- •Социология
- •Пiкiр жазғандар:
- •Қазақстан социологтары ассоциациясының президенті, социология ғылымдарының докторы, профессор м.Тәжиннің алғы сөзі
- •І бөлім. Социологияның ұғымдық аппараты
- •Социологияның объектісі мен пәні
- •Социологиялық білімнің құрылымы
- •Социологияның функциялары
- •Пайдаланылған әдебитеттер тізімі
- •Социологияның категориялары мен ұғымдарын жіктеу
- •Әлеуметтік іс-әрекеттер, өзара іс-қимылдар және қарым-қатынастар
- •Қоғам құрылымындағы тұлға
- •Әлеуметтік мәртебелер және рөлдер
- •Әлеуметтік стратификация
- •Әлеуметтік топтар
- •Әлеуметтік институт
- •Қоғамның басты институттарының белгілері [40]
- •Әлеуметтік ұйымдар
- •Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
- •Қазақстанда социологиялық көзқарастардың қалыптасу негіздері
- •Қазақстанда социология ғылымының қалыптасуы (ретроспективті шолу)
- •Қазақстанда қазіргі заманғы социология ғылымы дамуының негізгі бағыттары
- •Қазақстан Республикасының “Социология” мамандығы бойынша кадрлар даярлайтын жоғары оқу орындары
- •Социология бойынша докторлық диссертациялар1
- •Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
- •Іі бөлім. Социология ғылымының қалыптасуы және дамуы
- •Әлеуметтік білім эволюциясы
- •Социологиялық ойдың дамуын кезеңге бөлу
- •Ежелгі Шығыс пен Ежелгі Греция мемлекеттеріндегі әлеуметтік ілімдер Ежелгі Қытайдағы әлеуметтік ілімдер
- •Ежелгі Үндістанның әлеуметтік-саяси көзқарастары
- •Ежелгі Грецияның әлеуметтік білімі
- •Орта ғасырлардағы әлеуметтік таным
- •Араб шығысының социологиялық ойы
- •Жаңа дәуірдің социологиялық ойлары
- •Қайта өрлеу дәуірі
- •Ағылшын ағартушылығы
- •Француз ағартушылығы
- •Неміс ағартушылығы
- •Қорытынды
- •Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
- •Идеялары, теориялары және өкілдері Огюст Конт
- •Джон Стюарт Милль
- •Карл Маркс
- •Герберт Спенсер
- •Вильфредо Парето
- •Фердинанд Теннис
- •Эмиль Дюркгейм
- •Гаэтано Моска
- •Георг Зиммель
- •Макс Вебер
- •Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
- •Жаһанданудың қазіргі теориялары
- •Рональд Робертсонның мәдени центристік теориясы
- •Энтони Гидденстің жаһандану теориясы
- •Эммануил Валлерстайнның әлем-жүйе теориясы
- •Мануэль Кастельс: ақпараттық экономика және жаһандану процесі
- •“Қайраткер - құрылым” теориялары қазіргі қоғамды зерттеудің құралы ретінде
- •Маргарет Арчердің морфогенез теориясы
- •Құрылымдық келісім
- •Мәдени-әлеуметтік өзара іс-қимыл
- •Құрылымды өңдеу (Морфогенезис) Құрылымды ұдайы өсіру (Морфостазис)
- •Энтони Гидденстің құрылымдық теориясы
- •Қызмет және құрылым: Джеффри Александердің жаңа функционализмі
- •Жаңа институционализм теориясы
- •Нил Флигстайнның жаңа институционализм теориясының сараптамасы
- •Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
- •Ііі бөлім. Орта деңгей теориясы
- •Экономикалық социология пәні
- •Экономикалық социологияның тарихи дамуы
- •Экономикалық социологияның негізгі категориялары
- •Нарық социологиясы
- •Қазіргі заманғы капиталистік нарықтардың әлеуметтік құрылымы (жетілген типтер) [21]
- •Кәсіпкерлік социологиясы
- •Шаруашылық ұйым социологиясы
- •Еңбек нарығы және жұмыспен қамту порблемасының социологиясы
- •Пайдаланылған әдебиеттір тізімі
- •Саяси социологияның пайда болуы мен дамуы
- •Саясаттану және саяси-әлеуметтік пікір алысулардың айырмашылығы
- •Саяси социологияның зерттеу объектісі мен пәні
- •Саяси социологияның субъектісін түсіну
- •Саяси социологияның әдістері және заңдылықтары
- •Институттар - саяси социологияның орталық категориясы ретінде
- •Билікке түсінік беру
- •Саяси социологиядағы мемлекет категориясы
