперметр - амперметр |
|
падения - түсу бұрышы; ~ of |
||||||||||
amount n [ә´maunt] - |
reflection - угол отражения - |
|||||||||||
количество, сумма, величина - |
шағылу бұрышы; right ~ - |
|||||||||||
мөлшер, қосынды сан, шама |
|
прямой угол - тік бұрыш; solid ~ |
||||||||||
amount v [ә´maunt] - |
- телесный угол - денелік бұрыш |
|||||||||||
равняться; достигать; составлять |
angular a [´æŋgjulә] - угловой |
|||||||||||
(сумму) - тең болу, жуықтау, |
- бұрыштық |
|
|
|
|
|
||||||
(қосынды санды) құру |
|
|
anneal v [ә´ni:l] - отжигать, |
|||||||||
ampere-turn n [´æmpεә´tә:n] - |
прокаливать - жасыту, қызарту |
|||||||||||
ампер-виток - ампер-орам |
|
annealing n [ә´ni:liŋ] - отжиг; |
||||||||||
amplifier n [´æmplifaiә] - |
отпуск - жасыту, (тех.) |
|||||||||||
усилитель - күшейткіш |
|
жұмсарту |
|
|
|
|
|
|||||
amplify v |
[´æmplifai] |
- |
anomalous |
a |
[ә´nɔmәlәs] |
- |
||||||
усиливать - күшейту |
|
|
||||||||||
|
|
ненормальный, |
неправильный, |
|||||||||
analogous |
a [ә´nælәgәs] |
- |
||||||||||
аномальный |
- |
қалыпсыз, |
қате, |
|||||||||
одноименный; |
моделирующий; |
|||||||||||
кемісті |
|
|
|
|
|
|
|
|||||
аналогичный, |
сходный - бір |
|
|
|
|
|
|
|
||||
anticlockwise |
|
|
adv |
|||||||||
аттас, модель жасаушы, ұқсас, |
|
|
||||||||||
[´ænti´klɔkwaiz] - против часовой |
||||||||||||
үйлес |
|
|
|
|||||||||
|
|
|
стрелки |
|
- сағат |
тіліне |
қарсы |
|||||
analytic a [ænә´litic] - идущий |
|
|||||||||||
бағытта |
|
|
|
|
|
|
||||||
по формуле, |
аналитический |
- |
|
|
|
|
|
|
||||
apart |
adv |
|
[ә´pa:t] |
- |
на |
|||||||
формулаға |
|
сәйкес, |
|
|||||||||
|
расстоянии |
друг |
от |
друга, |
||||||||
аналитикалық |
|
|
|
|||||||||
|
|
|
порознь, |
отдельно |
- бір |
бірінен |
||||||
analyse (Амер. analyze) v |
|
|||||||||||
|
ара |
қашықтықта, |
бөлек, |
|||||||||
[´ænәlaiz] - исследовать, |
|
|||||||||||
|
жекелеп |
|
|
|
|
|
|
|||||
анализировать |
- |
зерттеу, |
|
|
|
|
|
|
||||
aperture |
n |
|
[´æpәtjuә] |
- |
||||||||
талдау |
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
10 |
|
|
|
|
|
|
|
|