- •Социология
- •Пiкiр жазғандар:
- •Қазақстан социологтары ассоциациясының президенті, социология ғылымдарының докторы, профессор м.Тәжиннің алғы сөзі
- •І бөлім. Социологияның ұғымдық аппараты
- •Социологияның объектісі мен пәні
- •Социологиялық білімнің құрылымы
- •Социологияның функциялары
- •Пайдаланылған әдебитеттер тізімі
- •Социологияның категориялары мен ұғымдарын жіктеу
- •Әлеуметтік іс-әрекеттер, өзара іс-қимылдар және қарым-қатынастар
- •Қоғам құрылымындағы тұлға
- •Әлеуметтік мәртебелер және рөлдер
- •Әлеуметтік стратификация
- •Әлеуметтік топтар
- •Әлеуметтік институт
- •Қоғамның басты институттарының белгілері [40]
- •Әлеуметтік ұйымдар
- •Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
- •Қазақстанда социологиялық көзқарастардың қалыптасу негіздері
- •Қазақстанда социология ғылымының қалыптасуы (ретроспективті шолу)
- •Қазақстанда қазіргі заманғы социология ғылымы дамуының негізгі бағыттары
- •Қазақстан Республикасының “Социология” мамандығы бойынша кадрлар даярлайтын жоғары оқу орындары
- •Социология бойынша докторлық диссертациялар1
- •Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
- •Іі бөлім. Социология ғылымының қалыптасуы және дамуы
- •Әлеуметтік білім эволюциясы
- •Социологиялық ойдың дамуын кезеңге бөлу
- •Ежелгі Шығыс пен Ежелгі Греция мемлекеттеріндегі әлеуметтік ілімдер Ежелгі Қытайдағы әлеуметтік ілімдер
- •Ежелгі Үндістанның әлеуметтік-саяси көзқарастары
- •Ежелгі Грецияның әлеуметтік білімі
- •Орта ғасырлардағы әлеуметтік таным
- •Араб шығысының социологиялық ойы
- •Жаңа дәуірдің социологиялық ойлары
- •Қайта өрлеу дәуірі
- •Ағылшын ағартушылығы
- •Француз ағартушылығы
- •Неміс ағартушылығы
- •Қорытынды
- •Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
- •Идеялары, теориялары және өкілдері Огюст Конт
- •Джон Стюарт Милль
- •Карл Маркс
- •Герберт Спенсер
- •Вильфредо Парето
- •Фердинанд Теннис
- •Эмиль Дюркгейм
- •Гаэтано Моска
- •Георг Зиммель
- •Макс Вебер
- •Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
- •Жаһанданудың қазіргі теориялары
- •Рональд Робертсонның мәдени центристік теориясы
- •Энтони Гидденстің жаһандану теориясы
- •Эммануил Валлерстайнның әлем-жүйе теориясы
- •Мануэль Кастельс: ақпараттық экономика және жаһандану процесі
- •“Қайраткер - құрылым” теориялары қазіргі қоғамды зерттеудің құралы ретінде
- •Маргарет Арчердің морфогенез теориясы
- •Құрылымдық келісім
- •Мәдени-әлеуметтік өзара іс-қимыл
- •Құрылымды өңдеу (Морфогенезис) Құрылымды ұдайы өсіру (Морфостазис)
- •Энтони Гидденстің құрылымдық теориясы
- •Қызмет және құрылым: Джеффри Александердің жаңа функционализмі
- •Жаңа институционализм теориясы
- •Нил Флигстайнның жаңа институционализм теориясының сараптамасы
- •Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
- •Ііі бөлім. Орта деңгей теориясы
- •Экономикалық социология пәні
- •Экономикалық социологияның тарихи дамуы
- •Экономикалық социологияның негізгі категориялары
- •Нарық социологиясы
- •Қазіргі заманғы капиталистік нарықтардың әлеуметтік құрылымы (жетілген типтер) [21]
- •Кәсіпкерлік социологиясы
- •Шаруашылық ұйым социологиясы
- •Еңбек нарығы және жұмыспен қамту порблемасының социологиясы
- •Пайдаланылған әдебиеттір тізімі
- •Саяси социологияның пайда болуы мен дамуы
- •Саясаттану және саяси-әлеуметтік пікір алысулардың айырмашылығы
- •Саяси социологияның зерттеу объектісі мен пәні
- •Саяси социологияның субъектісін түсіну
- •Саяси социологияның әдістері және заңдылықтары
- •Институттар - саяси социологияның орталық категориясы ретінде
- •Билікке түсінік беру
- •Саяси социологиядағы мемлекет категориясы
- •Азаматтық қоғам және оның институттары
- •Саяси социологияны анықтаудағы тұлғаның орны
- •Саяси жетекшілік