- •Азаматтық қоғам және оның институттары
- •Саяси социологияны анықтаудағы тұлғаның орны
- •Саяси жетекшілік
- •Қоғамдық пікірдің саяси социологиясы
- •Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
- •Ғылым социологиясы
- •Білім беру социологиясы
- •Мәдениет социологиясы
- •Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
- •Дін социологиясының қалыптасуы мен дамуы
- •Дін және қоғам. Діннің әлеуметтік функциялары
- •Діни ұйымдар мен діни индивид типологиясы
- •Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
- •Этникалылықтың теориялық мәселелері
- •Этносаралық қатынастар
- •Қазақстандағы этносаралық қатынастарды социологиялық зерттеу
- •Этносоциологиялық зерттеу методологиясы
- •1. Олардың ішінде аймақтарға үлестіргенде сұралуға тиіс:
- •2.Тұрғылықты мекенжайы бойынша:
- •Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
- •Әлеуметтік жанжал табиғаты
- •Жанжалды жіктеу
- •Саяси жанжалдың өзіне тән ерекшелігі
- •Жанжалдар динамикасы және оларды реттеу әдістері
- •Жанжал қоғам мен тұлғаның әлеуметтік әрекеттесуінің
- •Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
- •Іv бөлім. Социологиялық зерттеудің методологиясы мен әдістері
- •Методологиясы мен логикасы
- •Ғылыми және социологиялық зерттеудің методологиясы мен логикасы
- •Социологиялық зерттеудің кезеңдері
- •Социологиялық зерттеудің бағдарламасы
- •Социологиялық зерттеудің іріктеуін құрау. Іріктеу жиынтығы
- •Сипатты есептеу
- •Квоталық және кездейсоқ зерттеу әдістері
- •Іріктеу жиынтығы элементтерінің құрылымы
- •Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
- •Социологиялық зерттеулерді жіктеу
- •Сандық және сапалық әдістер: бәсекелестік пен серіктестік
- •Формализмге негізделген сұрау
- •Формализмге негізделмеген сұхбат
- •Фокус-топ
- •Бақылау
- •Социологиялық және маркетингтік ақпарат жинаудың халықаралық ережелері
- •Формализмге негізделген сұрақнама
- •Қымбатты “n”-лық!
- •Қатысқаныңыз үшін алдын ала алғыс білдіреміз!
- •Өзіңіз туралы айта кетсеңіз:
- •Қатысқаныңыз үшін рахмет!
- •Фокус-топтың гайды
- •22.Ядов в.А. Стратегия социологического исследования. - м., 1998
- •10.0.5. Нұсқасындағы spss статистикалық мәліметтер жинаудың, талдаудың көпфункционалдық кешені Бағдарламамен танысу
- •Терезелер
- •Диалогтық терезелер
- •1 Сурет. Диалогтық терезенің басқару элементтері.
- •Мәліметтермен жұмыс. Мәліметтерді талдаудағы негізгі қадамдар
- •Мәліметтер редакторы
- •2 Сурет. Мәліметтер редакторының терезесі.
- •Жаңа файл жасау
- •Мәліметтерді енгізу
- •Мәліметтерді түзету
- •Файлды сақтау
- •Жұмыс файлын ашу
- •Файл туралы ақпарат
- •Нәтижелерін шығару
- •Мобилдік кесте
- •Мәліметтерді талдау кезеңдері
- •Зерттеу нәтижелерін ұсыну
- •Зерттеу нәтижелерін жұртшылыққа жеткізу
- •Мазмұны
Пайдаланылған әдебиеттір тізімі
Радаев В.В. Еще раз о предмете экономической социологии //Социс. - 2002. - 7.
Веселов Ю.В. Экономическая социология: история идей. - СПб.: изд-во СПб. ун-та, 1995.
Заславская Т.И., Рывкина Р.В. Социология экономической жизни. - Новосибирск: Наука, 1991.
Соколова Г.Н. Экономическая социология. - Минск: Высшая школа, 1998.
Радаев В.В. Экономическая социология. - М.: Аспект Пресс, 1997.
Верховин В.И. Экономическая социология. - М.: ИМТ, 1998.
Верховин В.И. В поисках предмета экономической социологии //Социс. - 1998. -1.
Экономическая социология: предмет, мәртебе, структура, место в учебном процессе (“круглый стол”) //Социс. - 1999. - 6.
Дорин А.В. Экономическая социология. Минск. 1997. - С.20.
Штомпка П. Социология социальных изменений. - М. 1996. Аспект Пресс.
Дюркгейм Э. О разделении общественного труда. Метод социологии. - М.: Наука, 1991. С.193.
Weber, M 1958 [1920-21]. The Protestant Ethіc and the Spіrіt of Capіtalіsm. New York: Charles Scrіbner’ s Sons;
Радаев В.В. Экономическая социология. - М. Аспект Пресс. 1998. С.43.
Соколова Г.Н. Экономическая социология. - Минск: Высшая школа, 1998.
Кирдина С.Г. Институциональные матрицы и развитие России. - Новосибирск, 2001.
Радаев В.В. Экономическая социология. - М.: Аспект Пресс, 1997.
Радаев В.В. Еще раз о предмете экономической социологии // Социс. - 2002. - 7.
Хейне П.Экономический образ мышления. - М., 1991. - С.19-34.
Заславская Т.И, Рывгина Р.В. Социология экономической жизни. - Новосибирск: Наука, 1991.
Радаев В.В. Рынок как объект социологического исследования //Социс, 1999. -3, С.28-37.
Swedberg R. Markets as socіal structures /The handbook op economіc socіology / Ed. N.J. Smelser, R.Swedberg. USA, Prіnketon Unіversіty Press. - P. 225-274.
Weber M. 1958. The Protestant Ethіc and Spіrіt of Capіtalіsm. New York: Scrіbner’s Sons.
Штомпка П.Социология социальных изменеий. - М. Аспект пресс. 1996, - С.300-303.
McClelland, davіd 1967. The Aachіvіng Socіety. NewYork: Free Press.
Государственное регулирование рыночной экономики. Учебник. Под общ ред. Кушлина В.И. - М., Экономика, 2000, - С.251-258.
Женщины и мужчины Казахстана. Крат. стат. сб //Агенство Республики Казахстан по статистике. - Алматы, 2000, - С.79-80.
Искакова С. Пока одна, но должно быть гораздо больше. //“Жума-Пятница”. Приложение к “Казахстанской правде”, - 1996. 8 ноября.
Батпенова Г.Д, Искакова С.К., Канапьянова Р.М. Женщины на государственной службе и в бизнесе. - Алматы. Институт развития Казахстана. - 1997, - 148 с., - С.110-111.
Радаев В.В. Экономическая социология. - М. Аспект Пресс. 1998.
Weber M.Economy and Socіety. Vol. І. Berkeley, Unіversіty of Calіfornіa press, 1978. P.48.
Stіnchombe A. Socіal and Organіzatіons /March J. Handbook of organіzatіons. Chіcago, Rand McNally Company, 1965. P.142.
Пригожин А.И. Современная социология организаций. М.: Интерпракс, 1995. С.33-32.
Дорин А.В. Экономическая социология. Минск, 1997, Экоперспектива, - С.109.
Weber M. Economy and Socіety. Vol. І. Berkeley, unіversіty of Calіfornіa press, 1978. P.74-75.
Козина И.М. Поведение на рынке труда. Анализ трудовых биографий // Социс.- 1997. - 4.
Экономика труда и социально-трудовые отношения /Под ред. Г.Г.Меликьяна, Р.П.Колосовой. -М.: Изд-во МГУ, 1996.
Радаев В.В. Экономическая социология. Курс лекций. Раздел 6. - М.: Аспект Пресс, 1998. Попова И.П. Новые маргинальные группы в росийском обществе: теоретические аспекты исследования //Социс. - 1999. - 7. Радаев В.В. Социологические подходы к анализу рынка труда: спрос на труд //Российский экономичесий журнал. -1995. -3 - С.86-92. Соколова Г.Н. Занятость и безработица в условиях рыночной модернизации //Социс. -1998. -9.
2-тарау. САЯСИ СОЦИОЛОГИЯ
Саясат (грекше polіtіka-мемлекеттік және қоғамдық істер) - қоғамның ұйымдасқан және реттеуші-бақылаушылық ортасы, басқа салалар жүйесіндегі біршама автономды және негізгі экономикалық, идеологиялық, құқықтық, мәдени шаралар.
Саясат екі негізгі қызметі бар табиғи-тарихи процестің маңызды факторы: қоғамның жалпылама ұйымдастырушылық бастамасы және оның нақты реттеуші-бақылаушылық саласы немесе жүйесі ретінде; өмірдегі іс-әрекетті, адамдар қатынасын, қоғамдық топтарды, таптарды, ұлттарды, халықтар мен елдерді бағыттаушы қызметінде. Қоғамдағы саясаттың рөлі оның үш ерекшелігімен негізделген: әмбебаптылығымен, бәрін қамтушылық сипатымен, іс жүзінде қоғам өмірінің барлық жағына ықпал ету қабілетімен, яғни мемлекеттен басталып адам мінезінің жеке белгілерімен аяқталады; ішіне кіре алу қабілеті, яғни шексіз түрде кіре алу мүмкіндігі мен оның нәтижесі; атрибуттылығы, яғни саяси емес және қоғамдық құбылыстармен, қатынастар мен салалармен үйлесе алу қабілеті.