- •Қоғамдық пікірдің саяси социологиясы
- •Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
- •Ғылым социологиясы
- •Білім беру социологиясы
- •Мәдениет социологиясы
- •Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
- •Дін социологиясының қалыптасуы мен дамуы
- •Дін және қоғам. Діннің әлеуметтік функциялары
- •Діни ұйымдар мен діни индивид типологиясы
- •Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
- •Этникалылықтың теориялық мәселелері
- •Этносаралық қатынастар
- •Қазақстандағы этносаралық қатынастарды социологиялық зерттеу
- •Этносоциологиялық зерттеу методологиясы
- •1. Олардың ішінде аймақтарға үлестіргенде сұралуға тиіс:
- •2.Тұрғылықты мекенжайы бойынша:
- •Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
- •Әлеуметтік жанжал табиғаты
- •Жанжалды жіктеу
- •Саяси жанжалдың өзіне тән ерекшелігі
- •Жанжалдар динамикасы және оларды реттеу әдістері
- •Жанжал қоғам мен тұлғаның әлеуметтік әрекеттесуінің
- •Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
- •Іv бөлім. Социологиялық зерттеудің методологиясы мен әдістері
- •Методологиясы мен логикасы
- •Ғылыми және социологиялық зерттеудің методологиясы мен логикасы
- •Социологиялық зерттеудің кезеңдері
- •Социологиялық зерттеудің бағдарламасы
- •Социологиялық зерттеудің іріктеуін құрау. Іріктеу жиынтығы
- •Сипатты есептеу
- •Квоталық және кездейсоқ зерттеу әдістері
- •Іріктеу жиынтығы элементтерінің құрылымы
- •Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
- •Социологиялық зерттеулерді жіктеу
- •Сандық және сапалық әдістер: бәсекелестік пен серіктестік
- •Формализмге негізделген сұрау
- •Формализмге негізделмеген сұхбат
- •Фокус-топ
- •Бақылау
- •Социологиялық және маркетингтік ақпарат жинаудың халықаралық ережелері
- •Формализмге негізделген сұрақнама
- •Қымбатты “n”-лық!
- •Қатысқаныңыз үшін алдын ала алғыс білдіреміз!
- •Өзіңіз туралы айта кетсеңіз:
- •Қатысқаныңыз үшін рахмет!
- •Фокус-топтың гайды
- •22.Ядов в.А. Стратегия социологического исследования. - м., 1998
- •10.0.5. Нұсқасындағы spss статистикалық мәліметтер жинаудың, талдаудың көпфункционалдық кешені Бағдарламамен танысу
- •Терезелер
- •Диалогтық терезелер
- •1 Сурет. Диалогтық терезенің басқару элементтері.
- •Мәліметтермен жұмыс. Мәліметтерді талдаудағы негізгі қадамдар
- •Мәліметтер редакторы
- •2 Сурет. Мәліметтер редакторының терезесі.
- •Жаңа файл жасау
- •Мәліметтерді енгізу
- •Мәліметтерді түзету
- •Файлды сақтау
- •Жұмыс файлын ашу
- •Файл туралы ақпарат
- •Нәтижелерін шығару
- •Мобилдік кесте
- •Мәліметтерді талдау кезеңдері
- •Зерттеу нәтижелерін ұсыну
- •Зерттеу нәтижелерін жұртшылыққа жеткізу
- •Мазмұны
Саяси социологияның зерттеу объектісі мен пәні
Саяси социологияның объектісін саяси институттар, жүйелер, адамдардың осы шеңбердегі іс-қимылдары, саясатқа адамдардың, әлеуметтік қауымдастықтардың, топтардың әсер етуі құрайды.
Саяси социологияның зерттеуінің пәндік сапасы: қоғамның саяси өмірінің әлеуметтік аспектілері, саяси биліктің әлеуметтік феномен ретінде саяси саланың қоғамның басқа салаларымен әлеуметтік өзара әрекеттесуі. Саяси социологияның негізгі пәні: саяси билік, оның қызмет етуінің әдістері мен формаларын және индивидтердің, әлеуметтік топтардың, этникалық қауымдастықтардың саяси санасын, мүдделері мен іс-қимылын нақтылы және жеке-жеке жіктеп зерттеу.
Саяси социологияның субъектісін түсіну
Саяси социологияда саяси субъектілер - саяси қатынастар генераторы және саяси қатынастардың иеленушілері ұғымдарына жіктеледі. Бірінші жағдайда - субъект шешім қабылдайды, оның орындалуын қадағалайды, өзінің қабылдаған шешімдеріне жауапты болады. Екінші жағдайда - бұл негізінде саяси субъектілердің объектісі болып табылатын азамат.