Саясат - индивидтердің өмір сүру саласын нормалар, мораль, дәстүр, әдет-ғұрып негізінде реттеу мен қалыптастыру мүмкін болатын даму сатысында пайда болатын әлеуметтік өмірді реттеудің ерекше бір түрі. Ол қоғамдастықтың бүтіндігін сақтау және қызмет етуі үшін жалпылама айыптау мен ұялту арқылы емес, ерекше құралдармен іске асырылатын күш көрсету, қинау т.б. арқылы талап етіледі. Саясатпен байланысты мәселелердің барлығы білім саласын, ғылымдар кешенін өзіне қамтиды. Саяси социология социологияның бір саласы ретінде, саяси саланың қоғамның басқа салаларымен, саяси институттардың басқа әлеуметтік институтармен қарым-қатынасын, мемлекет, саяси партиялармен, қоғамдық ұйымдармен, қозғалыстармен т.б. тікелей байланысты мәселелерді зерттейді.
Макросоциологиялық деңгей өз назарын ірі көлемді саяси құбылыстар мен процестерге, саяси құрылымдар мен саяси институттарға шоғырландырады және жалпы ғылыми, жалпы социологиялық әдістерді (диалектиканың, құрылымдық функционализмнің жүйелі амалы, т.б.) қолдануымен ерекшеленеді.
Микросоциологиялық деңгей эмпирикалық зерттеулерге арқа сүйеуші күнделікті саяси өмірге, индивидтер мен топтардың саяси жүріс-тұрысына бихевеоризм, этнометодология, әлеуметтік айырбас және т.б. тұрғысынан бет бұруды меңзейді.
Саясаттың негізгі сәті ретінде, таптар ұлттық қоғамда, басқа да әлеуметтік топтар мен мемлекеттер арасындағы саяси билігі бойынша қатынастар алға шығады. Бұл қатынастар нақтылы құбылыс ретінде саясаттың негізгі мазмұнын құрайды және оның айналасында қоғамда болып жататын саяси процестердің өзге де элементтері топтасып, дамиды және бірін-бірі ауыстырады.
“Саясат” әлеуметтік субъектілер арасындағы саяси билік бойынша қатынастарды бейнелейді. Осыған байланысты қоғамның нақтылы саяси өмірін зерттейтін саяси социология саяси қатынастар социологиясы ретінде көрініс береді, оның көлеңкесі арқылы саяси құбылыстардың байланыстары мен өзара әрекеттесулерінің алуын түрлілігі қарастырылады.
“Саяси социология”, “саяси қатынастар социлогиясы” және “саясат социологясы” ұғымдарының өзара айырмашылықтары бар. Соңғысы социологиялық білім саласының мәртебесін анықтау үшін аса кең ұғым болып табылады. Бұл жәйт саясаттың қоғамның өмір сүру саласының барлық саласына, мысалы экономика саласына қатыса алуымен байланысты. Бұл жерде “саяси социология” ұғымын пайдаланған дұрыс деп есептелінеді, өйткені мұндай жағдайда социологиялық білім тек саяси салаға қатысты болады.
Саяси қатынастар социологиясына билік үшін күрес пен қоғамдық өмірде орнығып қалған формаларды іске асыруды түсіндіруші және құбылыстардың объективті алғышарттарымен олардың қоғам өміріне әсеріне назар аударушы социологияның оңашаланған бөлігі жатады. Саяси социолгия әлеуметтік-саяси қатынастардың теориялық негізін құрайды. Саяси қатынастар социологиясы ұғымын ғылыми айналымға Ю.Хохфельд енгізді. Ол оны “саясат социологиясы” және “саяси социологияның” синонимі ретінде түсінді.
Бұлай түсіну қазіргі заманғы социологиялық ғылымда жалпылама қалыптасқан. Сонымен, саяси социология немесе саясат социологиясы дегеніміз - саяси институттар мен процестерді әлеуметтік құбылыс, қоғамдық қатынастардың бір бөлігі ретінде, басқа да әлеуметтік процестермен өзара әрекеттесудің факторы ретінде зерттейтін социологиялық ғылымының (білімінің) саласы.