Саяси субъект өз қызметінде әлеуметтік процестердің өзгеруі үшін белгіленген мақсат-міндеттер мен дәлелденген нұсқаулардың бүкіл немесе жекелеген саласын реформалауға мақсатты әсер етеді. Оның негізгі мүддесі әлеуметтік қауымдастықтарды бағындыру, оны саяси сахнадағы күрес үшін ұйымдастыру болып саналады.
Әлеуметтік субъект кең ауқымды мүдделерге (психофизикалық, демографиялық қайта өркендеуден басқа субъектілерді басқаруына қатысуына дейін) ие. Осының барлығы өз жиынтығында оның өмір сүру саласын құрайды. Ол дәлме-дәл белгіленген мақсаттарымен менсінбеуі және жағдайлар мен процестерге талдау жүргізбеуі де мүмкін. Оның негізгі міндеті өз қажеттіліктерін іске асыру болып табылады.
Сонымен әлеуметтік субъект - бейтарап ұғым, саяси субъект - мақсатқа бағытталған ұғым, әлеуметтік субъект өзін-өзі сақтауға, қайта өркендеуге тырысады, саяси субъект - билікке және күш көрсетуге тырысады. Әлеуметтік субъектіде - оның көрсетілмеген, әлеуметтену процесінде кейінірек алынған немесе туылған бойда алынған көптеген мақсаттар болуы мүмкін. Субъектіде мақсаттар және оған қол жеткізу жолдары айқын түрде қойылуы керек. Оның өзі “мүдделер тобына” бірігеді және енеді, ал әлеуметтік субъект қауымдастыққа табиғи жолмен, сондай-ақ, бағытталмаған немесе бақыланбайтын жағдайлар нәтижесінде енеді.
Саяси социологияның әдістері және заңдылықтары
Саяси социология зерттеу әдісінің нақтылы бір ғана түрі пайдаланып қоймай, өз мәнінде пәнаралық ғылым болып табылады. Саяси социология да жалпы ғылыми, пәнаралық әдістер: талдау және синтез жасау, абстрактіден нақтылыққа абстрактілену және шыңына жету, логикалық және тарихи талдаудың сәйкестенуі, түрлендіру, математикалық әдістер кең қолданылады.
Саяси социологияны және жалпы социологияны басқа қоғамдық ғылымдардан эмпирикалық әдістер мен нақтылы социологиялық зерттеулер, атап айтқанда - статистикалық мәлімдемелерді қолдану, құжаттарды талдау, сауалнамалық сұрау, фокус-топтар, адамдардың жүріс-тұрысын қиын жағдайларда бақылау, т.б. ерекшеленеді. Бұл әдістерді іске асыруда саяси социология формалар мен нормалардың келесі жиынтығына ерекше мән береді. Олар: диалог, жақтардың мүдделерін және адамдардың әлеуметтік психологиясын есепке алу, дәлелдеу, сендіру, қоғамдық пікірді зерттеу және оған арқа сүйеу, саяси және идеологиялық шыдамдылық, адамдарға сенім арту, ымыраға келу.
Саяси социология жалпы әлеуметік саяси қатынастардың төрт деңгейін зерттейді:
1. Саяси-әлеуметтік жүйелердің қызмет етуінің жалпы заңдылықтарын, саяси іс-әрекетті, оларды тұтастай алғанда зерттеуіне жауапты жалпы саяси социологиялық деңгей.
2. Жекелеген елдердің әлеуметтік-саяси қатынастарын талдайтын және сипаттайтын елтану деңгейі.
3. Жекелеген әлеуметтік-саяси процестерді және саяси іс-әрекеттердің түрлерін, мысалы, сайлау компаниясын зерттеуге бағытталған іс жүргізу деңгейі.
4. Нақтылы социологиялық зерттеулер арқылы қоғамдық пікірді анықтау және талдаудың сарапталу деңгейі.
Саяси социологияда төмендегідей заңдарды түрлендіру ұсынылады:
1. Әлеуметтік-саяси өмірдің қызмет етуінің заңдары. Әлеуметтік-саяси іс-әрекеттердің, оны ұйымдастыру амалдарының заңдары. Қызмет ету заңдары әлеуметтік саяси өмірдің түрлі элементтерінің, субъектілер мен объектілердің өзара әрекеттесуінің байланыстарын ашады.
2. Әлеуметтік-саяси өмірдің даму заңдары.
Даму заңдары - ол әлеуметтік-саяси өмірдің бір жағдайдан екінші жағдайға өту, сапалы өзгерістер заңдары. Олар әлеуметтік-саяси құбылыстардың себепті байланыстарын аша түседі, өзгерістердің бағытын, факторлары мен формаларын анықтайды.